Жалағаш ауданы

Жалағаш ауданыҚызылорда облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. Аудан Қазақ ССР Жоғарғы Советі Президиумының Жарлығымен 1939 жылы 17 қазан күні құрылды. Жер аумағы — 27,1 мың км². Орталығы — Жалағаш кенті.

Қазақстан ауданы
Жалағаш ауданы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы

Қызылорда облысы

Аудан орталығы

Жалағаш

Ауылдық округтер саны

14

Кенттік әкімдіктер саны

1

Ауыл саны

17

Әкімі

Ардақ Әбдіғаппарұлы Ибраимов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Жалағаш кенті, Әйтеке би көшесі, №12

Тарихы мен географиясы
Координаттары

44°38′25″ с. е. 63°56′10″ ш. б. / 44.64028° с. е. 63.93611° ш. б. / 44.64028; 63.93611 (G) (O) (Я)Координаттар: 44°38′25″ с. е. 63°56′10″ ш. б. / 44.64028° с. е. 63.93611° ш. б. / 44.64028; 63.93611 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1939

Жер аумағы

27,1 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

35 925[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (99,04%), шешендер (0,40%), орыстар (0,28%), корейлер (0,17%), басқа ұлт өкілдері (0,11%)[2]

Сандық идентификаторлары
Телефон коды

8-724-31-

Пошта индексі

120200-120214

Автомобиль коды

11

Жалағаш ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Жалағаш ауданы

Жер бедері, климаты өңдеу

Аудан батысында Қармақшы, шығысында Сырдария аудандарымен, теріскейінде Ұлытау облысы Ұлытау ауданымен, түстігінде Өзбекстан Республикасымен шектеседі. Аудан үстімен батыстан шығысқа, шығыстан батысқа қарай халықаралық теміржол магистралы, автотрасса жосылып жатыр, олармен жарыса «Сырдария» өзені ағуда. Жері негізінен жазық. Солтүстігі тақыр (Дариялық тақыр жазығы), сор, сортаң, Сыр бойындағы жері шалғынды-батпақты, оңтүстікке қарай (Қызылқұм) құмды келеді. Ең биік жері — ауданның солтүстігінде орналасқан Егізқара тауы (288 м). Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, аңызақ. Қыс айларында жылымық күндер жиі болып тұрады. Қаңтар айының орташа температурасы — 9–12°С, шілдеде — 25–26°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері — 100–150 мм. Аудан жерімен Сырдария және оның тармақтары Жаңадария, Қараөзек ағып өтеді. Шеңгелдікөл, Сарыкөл, Қаракөл, т.б. көлдер бар. Шөлдік белдемде орналасқандықтан Жалағаш ауданының топырағы Сырдария өзені жайылмасында шалғынды сұр, сортаң, солтүстігінде тақырлы сортаңды сұр топырақ, ал оңтүстігінде ақшыл сұр, сұр, қызыл құмды топырақ дамыған. Жазық жерлерде және төбе аралықтарында баялыш, жүзгін, шеңгел, сексеуіл, еркек шөп, күйреуік, су айдындары бойында қамыс-құрақ, ақбас, кекіре, т.б. өседі. Жануарлардан жабайы шошқа, борсық, түлкі, қарсақ, қасқыр, шиебөрі, ақ бөкен, қоян, кекілік, қырғауыл, т.б. мекендейді.

Халқы өңдеу

1959 1970 1979 1989[3] 1999 2009[4] 2021
 18129 26042 34624 37140 39553 35695 35128

Тұрғындар саны – 35 925 адам (2023). Ұлттық құрамы: қазақтар – 98,85%, шешендер – 0,42%, басқа ұлт өкілдері – 0,53%.

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

17 елді мекен 14 ауылдық округ пен 1 кенттік әкімдікке біріктірілген:

Ауылдық округ/кент Халқы (2009) Елді мекендері
Аққұм ауылдық округі 2158 Аққұм ауылы
Аққыр ауылдық округі 1113 Аққыр ауылы
Ақсу ауылдық округі 1276 Ақсу ауылы
Аламесек ауылдық округі 2295 Есет батыр ауылы
Бұқарбай батыр ауылдық округі 1983 Бұқарбай батыр ауылы
Еңбек ауылдық округі 1979 Еңбек ауылы
Жалағаш кенттік әкімдігі 13479 Жалағаш кенті
Жаңадария ауылдық округі 691 Жаңадария ауылы
Жаңаталап ауылдық округі 891 Жаңаталап ауылы
Қаракеткен ауылдық округі 1656 Қаракеткен, Далдабай ауылдары
Мақпалкөл ауылдық округі 1921 Темірбек Жүргенов ауылы
Мәдениет ауылдық округі 2352 Мәдениет ауылы
Мырзабай ахун ауылдық округі 1344 Мырзабай Ахун ауылы
Таң ауылдық округі 1364 Таң, Жаңақоныс ауылдары
Шәменов ауылдық округі 1193 Шәменов ауылы

Ауыл шаруашалығы өңдеу

Ауыл шаруашылығына жарамды жері 391,1 мың га (2008), жыртылатын жерінің аумағы 28,1 мың га, шабындығы 5,3 мың га, жайылымы 252,7 мың га. Басты дәнді-дақылдары — күріш, сондай-ақ, бидай, арпа, жүгері, жоңышқа егіледі. Ауыл шаруашылығына жарамды жердің ауданы — 1,76 млн га, оның 1,45 млн га-сы пайдаланылады. Жыртылатын жерінің аумағы — 40,1 мың га. Жалағаш ауданында 21,9 мың сиыр, 6,4 мың жылқы, 0,5 мың түйе, 42,5 мың бас қой мен ешкі бар (1999).

Әлеуметтік құрылымдары өңдеу

Ауданда 21 орта және орталау мектеп, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, 9 мәдениет үйі, 17 кітапхана, 1 музей, 7 мешіт, 10 аурухана, 6 дәрігерлік амбулаторлық пункттер бар. Елді мекендерге 82,7 км су құбыры жүргізілген. Жалағаш ауданында тарихи және мәдени ескерткіш орындары көптеп кездеседі. Аудан жерімен Орынбор-Ташкент темір жолы және мемлекеттік маңызы бар автомобильді жолдары өтеді[5].

  • 2002 ж. — Жалағаш кентінде Қазақ күресінен жастар арасындағы Қазақстан Республикасының Чемпионаты өткізілген.

Аудан басшылары өңдеу

· 1939 -1944 ж.ж. Кистанов Сергей Иванович, ауданның алғашқы басшысы, 1939 жылдың қазанынан 1944 жылға дейін Жалағаш аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы қызметін атқарған. · 1944 -1947 ж.ж. Ардабаев Әлімбет Әбженұлы. · 1947-1949 ж.ж. Жанасов Қаппар. · 1949-1953 ж.ж. Бейсембин Махмут. · 1953 ж. Тайымов Аманжол. · 1953-1954 ж.ж. Әзқожаев Омар. · 1954-1961 ж.ж. Соппеков Байбол. · 1961-1963 ж.ж. Тасыбаев Болтай Жұманұлы. · 1965-1972 ж.ж. Әбдікәрімов Исатай. · 1972-1975 ж.ж. Сұлтан Шаханұлы Аманов. · 1975-1985 ж.ж. Қазантаев Қонысбек Төрешұлы. · 1985-1987 ж.ж. Сәпиев Оңалбек. · 1987-1992 ж.ж. Қаюпов Биғали Әбдікерұлы. · 1992-1997 ж.ж. Далдабаев Сәмит. · 1997-1999 ж.ж. Баймаханов Қожахмет Мәдібайұлы. · 1999-2003 ж.ж. Жолдасбаев Нұрлыбек Қалжатайұлы. · 2003-2004 ж.ж. Ибраев Жұпарбай Өткелбайұлы. · 2004-2005 ж.ж. Талқанбаев Нұрман Бақбергенұлы. · 2005-2006 ж.ж. Есенов Марат Сағынтайұлы. · 2007-2010 ж.ж. Шаменов Өмірбек Мөрәліұлы. · 2010-2011 ж.ж. Бекенов Қайрат Әскербекұлы. · 2011 ж. Қаюпов Биғали Әбдікерұлы. · 2011-2014 ж.ж. Сермағамбетов Серік Сағитжанұлы. · 2014-2017 ж.ж. Дүйсебаев Талғат Тұрсынұлы. · 2017-2020 ж.ж. Сәрсенбаев Қайратбек Әубәкірұлы. · 2020 ж. наурыз айынан Шәменов Асылбек Өмірбекұлы аудан әкімі.

Дереккөздер өңдеу

Сілтеме өңдеу