Жалағаш ауданы
Жалағаш ауданы — Қызылорда облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан Қазақ ССР Жоғарғы Советі Президиумының Жарлығымен 1939 жылы 17 қазан күні құрылды. Жер аумағы — 27,1 мың км². Орталығы — Жалағаш ауылы.
| Қазақстан ауданы | |||
| Жалағаш ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
15 | ||
| Ауыл саны |
17 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
44°38′25″ с. е. 63°56′10″ ш. б. / 44.64028° с. е. 63.93611° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°38′25″ с. е. 63°56′10″ ш. б. / 44.64028° с. е. 63.93611° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1939 | ||
| Жер аумағы |
27,1 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
35 705[1] адам (2019) | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (99,04%), шешендер (0,40%), орыстар (0,28%), корейлер (0,17%), басқа ұлт өкілдері (0,11%)[2] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Телефон коды |
8-724-31- | ||
| Пошта индексі |
120200-120214 | ||
| Автомобиль коды |
11 | ||
|
| |||
Жер бедері, климатыӨңдеу
Аудан батысында Қармақшы, шығысында Сырдария аудандарымен, теріскейінде Қарағанды облысы, түстігінде Өзбекстан республикасымен шектеседі. Аудан үстімен батыстан шығысқа, шығыстан батысқа қарай халықаралық теміржол магистралы, автотрасса жосылып жатыр, олармен жарыса «Сырдария» өзені ағуда. Жері негізінен жазық. Солтүстігі тақыр (Дариялық тақыр жазығы), сор, сортаң, Сыр бойындағы жері шалғынды-батпақты, оңтүстікке қарай (Қызылқұм) құмды келеді. Ең биік жері — ауданның солтүстігінде орналасқан Егізқара тауы (288 м). Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, аңызақ. Қыс айларында жылымық күндер жиі болып тұрады. Қаңтар айының орташа температурасы — 9–12°С, шілдеде — 25–26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 100–150 мм. Аудан жерімен Сырдария және оның тармақтары Жаңадария, Қараөзек ағып өтеді. Шеңгелдікөл, Сарыкөл, Қаракөл, т.б. көлдер бар. Шөлдік белдемде орналасқандықтан Жалағаш ауданының топырағы Сырдария өзені жайылмасында шалғынды сұр, сортаң, солтүстігінде тақырлы сортаңды сұр топырақ, ал оңтүстігінде ақшыл сұр, сұр, қызыл құмды топырақ дамыған. Жазық жерлерде және төбе аралықтарында баялыш, жүзгін, шеңгел, сексеуіл, еркек шөп, күйреуік, су айдындары бойында қамыс-құрақ, ақбас, кекіре, т.б. өседі. Жануарлардан жабайы шошқа, борсық, түлкі, қарсақ, қасқыр, шиебөрі, ақ бөкен, қоян, кекілік, қырғауыл, т.б. мекендейді.
ХалқыӨңдеу
Тұрғындар саны – 79 150 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 99,91%, орыстар – 0,04%, басқа ұлт өкілдері – 0,05%.
Әкімшілік бөлінісіӨңдеу
17 елді мекен 15 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округ | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Аққұм ауылдық округі | 2158 | Аққұм ауылы |
| Аққыр ауылдық округі | 1113 | Аққыр ауылы |
| Ақсу ауылдық округі | 1276 | Ақсу ауылы |
| Аламесек ауылдық округі | 2295 | Есет батыр ауылы |
| Бұқарбай батыр ауылдық округі | 1983 | Бұқарбай батыр ауылы |
| Еңбек ауылдық округі | 1979 | Еңбек ауылы |
| Жалағаш ауылдық округі | 13479 | Жалағаш ауылы |
| Жаңадария ауылдық округі | 691 | Жаңадария ауылы |
| Жаңаталап ауылдық округі | 891 | Жаңаталап ауылы |
| Қаракеткен ауылдық округі | 1656 | Қаракеткен, Далдабай ауылдары |
| Мақпалкөл ауылдық округі | 1921 | Темірбек Жүргенов ауылы |
| Мәдениет ауылдық округі | 2352 | Мәдениет ауылы |
| Мырзабай ахун ауылдық округі | 1344 | Мырзабай Ахун ауылы |
| Таң ауылдық округі | 1364 | Таң, Жаңақоныс ауылдары |
| Шәменов ауылдық округі | 1193 | Шәменов ауылы |
Ауыл шаруашалығыӨңдеу
Ауыл шаруашылығына жарамды жері 391,1 мың га (2008), жыртылатын жерінің аумағы 28,1 мың га, шабындығы 5,3 мың га, жайылымы 252,7 мың га. Басты дәнді-дақылдары — күріш, сондай-ақ, бидай, арпа, жүгері, жоңышқа егіледі. Ауыл шаруашылығына жарамды жердің ауданы — 1,76 млн га, оның 1,45 млн га-сы пайдаланылады. Жыртылатын жерінің аумағы — 40,1 мың га. Жалағаш ауданында 21,9 мың сиыр, 6,4 мың жылқы, 0,5 мың түйе, 42,5 мың бас қой мен ешкі бар (1999).
Әлеуметтік құрылымдарыӨңдеу
Ауданда 21 орта және орталау мектеп, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 9 мәдениет үйі, 17 кітапхана, 1 музей, 7 мешіт, 10 аурухана, 6 дәрігерлік амбулаторлық пункттер бар. Елді мекендерге 82,7 км су құбыры жүргізілген. Жалағаш ауданында тарихи және мәдени ескерткіш орындары көптеп кездеседі. Аудан жерімен Орынбор-Ташкент темір жолы және мемлекеттік маңызы бар автомобильді жолдары өтеді[3].
- 2002 ж. — Жалағаш кентінде Қазақ күресінен жастар арасындағы Қазақстан Республикасының Чемпионаты өткізілген.
Аудан басшыларыӨңдеу
· 1939 -1944 ж.ж. Кистанов Сергей Иванович, ауданның алғашқы басшысы, 1939 жылдың қазанынан 1944 жылға дейін Жалағаш аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы қызметін атқарған. · 1944 -1947 ж.ж. Ардабаев Әлімбет Әбженұлы. · 1947-1949 ж.ж. Жанасов Қаппар. · 1949-1953 ж.ж. Бейсембин Махмут. · 1953 ж. Тайымов Аманжол. · 1953-1954 ж.ж. Әзқожаев Омар. · 1954-1961 ж.ж. Соппеков Байбол. · 1961-1963 ж.ж. Тасыбаев Болтай Жұманұлы. · 1965-1972 ж.ж. Әбдікәрімов Исатай. · 1972-1975 ж.ж. Сұлтан Шаханұлы Аманов. · 1975-1985 ж.ж. Қазантаев Қонысбек Төрешұлы. · 1985-1987 ж.ж. Сәпиев Оңалбек. · 1987-1992 ж.ж. Қаюпов Биғали Әбдікерұлы. · 1992-1997 ж.ж. Далдабаев Сәмит. · 1997-1999 ж.ж. Баймаханов Қожахмет Мәдібайұлы. · 1999-2003 ж.ж. Жолдасбаев Нұрлыбек Қалжатайұлы. · 2003-2004 ж.ж. Ибраев Жұпарбай Өткелбайұлы. · 2004-2005 ж.ж. Талқанбаев Нұрман Бақбергенұлы. · 2005-2006 ж.ж. Есенов Марат Сағынтайұлы. · 2007-2010 ж.ж. Шаменов Өмірбек Мөрәліұлы. · 2010-2011 ж.ж. Бекенов Қайрат Әскербекұлы. · 2011 ж. Қаюпов Биғали Әбдікерұлы. · 2011-2014 ж.ж. Сермағамбетов Серік Сағитжанұлы. · 2014-2017 ж.ж. Дүйсебаев Талғат Тұрсынұлы. · 2017-2020 ж.ж. Сәрсенбаев Қайратбек Әубәкірұлы. · 2020 ж. наурыз айынан Шәменов Асылбек Өмірбекұлы аудан әкімі.
ДереккөздерӨңдеу
СілтемеӨңдеу
- zhalagash.gov.kz Мұрағатталған 18 шілденің 2020 жылы.