Азия ойындары

Азия ойындары, Азияда – төрт жыл сайын 1951 жылдан бері Азия елдерінің барлығында өткізілетін спорт жарысы. Ойындардың жалпы ұзақтығы – ашылу және жабылу салтанатын қоса алғанда, кем дегенде 7 және 16 күннен артық емес. Ойын Халықаралық Олимпиада комитетінің қадағалауымен Азиялық Олимпиада кеңесімен реттеледі. Азия ойындарының эмблемасы, туы, ұраны мен әнұраны осы кеңес меншігі болып табылады.

Азия ойындары

Азия ойындарының эмблемасы
Ұраны	Әрқашан алға
Бірінші рет	Нью-Дели қаласында 1951 жылы өткізілді
Әрбір	əрбір төрт жыл сайын өткізіледі
Соңғы рет	Ханчжоу 2022 жылы өткізілді
Мақсаты	Азия құрлығында халықтар үшін бірнеше спорттық іс-шара
Веб-сайты	Olympic Council of Asia

Қатысушы елдер

Тарихы

Азия ойындарының пайда болуы

Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін Азияның бірнеше елі тәуелсіздік алды. Көптеген жаңа ел өзара түсіністікті нығайтуға көмектесетіндей жарыстардың жаңа түрлерін жасағысы келді. 1948 жылғы тамыз айында Лондонда ХІV Олимпиада ойындарының барысында Үндістан Олимпиада комитеті өзінің басшысы Гуру Дутт Сонди тұрғысында Азия спорт командаларының басшыларына «Азия Атлеттік Федерациясын» құруға келіскен Азия ойындарын өткізу идеясын талқылауды ұсынды. 1949 жылы ақпанда «Азия ойындарының федерациясы» құрылды. Бірінші Азия ойындарын Нью-Делиде өткізуге шешім қабылданды.

Федерацияның құрылуы

1962 жылы федерацияда Тайвань және Израильді қабылдау мәселесі бойынша дау туындады. Ойынды қабылдаушы Индонезия аталған елдерді федерацияға қабылдауға қарсы болды. 1970 жылы Оңтүстік Корея Солтүстік Корея тарапынан болатын қауіпке байланысты ойындарды жүргізе алмады, ойындар Корея қаражатын пайдаланып Таиланд астанасы – Бангкокта өткізілді. 1977 жылы Пәкістан Бангладеш пен Үндістан арасындағы қақтығыс салдарынан ойындарды өткізе алмады. Ойындар тағы Бангкокқа ауыстырылды. Осы оқиғалардан кейін Азияның Ұлттық Олимпиада комитеттері Азия ойындары федерациясының жарғысын өзгерту туралы шешім қабылдады. «Азиялық Олимпиада кеңесі» деп аталған жаңа бірлестік құрылды. Осы кеңес 1986 жылдан бері ойындарды қадағалайды. Тайвань федерацияға қабылданды, бірақ АОК ХОК стандарттарына сәйкес оны «Қытай» (Тайпэй) деп атайды. Израиль шығарылып тасталып, еуропалық жарыстарға қосылды.

Кеңейтілуі

1994 жылы бірнеше елдің қарсы болуына қарамастан АОК бұрынғы кеңес республикаларын ойындарға шақырды. Олар: Қазақстан, Қырғызстан, Өзбекстан, Түрікменстан және Тәжікстан.

Ең бірінші және екінші қысқы Азия ойындарын жапон мемлекеті қатарынан екі рет 1986-1990 жылдары өткізді. Алғашқыда спорттың 7 түрінен жарыстар болса, төрт жылдан кейін спорттың 6 түрінен өткізді. Бұдан кейін Қытай мемлекетінің Харбин қаласында 1996 жылы спорттың 7 түрінен 10 мемлекет қатысқан ойындар ұйымдастырылды. Төртінші Азиада алауы 1999 жылы Корей елінің Кангвон қаласында тұтанды. Бесінші Азиада ойынының жалауын желбірету 2003 жылы Жапон мемлекетінің еншісіне тиді. Азиада ойындарын өткізу мәртебесі Қытай еліне 2007 жылы қайта оралды. Енді міне, жетінші алау 2011 жылы Қазақ елінде маздады.

2007 жылы Аустралия АОК-ға кіруден бас тартты, өткені ол Океания ұлттық олимпиадалық комитеттеріне мүше (ал 2015 жылдан Тынықмұхиты ойындарына қатысады).

2010 жылғы Азия ойындарында бірінші рет крикет таныстырылды.

Азия ойындарының тізімі

Жазғы Азия ойындарына 2014 жылға дейін қатысқан және қатысатын мемлекеттер. Қызыл нүктелер Азия ойындарының қалалары

1958 жылғы Азия ойындарының құрметіне жасалған Жапония маркасы

Жыл	Нөмір	Орын	Күні	Мемлекеттер
1951	I	Нью-Дели, Үндістан	4—11 марта	11
1954	II	Манила, Филиппиндер	1—9 мамыр	19
1958	III	Токио, Жапония	24 мамыр — 1 маусым	16
1962	IV	Джакарта, Индонезия	24 тамыз — 4 қыркүйек	12
1966	V	Бангкок, Тайланд	9—20 желтоқсан	16
1970	VI	Бангкок, Тайланд (2)	9—20 желтоқсан	16
1974	VII	Тегеран, Иран	1—16 қыркүйек	19
1978	VIII	Бангкок, Тайланд (3)	9—20 желтоқсан	19
1982	IX	Нью-Дели, Үндістан (2)	19 қараша — 4 желтоқсан	23
1986	X	Сеул, Корея Республикасы	20 қыркүйек — 5 қазан	23
1990	XI	Пекин, Қытай	22 қыркүйек — 7 қазан	36
1994	XII	Хиросима, Жапония	2—16 қазан	42
1998	XIII	Бангкок, Тайланд (4)	6—20 желтоқсан	41
2002	XIV	Пусан, Корея Республикасы	29 қыркүйек — 14 қазан	44
2006	XV	Доһа, Катар	1—15 желтоқсан	45
2010	XVI	Гуанчжоу, Қытай	12—27 қараша	45
2014	XVII	Инчхон, Корея Республикасы	19 қыркүйек — 4 қазан	45
2018	XVIII	Джакарта және Палембанг, Индонезия	тамыз 18 - қыркүйек 3	45
2022	XIX	Ханчжоу, Қытай	қыркүйек 23 - қазаң 8
2026	XX	Нагоя, Жапония	қыркүйек 19 - қазан 4
2030	XXI	Үлгі:Country data Қатар Доһа, Қатар	қараша
2034	XXII	Эр-Рияд, Сауд Арабия	қараша

Жалпы медальдар санағы

Ойындар тарихында бүкіл қатысушы 46 ұлттық олимпиада комитеттерінің 43-і кем дегенде жарыста бір медаль жеңіп алған, бір де бір медаль ала алмаған үш мемлекет қалды:Бутан, Мальдивтер және Шығыс Тимор әлі бір медаль ұтып ала алмаған. 38 ұлт кем дегенде бір алтын медаль жеңіп алған (тек Жапония мен Үндістан ғана әрбір Азия ойындарында кем дегенде бір алтыннан ұтып алған), ал ойындар тарихында Жапония мен Қытай ғана жалпы чемпиондар атанған.

Орын	Ел	Алтын	Күміс	Қола	Барлығы
1	Қытай	1674	1105	791	3570
2	Жапония	1084	1104	1054	3242
3	Корея Республикасы	787	722	916	2425
4	Иран	192	202	217	611
5	Қазақстан	165	180	292	637
6	Үндістан	183	239	357	779
7	Тайланд	144	189	311	644
8	КХДР	121	161	188	470
9	Қытай Республикасы	118	164	304	586
10	Индонезия	98	130	264	492
Барлығы		5,258	5,231	6,390	16,879

Спорт түрлерінің тізімі

• Есу — 1982 жылдан
  • Академиялық есу
  • Байдарка мен каноэде есу
  • Драгонботтарда есу
  • Есу слаломы
• Ат спорты — 1982 мен 1986 жылдар, 1994 жылдан бастап
• Әртістік жүзу — 1994 жылдан
• Бадминтон — 1962 жылдан
• Баскетбол — әрқашан
• Бейсбол — 1994 жылдан
• Бильярд — 1998-2010 жылдар
• Бодибилдинг — 2002-2006 жылдар
• Бокс — 1954 жылдан
• Боулинг — 1978 жыл, 1986 жылдан
• Велоспорт — 1951 жыл, 1958 жылдан
• Волейбол — 1958 жылдан
• Гандбол — 1982 жылдан
• Гимнастика — 1974 жылдан
• Гольф — 1982 жылдан
• Байдаркада және каноэде есу — 1990 жылдан
• Дзюдо — 1986 жылдан
• Джиу-джитсу — 2018 жылы бастап
• Жеңіл атлетика — әрқашан
• Желкенді спорт — 1970 жыл, 1978 жылдан
• Су спорты — 1951 жылдан
  • Су полосы
  • Жүзу
  • Суға секіру
  • Синхронды жүзу
  • Ашық суда жүзу
• Кабади — 1990 жылдан
• Қазіргі бессайыс — 1994 жыл, 2002 жыл
• Каратэ — 1994 жылдан
• Күрес - 1954 жылдан
  • Еркін
  • Грек-рим
• Крикет — 2010-2014 жылдар
• Кураш — 2018 жылдан бастап
• Нысана көздеу — 1954 жылда
• Регби-7 — 1998 жылдан
• Самбо — 2014 жылдан
• Сепак такрау — 1990 жылдан
• Сквош — 1998 жылдан
• Софтбол — 1990 жылдан
• Спорт биі — тек қана 2010 жылы
• Садақ ату — 1978 жылдан
• Софт-теннис — 1994 жылдан
• Теннис — 1958-1966 жылдар, 1974 жылдан
• Үстел теннисі — 1958—1966 жылдар, 1974 жылдан
• Триатлон — 2006 жылдан
• Тхэквондо — 1986 жылдан
• Ауыр атлетика — 1951-1958 жылдар, 1966 жылдан
• Ушу — 1990 жылдан
• Семсерлесу — 1974-1978 жылдар, 1986 жылдан
• Футбол — әрқашан
• Көгалдағы хоккей — 1958 жылдан
• Шахмат — 2006-2010 жылдар
• Пенчак силат — тек қана 2018 жылы
• Парапланерлік спорт — тек қана 2018 жылы
• Роллерлік спорт — тек қана 2018 жылы

Қайнары

Сілтемелер

• Қысқы Азия ойындары
• Азия Олимпиадалық Кеңесінің сайты Мұрағатталған 14 сәуірдің 2012 жылы.  (ағыл.)