Құрма (Эбен тұқымдасы)
Құрма (лат. Diospyros) — Эбен тұқымдасына (лат. Ebenaceae) жататын ағаш және бұта туысы. Құрманың 700-ге жуық түрі бар.
Құрма (Эбен тұқымдасы) | ||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Diospyros chloroxylon
| ||||||||||||
Ғылыми топтастыруы | ||||||||||||
| ||||||||||||
Өзге түрі | ||||||||||||
About 750 species | ||||||||||||
Үлгілік түрі | ||||||||||||
Diospyros lotus L. | ||||||||||||
Синонимдері | ||||||||||||
|
Құрма туысына ағаштар және бұталы өсімдіктер жатады. Құрманың 500-ге тарта түрі субтропиктік және тропиктік аймақтарда таралған. Шығыс құрмасының (D. kaki) биіктігі 10 — 12 м, жемісі ірі, шырынды, диаметрі 8 см-ге жетеді, түсі қызыл сары, сырты жылтыр, қабығы жұқа. Жас жемісінде 20% қант, 0,5 — 1,5% ақуыз, 2 — 3% күл, С, А дәрумендері бар. Кептірген жемісінде 52% қант, 48% глюкоза болады. Құрма тұқым күйінде және телу, ұластыру арқылы өсіріледі. Ұластыруға Қырым, Тәжікстанда өсетін кавказ құрмасының жабайы түрін, Орта Азияда суыққа төзімді Виргин құрмасын пайдаланады. Құрманы тұқымынан өсіргенде 5 — 7 жылда, ұластырылғандары 3 — 4 жылда жеміс береді. Ірі ағаштары жылына 250 кг-ға дейін өнім береді. Құрма –18 — 20оС суыққа төзімді. 50 — 60 жыл, ал қолайлы жағдайда 100 жылға дейін қурамайды. Олар пішініне, дәніне, түсіне, оның дәмі мен консистенттілігіне, пісу мерзіміне, т.б. белгілеріне қарай ажыратылады. Жемісі тәтті, шарап өндірісінде, джем жасауға пайдаланылады. Дәнсіз жемістерін кептіріп, тағамға інжір тәрізді қолданады. Құрманың Хачиа, Хиакуме, Емон, Зенджи-мару, Гейли, т.б. сорттары бар. Қытай, Әзірбайжан, Өзбекстан, Түрікменстан, т.б. елдерде өсіріледі.
Жіктелуі
өңдеуТуысқа қазіргі таңда 725 биологиялыұ түр кіреді[1].
Кейбір түрлері:
- Diospyros celebica Bakh.
- Diospyros crassiflora Hiern
- Diospyros digyna Jacq. - Қара құрма
- Diospyros discolor Willd.
- Diospyros ebenum J.Koenig
- Diospyros humilis (R.Br.) F.Muell.
- Diospyros kaki Thunb. - Шығыс құрмасы
- Diospyros lotus L. - Кавказ құрмасы
- Diospyros melanoxylon Roxb.
- Diospyros mespiliformis|aut=Hochst. ex A.DC.
- Diospyros oppositifolia Thwaites
- Diospyros sandwicensis (A.DC.)
- Diospyros virginiana|aut=L.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ The Plant List : Diospyros Мұрағатталған 3 наурыздың 2021 жылы.
Сілтемелер
өңдеу
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |