Абай ауданы (Абай облысы)
Абай ауданы — Абай облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Семей облысының батыс бөлігінде 1928 жылы 3 қыркүйекте құрылған. Орталығы — Қарауыл ауылы.
| Қазақстан ауданы | |||
| Абай ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
9 | ||
| Ауыл саны |
11 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
48°56′38″ с. е. 79°15′58″ ш. б. / 48.94389° с. е. 79.26611° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°56′38″ с. е. 79°15′58″ ш. б. / 48.94389° с. е. 79.26611° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1928 | ||
| Жер аумағы |
20,1 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
14 058[1] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (98,91%), орыстар (0,64%), басқа ұлт өкілдері (0,45%)[2][3] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Автомобиль коды |
18 | ||
|
| |||
Басқа мағыналар үшін Абай ауданы деген бетті қараңыз.Аудан Абайдың өмірі, шығармашылығымен тығыз байланысты. Абай, Мұхтар Әуезов тарихи-өлкетану мұражайлары бар. Абайдың аналары — Зере, Ұлжан, жұбайлары — Ділдә мен Әйгерімге, балаларына ескерткіш-мазарлар орнатылған. «Еңлік-Кебек» кесенесі де осында. Абай шәкірттері Көкбай, Шәкәрім Абай ауданында өмір сүрген. Қарт ақын Шәкір Әбенов те осы ауданда тұрған[4].
Географиялық орны, жер бедеріӨңдеу
Аумағы — 20 093 км². Жері бедері ойлы-қырлы болып келеді. Оңтүстік-батысын Ханшыңғыс (1152 м) және Шыңғыстау (1077 м), шығысын Дегелең, Ордатау, батысын Дос таулары алып жатыр. Кен байлықтарынан мәрмәр, гранит, қиыршықтас, құм, т.б. өндіріледі.
ХалқыӨңдеу
Тұрғындары 14 058 адам (2023). Ұлттық құрамы: қазақтар – 98,91%, орыстар – 0,64%, басқа ұлт өкілдері – 0,45%.
Әкімшілік бөлінісіӨңдеу
11 елді мекен 9 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округ | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Арқат ауылдық округі | 1133 | Арқат, Орда ауылдары |
| Кеңгірбай ауылдық округі | 1039 | Кеңгірбай би ауылы |
| Көкбай ауылдық округі | 1954 | Көкбай ауылы |
| Қарауыл ауылдық округі | 5010 | Қарауыл ауылы |
| Қасқабұлақ ауылдық округі | 1340 | Қасқабұлақ, Борлы ауылдары |
| Құндызды ауылдық округі | 1539 | Жүрекадыр ауылы |
| Медеу ауылдық округі | 494 | Медеу ауылы |
| Сарыжал ауылдық округі | 1972 | Сарыжал ауылы |
| Тоқтамыс ауылдық округі | 777 | Тоқтамыс ауылы |
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесіӨңдеу
Климаты континенттік, қысы суық, жазы ыстық, құрғақ. Орташа ауа температурасы қаңтарда — 15,5°С, шілдеде — 20,5°С. Жауын-шашынның орташа жылдық мөлшері — 250–350 мм. Аудан аумағынан Шаған, Ащысу, Бөкенші өзендері ағып өтеді. Жазда құрғап қалатын ұсақ өзендер мен жылғалар, ащы және сор көлдер көп. Жері қоңыр және сортаң топырақты келеді. Өсімдіктерден далалық өңірде селеу, бетеге, жусан, ши, таулы өңірлерде терек, қайың, өзен бойларында тал, қарақат, мойыл өседі. Жануарлардан арқар, елік, қасқыр, түлкі, ор қоян, қарсақ, борсық, күзен, тиін, сарышұнақ; құстардан дуадақ, құр, бұлдырық, бөдене, тырна, қаз, үйрек, бүркіт, т.б. мекендейді.
Ауыл шаруашылығынана пайдаланатын жер аумағы — 3271,2 мың га (2006), оның ішінде егістік жері — 66,6 мың га, шабындық — 61,4 мың га, жайылым — 3141,1 мың га (2001). Тұрғындары облыс орталығы Өскемен қаласымен және көрші аудандармен автомобиль жолдары арқылы қатынайды. Ауданда Абай Құнанбайұлы пен М.О. Әуезовтің мұражайлары, Жидебай қорығы, Сарыкөл, Қоңыр әулие үңгірлері, Еңлік-Кебек зираты, т.б. тарихи орындар мен туристік маңызы бар көрікті жерлер бар.
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі. Қазақстан Республикасы тұрғындарының облыстар, қалалар мен аудандар, жынысы мен жас ерекшелігі топтары, этностық бөлігі бойынша 2019 жылдың басындағы саны
- ↑ 2009 жылғы санақ бойынша Қазақстан тұрғындарының ұлттық құрамы
- ↑ Абай. Энциклопедия. – Алматы: «Қазақ энциклопедиясының» Бас редакциясы, «Атамұра» баспасы, ISBN 5-7667-2949-9