11-танк бригадасы
11-Қабанбай батыр атындағы танк бригадасы (11-тбр) — Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Құрлық әскерлері мен КСРО Қарулы Күштері Құрлық әскерлерінің (78-Невел Қызылтулы танк дивизиясы — 78-тд) құрамасы.
| 11-Қабанбай батыр атындағы танк бригадасы | |
 | |
| Жалпы ақпарат | |
|---|---|
| Күндер |
1942 — 2003 |
| Елі | |
| Құрамында |
КСРО ҚК |
| Түрі | |
| Орналасуы | |
| Сәруары |
Қабанбай батыр |
| Шайқастары | |
| Марапаттары |
|
Ұлы Отан соғысы жылдарындағы жауынгерлік жолы
өңдеу78-тд-ның алдыңғы нұсқасы — 1942 жылы ақпанда құрылған 78-танк Невел Қызылтулы бригадасы (78-тбр).
Ол 1942 жылы 17 қаңтардан 14 ақпанға дейін Мәскеу әскери округінде құрылды. 1942 жылы 10 ақпанға қарай полк 32 танкпен қаруланған, оның ішінде 10 КВ-1, 22 Т-34. Бастапқыда, Иваново облысының Владимир қаласында, ал 1942 жылы 6 ақпанда Мәскеуге көшірілді. Бригада 1942 жылдың 28 қаңтарында дайын болды. 14-атты әскер корпусына арналған. 1942 жылы 20 ақпанда құрылғаннан кейін Калинин майданының 4-соққы беретін әскердің қарамағына өтті. 1943 жылы 6 қаңтарда 4-соққы беретін әскердің құрамынан шығарылып, Великие Луки қаласындағы Калинин майданының 3-соққы беретін әскердің қарамағына ауыстырылды. 1943 жылдың күзінде Невел шабуыл операциясына қатысты. Осы операция кезіндегі шайқастардағы үздіктілігі үшін Жоғарғы Бас қолбасшының бұйрығымен 1943 жылы 7 қыркүйекте бригадаға «Невел» құрметті атауы берілді.
1944 жылы 4 сәуірде 2-Балтық майданының 10-гвардия әскерінің қарамағына ауыстырылды.
1945 жылы 10 ақпанда 10-гвардия әскерінен шығарылып, 2-Балтық майданының 42-әскерге бағындырылды.
1945 жылы 14 ақпанда 2-Балтық майданының 1-соққы беретін армиясының құрамына қайта бағындырылды.
1945 жылы 1 наурызда 2-Балтық майданындағы 22-армиясының қолбасшылығына өтті.
1945 жылы 27 наурызда Ленинград майданының резервіне шығарылды.
Соғыстың соңына қарай 78-тбр № 010/500-010/506 штатқа сәйкес келесі құрамға ие болды:
- Штаб
- басқарма рота
- 1-жеке танк батальоны
- 2-жеке танк батальоны
- 3-жеке танк батальоны
- автоматшылардың моторландырылған батальоны
- зенитті-пулемет ротасы
- техникалық қолдау ротасы
Соғыстан кейінгі тарихы
өңдеу1945 жылы 30 маусымда 78-Невел Қызылтулы танк бригадасы 78-Невел Қызылтулы танк полкі (78-тп) болып қайта құрылып, 63-Корсун Қызылтулы атты әскер дивизиясынан құрылған 12-механикаландырылған дивизияның (12-мехд) құрамына қосылды.
1947 жылдың ақпанында 78-тп 12-механикаландырылған дивизиядан шығарылып, Тәжік КСР-да орналастырылып, онда 201-атқыштар дивизиясының құрамына енді.
1947 жылдың жазында 201-атқыштар дивизиясы жеке 325-атқыштар бригадасы (325-атбр) болып қайта құрылды.
1948 жылы 325-атбр 201-таулы атқыштар дивизиясына (201-татд) айналдырылды. Осы қайта құруға байланысты 78-танк дивизиясы 201-таулы атқыштар дивизиясының құрамынан шығарылып, 1949 жылы 23 тамызда Түрікмен КСР-нің Тежен қаласында жаңадан құрылған 15-танк дивизиясының (15-тд) құрамына енді.
50-жылдардың аяғында 15-тд 78-жеке танк полкіне (78-жтп) дейін қысқартылды.
1962 жылы 78-жтп қайтадан 15-тд айналдырылды.
1965 жылы 11 қаңтарда 15-танк дивизиясы 78-тд болып өзгертіліп, штаб-пәтері Ашхабад қаласында орналасқан 1-армия корпусының (1-АК) құрамына енді. 78-тд басқа 1-АК құрамына 5-гвардиялық мотоатқыштар дивизиясы да кірді.
Осы сәттен бастап бөлімшенің толық атауы: 78-Невел Қызылтулы танк дивизиясы.
60-жылдардың аяғында кеңес-қытай қатынастарының нашарлауына байланысты Орта Азия әскери округі қайта құрылып, жаңа округ үшін жаңа құрамалар құрылды.
1969 жылы ТүркӘО құрамынан ОАӘО құрамына 1-АК және 78-тд басқармалары жіберілді. 1-АК бақылауының негізінде ОАӘО-ға бағынатын құрлық әскерлерінің негізі болатын 32-жалпыәскери армиясы (32-ЖА) құрылды.
78-тд Қазақ КСР-нің Аягөз қаласына орналастырылды.
Жаңа мотоатқыштар дивизиясын құру қажеттілігіне байланысты 374-Стрьевский Богдан Хмельницкий орденді мотоатқыштар полкі (1957 жылға дейін — 15-танк дивизиясының 139-механикаландырылған полкі) Шығыс Қазақстан облысына 78-тд-дан жіберіліп, оның негізінде 155-мотоатқыштар дивизиясы құрылды.
78-тд-дан шыққан 374-полктің орнына 5-гвардиялық мотоатқыштар дивизиясынан дивизияға 369-гвардиялық мотоатқыштар полкі (369-гв. мап) берілді. Кеткен 369-гвардиялық мотоатқыштар полкінің орнына 5-гвардиялық мотоатқыштар полкінің құрамына Ленинград әскери округінде 45-гвардиялық мотоатқыштар дивизиясының негізінде құрылған 101-мотоатқыштар полкі кірді.
1987 жылға қарай 78-тд құрамы[1]:
- 78-тд басқармасы — 05325 ә/б, Аягөз
- 143-танк полкі — 01287 ә/б, Ақтоғай (Т-62)
- 156-танк полкі — 01221 ә/б, Аягөз (Т-62)
- 180-танк полкі — 10810 ә/б, Аягөз (Т-62)
- 369-гвардиялық Прагалы 2-дәрежелі Кутузов орденді мотоатқыштар полкі — 40398 ә/б, Үшарал және Достық (БМП-1)
- 1030-өздігінен жүретін артиллериялық полк — 10181 ә/б, Үшарал (2С3 және БМ-21)
- 1144-зенитті зымыран полкі — 20709 ә/б, Ақтоғай («Куб» ЗЗК)
- 345-жеке зымыран дивизиясы — 67734 ә/б, Аягөз («Луна-М» 9К52)
- 103-жеке инженерлі-саперлік батальон — 30624 ә/б, Аягөз
- 194-жеке байланыс батальоны — 21106 ә/б, Аягөз
- 85-жеке барлау батальоны – 21035 ә/б, Аягөз
- жеке жөндеу-қалпына келтіру батальоны – 62983 ә/б, Аягөз
- жеке материалvty қамтамасыз ету батальоны – 10984 ә/б, Аягөз
- 546-жеке химиялық қорғаныс батальоны — 11573 ә/б, Аягөз
- жеке автокөлік батальоны – 31431 ә/б, Аягөз
- жеке медициналық батальон – 30697 ә/б, Ақтоғай
- 248-басқарма және артиллериялық барлау батареясы – Аягөз
- коменданттық рота — Аягөз
Ескертпе: 369-гвардиялық мотоатқыштар полкінің 1-мотоатқыштар батальоны 1969 жылдың мамыр айынан бастап Кеңес Одағы кезінде шекара бөлімшелерін нығайту арқылы Қытаймен шекарадағы Достық елді мекенінде орналасты[2].
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі құралым
өңдеу
Астанадағы шеру. 2015 жыл 7 мамыр
1992 жылы 7 мамырда 78-тд Қазақстанның құзырына өтті.
1999 жылы 14 мамырда дивизия 78-танк дивизиясынан 3-механикаландырылған дивизия болып қайта құрылды. Қайта құрылғаннан кейінгі дивизияның толық атауы: 3-механикаландырылған Невел Қызылтулы дивизиясы. Бұл ретте 180-танк полкі (18010 ә/б) 31-танк полкі болып өзгертілді.
2000 жылғы 20 қазанда Қазақстан Республикасы Үкіметінің «Қазақстан Республикасының білім беру және мәдениет ұйымдарына, сондай-ақ әскери бөлімдеріне атаулар беру және қайта атау туралы» № 1576 қаулысы шығып, онда Невел Қызылтулы механикаландырылған бөлімшеге (05325 ә/б) Қабанбай батырдың есімі беріледі деп бөлек тармақта жазылған[3].
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріндегі Құрлық әскерлерінің бригадалық құрамға көшуіне байланысты 2003 жылы 3-мд таратылды.
2005 жылы 15 мамырда 31-танк полкі 11-жеке механикаландырылған бригада болып қайта құрылды.
2007 жылдың 1 желтоқсанында 11-жеке механикаландырылған бригада 11-танк бригадасы болып қайта құрылды.
Таратылған 78-танк дивизиясының негізінде 3 бригада құрылды (жақшада алдыңғы полктер көрсетілген):
- 3-жеке гвардиялық Прагалы 2-дәрежелі Кутузов орденді механикаландырылған бригада (3-жмехбр — бұрынғы 369-гв. мап) — 40398 ә/б, Үшарал
- 11-Қабанбай батыр атындағы танк бригадасы (11-тбр — бұрынғы 180-тп және 156-тп) — 10810 ә/б, Аягөз
- 34-артиллериялық бригада (34-абр — бұрынғы 1030-өздігінен жүретін артиллериялық полк) — 10181 ә/б, Үшарал
Ескертпе: 180-тп негізінде 11-танк бригадасы құрылды, оның құрамына таратылған 156-танк полкінің бөлімшелері кірді, нәтижесінде бригаданың құрамына 5 танк батальоны, 1 мотоатқыштар батальоны, 3 артиллериялық батальон және 1 зениттік зымыранды-артиллериялық дивизион кірді. 11-тбр 78-танк дивизиясының мұрагері болып саналады.
Мемлекеттік тілдегі толық атауы: 11-Қабанбай батыр атындағы танк бригадасы (11-тбр).
78-дивизияның қолбасшылары
өңдеу
78-дивизия қолбасшыларының толық емес тізімі:
- Лобанов — 1973 дейін;
- Суятинов Алексей Фёдорович — 1973—1974;
- Огородник Сергей Васильевич — 1977—1979;
- Исупов Виктор Васильевич — 1979—1982;
- Квашнин Анатолий Васильевич — 1982—1987;
- Жарболов Әлихан Бірімжанұлы — 1992—1995;
- Сиқымов Манас Қамардинұлы — 1995—1997;
- Телегусов Махмұт Өтегенұлы — 1997—2000.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Феськов В.И., Голиков В.И., Калашников К.А., Слугин С.А. «Вооружённые Силы СССР после Второй мировой войны: от Красной Армии к Советской. Часть 1: Сухопутные войска». — Томбы: Издательство Томского университета, 2013. — Б. 551-554. — 640 б. — ISBN 978-5-89503-530-6.
- ↑ Даманский, Дулаты, Жаланашколь — неизвестные страницы истории советско-китайского конфликта.
- ↑ Қазақстан Республикасы Үкіметінің қаулысы 2000 жылғы 20 қазан №1576 (қаз.). adilet.zan.ks. Басты дереккөзінен мұрағатталған 17 қараша 2015.