Уикипедия

Нұрсұлтан Назарбаев отбасы

қазақстандық отбасы

Қазақстанның бірінші президенті (1991–2019) және Қауіпсіздік кеңесінің бірінші төрағасы (1991–2022) Нұрсұлтан Назарбаевтың отбасы Ұлы жүздің шапырашты руынан шыққан.[1] Назарбаев президенттігі кезіндегі жаппай непотизм[2][3] және жемқорлық[4][5] көмегінен оның жанұясы мен туыстары елде үлкен бедел мен байлыққа қол жеткізді. Кейде олар Назарбаевтар әулеті деп те аталды.[6][7][8]

Назарбаевтар отбасы
Түрі

отбасы

Елі

 Қазақстан

Негізін салушысы

Нұрсұлтан Назарбаев

Қазіргі басы

Нұрсұлтан Назарбаев

Титулдары

Қазақстан президенті
Нұр Отан басшысы
Асар басшысы
Сенат төрайымы
Қазақгаз төрағасы
Атамекен төрағасы
Қазтрансойл төрағасы

Мүшелері

Нұрсұлтан Назарбаев, Сара Назарбаева, Дариға Назарбаева, Динара Құлыбаева, Әлия Назарбаева, Самат Әбіш, Қайрат Сатыбалдыұлы, басқалары

Байланысты мүшелері

Рахат Әлиев, Қайрат Шәріпбаев, Тимур Құлыбаев, Димаш Досанов, Қайрат Боранбаев, басқалары

Ұлты

қазақтар

Бұл үлгіні: көру • талқылау • өңдеу

Толық Назарбаевтың президенттігі мен ізбасары Тоқаев билігінің бірінші жылдарында Назарбаевтар әулеті саяси тұрғыдан өте ықпалды болды.[9] Қаңтар оқиғасынан кейін Назарбаевтар, соның ішінде Елбасы болмай қалған Нұрсұлтан Әбішұлының өзі,[9] сонымен қатар олардың өзге де туыстары бірнеше лауазымдардан және атақтардан айырылды,[5] алайда Азаттық радиосы әулеттің әлі де ықпалды екенін айтады,[9][10]

2023 жылы Тимур, Динара Құлыбаевтар, Дариға, Нұрбол Назарбаевтар мен Нұрәлі Әлиев Қазақстандағы 50 ең ауқатты адамдар қатарына енді.[9]

Өз отбасы

өңдеу

Әйелдері

өңдеу

Сара Назарбаева

өңдеу
 
Сара мен Нұрсұлтан Назарбаевтар бейнеленген пошта маркасы, 2013 жыл
Толық мақаласы: Сара Алпысқызы Назарбаева

Сара Назарбаева, Нұрсұлтан Назарбаевтың тұңғыш және жалғыз ресми әйелі,[a] 1941 жылғы 12 ақпанда, Қарағанды облысындағы Қызылжарда дүниеге келген.[12] Ол арғын тайпасының қуандық руының Мұрат бөлімінен шыққан.[13] 1962 жылғы 25 тамызда басталған некесіне[14] дейін ол Қарағанды металлургия комбинатындағы металлург еді.[12]

Назарбаев президенттігі кезінде Сара Алпысқызы «Бөбек» республикалық балалар қайырымдылық қорының президенті және ҚазМУ құрметті профессоры сияқты атақ-лауазымдарға және 1-дәрежелі Достық ордені, Достастық жұлдызы және басқа да кішігірім марапаттарға ие болды.[12]

2023 жылы Сара Алпысқызының Назарбаев тегін туған тегіне ауыстырғаны жайлы хабарланды. Бұл өзгерісті оның жеке кәсіпкер есімінің ауысуы және жалпы жаңалықтарда жоқ болуы көрсетті, алайда Назарбаевтың ресми сайты ол әлі де оның жалғыз заңи жұбайы деп хабарлайды.[15]

Гүлнар Рақышева

өңдеу

Түрлі дереккөздерде, соның ішінде Азаттық радиосында, Гүлнар Оразқызы Рақышеваның Нұрсұлтан Назарбаевтың екінші бейресми әйелі екені хабарланады және де бұл ақпаратты ресми түрде ешкім растамаған, жоққа шығармаған да.[16]

Гүлнар Рақышева мен Назарбаевтың қатынасы жайлы тұңғыш рет өзінің «Өкіл қайын ата» кітабында Нұрсұлтан Әбішұлының күйеу баласы Рахат Әлиев баяндады. Бұрын стюардесса болған Рақышева Назарбаевпен қарым-қатынас бастағалы бұл қызметінен кетті де, көп ұзамай Air Astana вице-президенті болды. Сол уақытқа қарай Рақышева әкесінің де мансабы өсе кетті.[16]

Гүлнар Рақышева 1970 жылғы 2 наурызда, Ресейдің Тула қаласында дүниеге келген. Сол жылдарға қарай оның әкесі Ораз Рақышев Ресейде әскери қызметін өтеп жатқан еді. 1981–1986 жылдары Рақышев Мажарстанға жіберілді де, қызы Мор (маж.)қаз. қаласындағы мектепте оқыды. Дәл қазір Гүлнар Оразқызы — 40 мекенжайда тіркелген «ФИРМА ШАРМ» компаниясының иесі. 2023 жылы бұл компания жыл сайынғы ақша айналымы 100 миллион теңгенің айналасында болды. Ол, оған қоса, — Sergio Group мен «Мой сервис» компаниялары тең құрылтайшыларының бірі және «Барыс» қайырымдылық қорының иесі. 2023 жылы Sergio Group компаниясының жыл сайынғы ақша түсімі 4–6 млрд теңге аралығында еді.[16]

Рахат Әлиев, оған қоса, Рақышеваның Назарбаевтан туған екі қыз баласы бар[17] және ол Испанияда тұрады деп хабарлаған. Алайда әлеуметтік желілерде оның бір есе Алматыда, басқа кезде Астанада тұратыны көрсетілген.[16] 2023 жылы Рақышева Назарбаевпен қатынасын жоққа шығарғандай болды.[17]

Әсел Құрманбаева

өңдеу

Әсел Тілектесқызы Құрманбаева[18] (туғанында Исабаева), Назарбаевтың үшінші бейресми әйелі және Сара Алпысқызынан басқа расталған жалғыз жолдасы, 1981 жылы Алматыда дүниеге келген.[19] Оның әкесі — 20 жыл бойы Алматыдағы аграрлық университетті басқарып келе жатқан Тілектес Есболов. Хореограф мамандығына оқыған Исабаева бір кезде Мисс Қазақстан атанды.[18]

2024 жылы Құрманбаеваның Дубайдың Palm Jumeirah атты үйлерінде нарықтағы құны 900 миллион теңгеден (2 миллион доллар) басталатын үш бөлмелі пәтері бар болғаны хабарланды және ол, оған қоса, сол кезде Астана Балет театрының арт-жетекшісі болды. Оның есімі оффшорлық компаниялар арқылы 30 миллион доллар алғаны туралы халықаралық тергеуде де аталған.[20]

2023 жылы Назарбаев өз кітабында Құрманбаеваның өзінің тоқалы болғанын және екеуінің Тауман (2005 жылы туған) және Бәйкен (2009 жылы туған) есімді екі ұл баласының бар екенін жария етті. Құрманбаева мен Назарбаевтың мұсылманша некеде тұрғаны да айтылды.[21]

Балалары

өңдеу
 
Назарбаевтың ең үлкен қызы, Дариға Назарбаева, 2019 жыл

Нұрсұлтан Назарбаевтың Сара Алпысқызымен ресми некесінен үш қызы және Әсел Құрманбаевамен бейресми некесінен екі ұлы бар.

Дариға Назарбаева

өңдеу
Толық мақаласы: Дариға Нұрсұлтанқызы Назарбаева

1963 жылғы 7 мамырда туған Дариға Назарбаева — бірнеше мемлекеттік қызметтерге, соның ішінде Сенат төрайымы, Премьер-министр орынбасары, Сенатор, Мәжіліс депутаты және Мәжілістегі Нұр Отан фракциясының төрайымы сияқты лауазымдарға ие болған саясаткер.[22] Ол — Панама архивінде офшор компанияларына ие болған деп айтылған Назарбаевтың үлкен қызы.[23]

Динара Құлыбаева

өңдеу
Толық мақаласы: Динара Нұрсұлтанқызы Құлыбаева

1967 жылғы 19 тамызда туған Динара Құлыбаева (туғанында Назарбаева) — Нұрсұлтан Назарбаевтың екінші және ортаншы қызы.[24]

Халық банкін бақылайтын[24] Динара Нұрсұлтанқызы мен күйеуі Тимур Құлыбаев әрқайсысының байлығы 2024 жылы 5 миллиард доллар құрды. Ол, Құлыбаевпен бірге, — Қазақстандағы екінші ең бай адам.[25] Құлыбаева — Forbes-тың дүние жүзі миллиардерлер тізімінде болған жалғыз Орталық Азиялық әйел адам.[26]

Әлия Назарбаева

өңдеу

1980 жылғы 3 ақпанда, Алматыда туған[27] Әлия Назарбаева — Нұрсұлтан Назарбаевтың кенже қызы.[28]

Немерелері

өңдеу

Назарбаевтың 10 жиен немересі бар: Дариғаның 3 баласы,[22] Динараның 3 баласы[29] және Әлияның 4 баласы[27] бар. Төменде Назарбаевтың ең белгілі жиендері ғана берілген:

Нұрәлі Әлиев

өңдеу
Толық мақаласы: Нұрәлі Рахатұлы Әлиев

Нұрәлі Рахатұлы Әлиев — кәсіпкер. Рахат Әлиев пен Дариға Назарбаевтың үлкен ұлы[30] және осылайша Назарбаевтың тұңғыш жиені. Нұрәлі Әлиев үйленген, төрт баласы бар.[31]

2023 жылғы қыркүйекте Қаңтар оқиғасынан кейінгі Назарбаевтардың лауазым мен атақ жоғалтқанына қарамастан Транстелекомдағы көшбасшылыққа қол жеткізді.[30][32]

Айсұлтан Назарбаев

өңдеу
Толық мақаласы: Айсұлтан Рахатұлы Назарбаев

1990 жылғы 26 тамызда туған Айсұлтан Назарбаев[33] — футболшы және кәсіпкер. Ресми өмірбаянындағы ақпарат бойынша Айсұлтан — Назарбаевтың жиені, Рахат Әлиев пен Дариға Назарбаеваның екінші ұлы.[34] Өмірінің соңына қарай ол әлеуметтік желілерде әкесінің Назарбаевтың өзі болғанын айтты және өміріне қауіп төнгенін хабарлады. Айсұлтанның әкесі — Рахат Әлиев деген ДНҚ құжат жалған болып шықты да, оның шынайы ата-анасы белгісіз.[35][36]

2020 жылғы 16 тамыз күні Лондонда Айсұлтан Назарбаев қайтыс болды.[33] Британдық коронер Айсұлтанның есірткі тәуелдігінен өзі қайтыс болғанын айтты.[37]

Венера Назарбаева

өңдеу

1995 жылғы 24 қазанда туған[38] Венера Назарбаева — Рахат Әлиев пен Дариға Назарбаеваның кенже баласы және жалғыз қызы.[39] 2018 жылы ол «Шайжүнісовтер әулетіне» келін болып түсті.[38]

Ата-тегі

өңдеу

Нұрсұлтан Назарбаев Ұлы жүздің шапырашты руынан шыққан.[1] Оның шежіресі: Нұрсұлтан, Әбіш, Назарбай, Көшек, Қарасай, Есқожа, Шапырашты.[40]

Нұрсұлтан Назарбаевтың әкесі мен анасы болған Әбіш пен Әлжан Назарбаевтар шаруалар болатын. Өрт сөндірмек болғанда Әбіш қолын жарақаттап алды да, әскери қызметке бара алмай қалды.[41] Екінші дүниежүзілік соғыстың аяғында отбасы Шамалған ауылына оралды, онда 1948 жылы Назарбаев мектепке барып, орыс тілін үйрене бастады; осы кезде ол нағашы атасымен тұратын, ата-анасының бұл жерде қысқа мерзім бойы баспанасы болмаған еді. Кейінірек Назарбаевтың өзі олармен араласа отырып, орыс тілін меңгеру үшін негізінен этникалық орыстар тұратын Шамалғанның жоғарғы бөлігіне көшті.[14][41]

Әулет мүшелері

өңдеу

Мүшелер кестесі

өңдеу
Назарбаевтың тікелей отбасы
Сара НазарбаеваНұрсұлтан Назарбаев[b]Әсел Құрманбаева
Рахат ӘлиевДариға НазарбаеваДинара ҚұлыбаеваТимур ҚұлыбаевАйдар АқаевӘлия НазарбаеваДанияр ХасеновДимаш ДосановТауман НазарбаевБәйкен Назарбаев
Нұрәлі ӘлиевАйсұлтан Назарбаев[c]Венера НазарбаеваАлтай ҚұлыбаевДениза ҚұлыбаеваНәби ҚұлыбаевӘлишия ҚұлыбаеваТиара ХасеноваАлсара ХасеноваАйлана ДосановаАлдияр Досанова
Назарбаевтың қалған белгілі туыстары
Әбіш НазарбаевӘлжан Назарбаева
Сара НазарбаеваНұрсұлтан НазарбаевӘсел ҚұрманбаеваСатыбалды НазарбаевСветлана НазарбаеваӘнипа НазарбаеваГүлжан НазарбаеваБолат Назарбаев[d]Майра Құрманғалиева
Дариға НазарбаеваДинара ҚұлыбаеваӘлия НазарбаеваҚайрат СатыбалдыұлыСамат ӘбішГүлмира ӘбішеваҚұндыз НазарбаеваНұрбол Назарбаев

Мүшелер тізімі

өңдеу
Туғаны Қайтыс
болғаны 		Суреті Аты-жөні Назарбаевқа туыстығы Лауазымы Мамандығы Дереккөз
1903 1971 Әбіш Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың әкесі шаруа [44]
1910 1977 Әлжан Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың анасы шаруа [44]
1940   Нұрсұлтан Назарбаев Өзі Қазақстан президенті
(1991–2019)
Елбасы
(2010–2022)
Қауіпсіздік кеңесінің басшысы
(1991–2022) 		металлург [44]
1947 1981 Сатыбалды Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың інісі —
1950 Әнипа Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың қарындасы «Кенжехан», «Кенжехан-2» базарларының негізін қалаушы
1953 2023 Болат Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың інісі — механик, заңгер [45]
1941   Сара Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың бірінші әйелі Бөбек қорының президенті металлург [14]
1970 Гүлнар Рақышева Нұрсұлтан Назарбаевтың «екінші» әйелі[b] Air Astana вице-президенті стюардесса [46]
1980 Әсел Құрманбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың тоқалы Астана Балет театрының арт-менеджері хореограф, Мисс Қазақстан [21][18]
1963   Дариға Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың тұңғыш қызы Сенат төрайымы
(2019–2020)
Премьер-министр орынбасары
(2015–2016)
Сенатор
(2019–2020)
Мәжіліс депутаты
(2004–2007;
2012–2015;
2021–2022) 		тарихшы, саясаттанушы [22]
1967 Динара Құлыбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың екінші қызы Нұрсұлтан Назарбаев білім қорының директоры
(2009 бастап) 		экономист, педагог [47]
1980   Әлия Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың кенже қызы «Жасыл ел» кеңесінің төрайымы
(2009 бастап) 		заңгер, экономист, халықаралық қатынастар, продюсер [27]
1970 Қайрат Сатыбалдыұлы Нұрсұлтан Назарбаев інісі, Сатыбалды Назарбаевтың ұлы Нұр Отан хатшысы
(2010–2015)
Астана әкімінің орынбасары
(1998–2000)
1970 Самат Әбіш Нұрсұлтан Назарбаев інісі, Сатыбалды Назарбаевтың ұлы Ұлттық қауіпсіздік комитеті төрағасының бірінші орынбасары
(2015–2022) 		заңгер
1970 Нұрбол Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаев інісі, Болат Назарбаевтың ұлы Алматы облысы Ішкі істер департаменті төрағасының орынбасары
(2014–2017) 		заңгер
2005 Тауман Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың ұлы [48]
2008 Бәйкен Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың ұлы [49]
1962 2015   Рахат Әлиев Нұрсұлтан Назарбаевтың бұрынғы күйеу баласы, Дариға Назарбаеваның күйеуі Аустриядағы елші
(2002–2005;
2007)
Сыртқы істер министрінің бірінші орынбасары
(2005–2007) 		хирург, құқықтанушы, заңгер [50]
1963 Қайрат Шәріпбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың күйеу баласы, Дариға Назарбаеваның күйеуі ҚазТрансГаз басқарма төрағасы агроном [10]
1966   Тимур Құлыбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың күйеу баласы, Динара Құлыбаеваның күйеуі ҰОК төрағасы
(2015–2024)
Қазақстан темір жолы төрағасы
(2009–2011)
Самұрық-Қазына төрағасы
(2011) 		экономист [51]
1976 2020 Айдар Ақаев Нұрсұлтан Назарбаевтың бұрынғы күйеу баласы, Әлия Назарбаеваның күйеуі Бител операторының төрағасы
Манас әуежайының тең иесі 		саясаткер, кәсіпкер [52]
1981 Димаш Досанов Нұрсұлтан Назарбаевтың күйеу баласы, Әлия Назарбаеваның күйеуі ҚазТрансОйл басшысы
(2016–2022)
Баскетбол федерациясының төрағасы
(2017 бастап) 		финансист, әкімші, халықаралық қатынастар [53][54]
1985 Нұрәлі Әлиев Нұрсұлтан Назарбаевтың жиен немересі, Дариға Назарбаеваның ұлы Транстелеком басшысы
(2023 бастап) 		кәсіпкер, экономист
1990 Айсұлтан Назарбаев Нұрсұлтан Назарбаевтың жиен немересі, Дариға Назарбаеваның ұлы делінеді[c] Транстелеком басшысы
(2023 бастап) 		кәсіпкер, экономист
1995 Венера Назарбаева Нұрсұлтан Назарбаевтың жиен немересі, Дариға Назарбаеваның қызы — —

Қосымша ақпарат

өңдеу
  1. ↑ Қазақстан заңнамасында адамның бірден бірнеше некеге тұруы заңсыз.[11]
  2. ↑ a b Нұрсұлтан Назарбаевтың екінші әйелі делінетін Гүлнар Рақышевамен қарым-қатынасы ресми түрде расталмаған
  3. ↑ a b Өмірінің соңғы жылдарына қарай Айсұлтан Назарбаев шынайы әкесінің Нұрсұлтан Әбішұлы екенін айтқан. Бұл ақпаратты растайтын, не жоққа шығаратын еш құжат жоқ, бұрын көрсетілген ДНҚ құжаты шынайы емес болды.[42][43]
  4. ↑ Болат Назарбаевтың Гүлнұр Назарбаевамен некесі ресми түрде расталмаған

Дереккөздер

өңдеу
  1. ↑ a b Кое-что о предках Назарбаева: Генеалогическое древо Президента показали в Алматы  (орыс.). tengrinews.kz (30 ноября 2017). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  2. ↑ Bekmurzaev, Nurbek Central Asian presidents cannot stop appointing their relatives to high-level posts  (ағыл.). Global Voices (31 August 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  3. ↑ Клевцова, Анна “Непотизм мен жемқорлыққа батқан” Қазақстанның достары мен дұшпандары  (қаз.). Азаттық радиосы (2 мамыр 2022). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  4. ↑ Ақаева, Хадиша; Рено, Айя Назарбаевтар, Ізбастин, Құлыбаев және басқалар: кімнің компаниясына салық төлемеуге рұқсат етілген?  (қаз.). Азаттық радиосы (30 қазан 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  5. ↑ a b Talant, Bermet Kazakhstan’s longtime “leader” is out, but the regime he built remains  (ағыл.). the Interpreter (14 February 2022). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  6. ↑ Панниер, Брюс Назарбаевтар әулеті ас та төк өмірін тағы да паш етті  (қаз.). Азаттық радиосы (23 қазан 2019). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  7. ↑ Қайыртайұлы, Манас Назарбаевтың астанадағы аралы. Жайлаудағы резиденция. Жекеге өткен Үшқоңыр  (қаз.). Азаттық радиосы (5 маусым 2022). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  8. ↑ Ілияс, Бақыт «Әкесі Айсұлтан, әжесі Дариға»: Назарбаевтар әулеті жайлы тағы бір дерек әшкере болды  (қаз.). qaz.ulysmedia.kz (22 тамыз 2024). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  9. ↑ a b c d Қайыртайұлы, Манас Назарбаевта не қалды? Экс-президенттің билігі мен байлығы  (қаз.). Азаттық радиосы (1 желтоқсан 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  10. ↑ a b Қалмұрат, Аян Дариғаның «күйеуі» Қайрат Шәріпбаевтың құпия бизнесі бар ма?  (қаз.). Азаттық радиосы. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  11. ↑ Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы  (қаз.). law.gov.kz. Тексерілді, 10 қараша 2024.
  12. ↑ a b c Назарбаева (Кунакаева) Сара Алпысовна (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 10 қараша 2024.
  13. ↑ жауапты редактор Хакім Омар; құрастырушы Ісләмов Ібрахым (Жақан) Алтай шежіресі — Алматы: «Темірқазық» баспасы, 2014.
  14. ↑ a b c Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ. Өмірбаян = Нурсултан НАЗАРБАЕВ. Биография — Деловой Мир Астана, 2012. — Б. 54. — ISBN 978-601-7259-37-2. Мұрағат көшірмесі 2 сәуірдің 2021 Wayback Machine мұрағатында
  15. ↑ Официальная супруга экс-президента Казахстана отказалась от фамилии Назарбаева  (орыс.). kaztag.kz (17 апреля 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  16. ↑ a b c d Қайыртайұлы, Манас; Бақытжан, Мейірім Назарбаевтың "екінші әйелі" Гүлнара Рақышева деген кім?  (қаз.). Азаттық радиосы (16 қараша 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  17. ↑ a b Қайыртайұлы, Манас "Көре алмайтын егеуқұйрық". Назарбаевтың "екінші әйелінің" аккаунты Азаттық тілшісіне жазды  (қаз.). Азаттық радиосы (9 желтоқсан 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  18. ↑ a b c Қайыртайұлы, Манас; Қалмұрат, Аян Miss Kazakhstan, "Астана балет" менеджері. Назарбаевтың "тоқалы" Әсел Құрманбаева кім?  (қаз.). Азаттық радиосы (4 қазан 2021). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  19. ↑ КУРМАНБАЕВА (ИСАБАЕВА) Асель Тлектескызы  (орыс.). centrasia.org. Тексерілді, 10 қараша 2024.
  20. ↑ "Құны 2 миллиард теңге": Назарбаевтың "әйелдері" мен туыстарының Дубайда қандай үйлері бар?  (қаз.). stan.kz (18 қазан 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  21. ↑ a b "Тоқалдан туған балаларын заңдастыру" ма? Әлеуметтік желіде Назарбаевтың кітабы жайлы не жазды?  (қаз.). Азаттық радиосы (2 желтоқсан 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  22. ↑ a b c Назарбаева Дарига Нурсултановна (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  23. ↑ "Панама архивінде" Дариға Назарбаеваның аты тағы да аталды  (қаз.). Азаттық радиосы (21 маусым 2018). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  24. ↑ a b Қамауда, тергеу назарында, күдікті. Назарбаевтың жақындары жайлы қазірге дейін не белгілі?  (қаз.). Азаттық радиосы (24 маусым 2022). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  25. ↑ Құдайберген, Құралай Әлемдегі ең бай адамдар тізіміне алты қазақстандық енді  (қаз.). kz.kursiv.media (2 сәуір 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  26. ↑ Динара Кулибаева  (орыс.). Forbes. Тексерілді, 10 қараша 2024.
  27. ↑ a b c Назарбаева Алия Нурсултановна (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  28. ↑ Риклтон, Крис Әлия Назарбаева "жаңа Қазақстанға" қауіп төндіріп тұр ма?  (қаз.). Азаттық радиосы (14 маусым 2024). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  29. ↑ Кулибаева Динара Нурсултановна (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 10 қараша 2024.
  30. ↑ a b Назарбаевтың жиен немересі Нұрәлі Әлиев "Транстелеком" директорлар кеңесіне жетекшілік етеді  (қаз.). Азаттық радиосы (3 тамыз 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  31. ↑ Назарбаевтың жиен немересі Нұрәлі Әлиев Астанаға келді (фото)  (қаз.). kaz.nur.kz (7 желтоқсан 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  32. ↑ Бақытжан, Мейірім Назарбаевтың жиені Нұрәлі Әлиев "Транстелекомға" қалай қол жеткізді?  (қаз.). Азаттық радиосы (5 қыркүйек 2023). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  33. ↑ a b Айсұлтан Назарбаев 30 жасында қайтыс болды  (қаз.). baq.kz (16 тамыз 2020). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  34. ↑ Айсұлтан Назарбаев тегін өзгертті. Неге?  (қаз.). turkystan.kz (15 сәуір 2019). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  35. ↑ Рахат Алиев не является биологическим отцом Айсултана?  (орыс.). Exclusive (13 февраля 2020). Тексерілді, 21 тамыз 2020.
  36. ↑ "Он – не сын Рахата" – о реакции на смерть Айсултана Назарбаева  (орыс.). holanews.kz. HOLA News (13 февраля 2020). Тексерілді, 21 тамыз 2020. Мұрағат көшірмесі 19 қыркүйектің 2020 Wayback Machine мұрағатында
  37. ↑ Британский коронер: Айсултан Назарбаев умер своей смертью, из-за наркозависимости  (орыс.). Азаттық радиосы (25 марта 2021). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  38. ↑ a b Венера Назарбаева келін болып түскен Шайжүнісовтер әулеті жайлы не білеміз  (қаз.). stan.kz (25 маусым 2018). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  39. ↑ Иргалиев, Ермек Дарига Назарбаева выдала замуж единственную дочь  (орыс.). 365info.kz (25 июня 2018). Тексерілді, 10 қараша 2024.
  40. ↑ Елеуова, Құндыз Саф алтыннан жасалған шежіре, Назарбаевтың Астанадағы мұражайына саяхат  (қаз.). Азаттық радиосы (18 маусым 2009). Тексерілді, 11 қараша 2024.
  41. ↑ a b Назарбаев, Нұрсұлтан Nursultan Nazarbayev: My Life, My Times and My Future... — Pilkington Press, 1998. — ISBN 1899044191.
  42. ↑ Рахат Алиев не является биологическим отцом Айсултана?  (орыс.). Exclusive (13 февраля 2020). Тексерілді, 21 тамыз 2020.
  43. ↑ "Он – не сын Рахата" – о реакции на смерть Айсултана Назарбаева  (орыс.). holanews.kz. HOLA News (13 февраля 2020). Тексерілді, 21 тамыз 2020. Мұрағат көшірмесі 19 қыркүйектің 2020 Wayback Machine мұрағатында
  44. ↑ a b c Друг. Человек. Лидер  (орыс.). kazpravda.kz. Казахстанская Правда (3 июля 2010). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  45. ↑ Назарбаев Болат Абишевич (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 11 қараша 2024.
  46. ↑ Қайыртайұлы, Манас; Бақытжан, Мейірім Назарбаевтың "екінші әйелі" Гүлнара Рақышева деген кім?  (қаз.). Азаттық радиосы (16 қараша 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  47. ↑ Директор лебізі  (қаз.). Назарбаев білім қорының ресми сайты. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  48. ↑ Адильченов, Ильдар Нұрсұлтан Назарбаевтың тұңғыш ұлы Тауман энергетика министрінің қызына үйленді — БАҚ  (қаз.). kaz.orda.kz (15 сәуір 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  49. ↑ Адильченов, Ильдар Нұрсұлтан Назарбаев екінші рет үйленгенін мәлімдеді  (қаз.). kaz.orda.kz (30 қараша 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  50. ↑ Алиев Рахат Мухтарович (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  51. ↑ Құлыбаев Тимур Асқарұлы  (қаз.). baq.kz. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  52. ↑ Құлыбаев Тимур Асқарұлы  (қаз.). baq.kz. Тексерілді, 7 қараша 2024.
  53. ↑ Бывший муж Алии Назарбаевой вернулся в семью — СМИ  (орыс.). KNEWS (26 июля 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
  54. ↑ Құрманов, Байтас Назарбаевские, на выход: кто из родственников и приближённых первого президента расплатился за грехи семьи  (орыс.). ulysmedia.kz (27 апреля 2023). Тексерілді, 7 қараша 2024.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Нұрсұлтан_Назарбаев_отбасы&oldid=3399841» бетінен алынған