Құрма (Эбен тұқымдасы)

 Басқа мағыналар үшін Құрма (айрық) деген бетті қараңыз.

Құрма (лат. Diospyros) — Эбен тұқымдасына (лат. Ebenaceae) жататын ағаш және бұта туысы. Құрманың 700-ге жуық түрі бар.

Құрма (Эбен тұқымдасы)
Diospyros chloroxylon
Diospyros chloroxylon
Ғылыми топтастыруы
Дүниесі: Өсімдіктер
Бөлімі: Angiosperms
Табы: Қос жарнақтылар
Сабы: Ericales
Тұқымдасы: Эбен тұқымдасы
Тегі: Diospyros
L.
Өзге түрі
About 750 species
Үлгілік түрі
Diospyros lotus
L.
Синонимдері
  • Cargillia R.Br.
  • Cavanillea Desr.
  • Ebenus Kuntze (nom. illeg.)
  • Embryopteris Gaertn.
  • Guaiacana Duhamel (nom. illeg.)
  • Idesia Scop.
  • Maba J.R.Forst. & G.Forst.
  • Mabola Raf.
  • Macreightia A.DC.
  • Noltia Thonn.
  • Paralea Aubl.
  • Pimia Seem.
  • Rhaphidanthe Hiern ex Gürke
  • Ropourea Aubl.
  • Royena L.
  • Tetraclis Hiern
Кептірілген шығыс құрмасы жемісі Қытайда танымал тәтті болып табылады

Құрма туысына ағаштар және бұталы өсімдіктер жатады. Құрманың 500-ге тарта түрі субтропиктік және тропиктік аймақтарда таралған. Шығыс құрмасының (D. kaki) биіктігі 10 — 12 м, жемісі ірі, шырынды, диаметрі 8 см-ге жетеді, түсі қызыл сары, сырты жылтыр, қабығы жұқа. Жас жемісінде 20% қант, 0,5 — 1,5% ақуыз, 2 — 3% күл, С, А дәрумендері бар. Кептірген жемісінде 52% қант, 48% глюкоза болады. Құрма тұқым күйінде және телу, ұластыру арқылы өсіріледі. Ұластыруға Қырым, Тәжікстанда өсетін кавказ құрмасының жабайы түрін, Орта Азияда суыққа төзімді Виргин құрмасын пайдаланады. Құрманы тұқымынан өсіргенде 5 — 7 жылда, ұластырылғандары 3 — 4 жылда жеміс береді. Ірі ағаштары жылына 250 кг-ға дейін өнім береді. Құрма –18 — 20оС суыққа төзімді. 50 — 60 жыл, ал қолайлы жағдайда 100 жылға дейін қурамайды. Олар пішініне, дәніне, түсіне, оның дәмі мен консистенттілігіне, пісу мерзіміне, т.б. белгілеріне қарай ажыратылады. Жемісі тәтті, шарап өндірісінде, джем жасауға пайдаланылады. Дәнсіз жемістерін кептіріп, тағамға інжір тәрізді қолданады. Құрманың Хачиа, Хиакуме, Емон, Зенджи-мару, Гейли, т.б. сорттары бар. Қытай, Әзірбайжан, Өзбекстан, Түрікменстан, т.б. елдерде өсіріледі.

Жіктелуі

өңдеу

Туысқа қазіргі таңда 725 биологиялыұ түр кіреді[1].

Кейбір түрлері:

Дереккөздер

өңдеу
  1. The Plant List : Diospyros Мұрағатталған 3 наурыздың 2021 жылы.

Сілтемелер

өңдеу