Абай облысы
Абай облысы — 2022 жылы құрылған Қазақстанның шығысындағы облыс. Әкімшілік орталығы – Семей қаласы.
| Қазақстан облысы | |
| Абай облысы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облыс орталығы | |
| Аудандар саны |
10 |
| Ауылдық округтер саны |
134 |
| Кенттік әкімдіктер саны |
2 |
| Қалалық әкімдіктер саны |
4 |
| Ауыл саны |
327 |
| Әкімі |
Нұрлан Телманұлы Ұранхаев[1] |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
49°00′ с. е. 80°00′ ш. б. / 49.000° с. е. 80.000° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°00′ с. е. 80°00′ ш. б. / 49.000° с. е. 80.000° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты | |
| Жер аумағы |
185,5 мың км² (6-шы орын) |
| Уақыт белдеуі | |
| Экономикалық ауданы | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
610 189[2] адам (2023)(18 орын) |
| Тығыздығы |
3,3 адам/км² |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (78,78%), орыстар (16,00%), татарлар (1,84%), немістер (1,39%), украиндар (0,53%), ұйғырлар (0,18%), басқа ұлт өкілдері (1,28%)[3] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Автомобиль коды |
18 |
| Басқалары | |
| Әкімдіктің мекенжайы |
Семей қаласы, Мұхамедханов көшесі, №8 |
|
| |
Абай облысы оңтүстігінде Жетісу, солтүстік-батысында Павлодар, батысында Қарағанды, солтүстік-шығысында Шығыс Қазақстан облыстарымен, оңтүстік-шығысында Қытай Халық Республикасымен, солтүстігінде Ресей Федерациясымен шектеседі.
Тарихы өңдеу
19 ғасырда Абай өңірінде Орта жүздің Найман (бұра, тәуке, қаратай, қаракерей, матай, садыр, төртуыл, терістанбал, ақнайман, байжігіт, жұмық, қарауылжасақ, сыбан), Арғын (Бәсентиін, Қаракесек, Тобықты), Тарақты, Керей және Уақ рулары мекендеген.
Абай облысының ізашары Семей облысы 1939 жылы 14 қазанда құрылды. Құрамына Семей қаласы мен Абыралы, Ақсуат, Аягөз, Белағаш, Жаңасемей, Жаңа Шүлбі, Жарма, Көкпекті, Мақаншы, Үржар, Шұбартау, Шыңғыстау аудандары кірді.
1939 жылдың 16 қазанында Шар ауданы құрылды.
1940 жылы Шыңғыстау ауданы Абай ауданы болып өзгертілді.
1944 жылы Белағаш ауданы Бородулиха болып өзгертіліп, Жаңа Покров ауданы құрылды.
1955 жылы Абыралы, 1957 жылы Жаңасемей аудандары таратылды.
1959 жылы Бесқарағай ауданы Павлодар облысынан Семей облысына берілді.
1962 жылы Бородулиха ауданы таратылды.
1963 жылы бұрынғы әкімшілік аудандардың орнына Абай, Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Жарма, Көкпекті және Үржар ауылдық аудандары құрылды. Солармен бірге Шар өнеркәсіптік ауданы құрылды. Аягөз облыстық бағыныстағы қалаға айналды.
1964 жылдың соңында Шар өнеркәсіптік ауданы таратылып, Ақсуат және Шұбартау аудандары құрылды.
1966 жылы Жаңасемей, 1969 жылы Мақаншы, 1970 жылы Жаңа Шүлбі, 1972 жылы Шар, 1980 жылы Таскескен, 1990 жылы Абыралы аудандары құрылды.
1996 жылы Жаңасемей және Таскескен аудандары таратылды.
1997 жылы 23 қаңтарда Жаңа Шүлбі ауданы таратылды.
1997 жылы 3 мамырда Семей облысы таратылып, аумағы түгелдей Шығыс Қазақстан облысына берілді[4].
2022 жылы 8 маусымда бұрынғы Семей облысының аумағында Абай облысы құрылды. Құрамына Шығыс Қазақстан облысынан Абай, Аягөз, Бесқарағай, Бородулиха, Жарма, Көкпекті, Үржар аудандары берілді. Сонымен бірге Тарбағатай ауданынан Ақсуат ауданы бөлініп, бөлек аудан болып қайта құрылды.
2024 жылы 1 қаңтарда жаңадан Жаңасемей, Мақаншы аудандары құрылды.
Әкімшілік-аумақтық құрылысы өңдеу
_2024.png)
Абай облысы 2 облыстық маңызы бар қала мен 10 ауданға бөлінген:
| Облыс аудандары мен қалалары | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Абай ауданы | 15258 | ▼14240 | 93,3 | 7600 | ▼7143 | 94 | 7658 | ▼7097 | 92,7 |
| Ақсуат ауданы | 21276 | ▼19916 | 93,6 | 10822 | ▼10209 | 94,3 | 10454 | ▼9707 | 92,9 |
| Аягөз ауданы | 74572 | ▼66956 | 89,8 | 36968 | ▼33678 | 91,1 | 37604 | ▼33278 | 88,5 |
| Бесқарағай ауданы | 22210 | ▼18296 | 82,4 | 10873 | ▼9056 | 83,3 | 11337 | ▼9240 | 81,5 |
| Бородулиха ауданы | 40167 | ▼33647 | 83,8 | 19601 | ▼16495 | 84,2 | 20566 | ▼17152 | 83,4 |
| Жаңасемей ауданы | 25228 | ▼20868 | 82,7 | 12456 | ▼10524 | 84,5 | 12772 | ▼10344 | 81 |
| Жарма ауданы | 44770 | ▼37460 | 83,7 | 22359 | ▼18951 | 84,8 | 22411 | ▼18509 | 82,6 |
| Көкпекті ауданы | 18375 | ▼13932 | 75,8 | 9256 | ▼7116 | 76,9 | 9119 | ▼6816 | 74,8 |
| Мақаншы ауданы | 32135 | ▼27467 | 85,5 | 16008 | ▼13850 | 86,5 | 16127 | ▼13617 | 84,4 |
| Үржар ауданы | 51039 | ▼43643 | 85,5 | 25446 | ▼21961 | 86,3 | 25593 | ▼21682 | 84,7 |
| Курчатов қаласы | 10127 | ▲10411 | 102,8 | 4817 | ▲5084 | 105,5 | 5310 | ▲5327 | 100,3 |
| Семей қаласы | 299264 | ▲303210 | 101,3 | 137702 | ▲144221 | 104,7 | 161562 | ▼158989 | 98,4 |
| Жалпы | 629193 | ▼589358 | 93,7 | 301452 | ▼287764 | 327741 | ▼301594 | 92 |
Абай облысының құрылу барысында Шығыс Қазақстан облысы құрамындағы екі аудан шағындалып, облыстар құрамдарына бөлінді:
- Тарбағатай ауданы: әкімшілік орталығы Ақжар ауылы болып Тарбағатай ауданы Шығыс Қазақстан облысының құрамында қалдырылды; әкімшілік орталығы Ақсуат ауылы болып Ақсуат ауданы құрылып Абай облысы құрамына енді.
- Көкпекті ауданы: Шығыс Қазақстан облысы құрамына Самар ауылы орталығы болып Самар ауданы, орталығы Көкпекті ауылы болған Көкпекті ауданы Абай облысы құрамына енді.[6]
Әкімдері өңдеу
- Нұрлан Телманұлы Ұранхаев (11.06.2022 бастап)
Дереккөздер өңдеу
- ↑ Нұрлан Ұранхаев Абай облысының әкімі лауазымына тағайындалды
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2023 жыл басына)
- ↑ Семей облысының әкімшілік-аумақтық құрылымының тарихы бойынша анықтамалық — Семей, 2006.
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары
- ↑ https://sputnik.kz/20220408/shygys-qazaqstan-oblysy-qalay-bolinedi-24082717.html