Сапармұрат Атаұлы Ниязов
Сапармұрат Атаұлы Ниязов (19 ақпан 1940 жыл, Ахал уәлаяты – 21 желтоқсан 2006 жыл, Ашхабад; Түрікменбашы лақап аты болған) — кеңестік және түрікменстандық саясаткер, Түрікменстанның тұңғыш президенті.
| Сапармұрат Атаұлы Ниязов түрікм. Saparmyrat Ataýewiç Nyýazov | ||||
 Ниязов 1998 жылы | ||||
| Лауазымы | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| 27 қазан 1991 — 21 желтоқсан 2006 | ||||
| (Лақап аты Түрікменбашы) | ||||
| Премьер-Министр | Хан Ахмедов (1990—1992) Өзі (Түрікменстан Министрлер Кабинетінің Төрағасы ретінде) | |||
| Ізашары | лауазым құрылды, Түрікмен КСР Президенті ретінде өзі | |||
| Ізбасары | Құрбанқұлы Бердімұхамедов | |||
| ||||
| 16 желтоқсан 1991 — 21 желтоқсан 2006 | ||||
| Ізашары | лауазым құрылды | |||
| Ізбасары | Құрбанқұлы Бердімұхамедов | |||
| ||||
| 27 қазан 1990 — 21 қазан 1991 | ||||
| Ізашары | лауазым ұйымдастырылды | |||
| Ізбасары | лауазым өзгертілді, өзі (Түрікменстан Президенті ретінде) | |||
| ||||
| 14 шілде 1990 — 6 қараша 1991 | ||||
| Президент | Михаил Горбачёв | |||
| ||||
| 21 желтоқсан 1985 — 16 желтоқсан 1991 | ||||
| Ізашары | Мұхамедназар Гапуров | |||
| Ізбасары | лауазымы жойылды | |||
| Өмірбаяны | ||||
| Партиясы |  КОКП (1962—1991) ТДП (1991—2006)
| |||
| Білімі | 1) М.И.Калинин атындағы Ленинград политехникалық институты 2) КОКП орталық комитетінің Жоғарғы партия мектебі | |||
| Мамандығы | инженер-энергетик | |||
| Дүниеге келуі | 19 ақпан 1940 Гыпджак ауылы, Рухабат атырабы, Ашхабад облысы, Түрікмен КСР, КСРО (қазіргі Багтыярлык атырабы, Ахал уәлаяты) | |||
| Қайтыс болуы | 21 желтоқсан 2006 (66 жас) Ашхабад, Түрікменстан | |||
| Жерленді | Түрікменбашы Рухы мешіті маңындағы Сапармұрат Ниязов кесенесі | |||
| Туған кездегі есімі | Сапармұрат Атаевич Аннаниязов | |||
| Әкесі | Атамұрат Ниязов | |||
| Анасы | Құрбансұлтан Ниязова (Құрбансолтан Әже) | |||
| Жұбайы | Муза Алексеевна Ниязова | |||
| Балалары | ұлы: Мұрат қызы: Ирина | |||
| Әскери қызметі | ||||
| Құрамында болды |  Түрікменстан
| |||
| Әскер түрі |  Түрікменстан Қарулы Күштері
| |||
| Атағы | Армия генералы | |||
| Басқарды |  Жоғарғы Бас Қолбасшы
| |||
| Марапаттары | Түрікменстан:
| |||
өңдеу  |
||||
.svg)
Балалар үйінде тәрбиеленіп, 1967 жылы Санкт-Петербург политехникалық интернатын бітірген. 1970–1985 жылы Түрікменстанда түрлі партиялық қызметтерде болды. 1985 жылы Түрікмен КСР Министрлер Кеңесінің төрағасы, сол жылдың желтоқсан айында Түрікменстан КП ОК-нің 1-хатшысы болып сайланды. 1990 жылдың қаңтарынан бастап республика Жоғарғы Кеңесінің төрағасы қызметін қоса атқарды. 1992 жылғы сайлау нәтижесінде тәуелсіз Түрікменстанның тұңғыш президенті болды. Республика ақсақалдар құрылтайында (1994) оған «Түрікменстанның құрметті ақсақалы» деген атақ берілді.
Ниязовтың билігі диктаторлық[1], тоталитаристік және авторитаристік болып сипатталған.[2][3] Президенттігі жылдарында Ниязовқа 14,000 ескерткіш салынды, түрікмен тіліндегі ай атаулары өзі мен анасының есіміне өзгертілді, зейнетақы, Интернет, опера, балет, цирк, алтын тіс және макияжға тыйым салынды.[2]
Түрікменстандағы 1 қала және 100 деген кәсіпорындар мен ұйымдар Ниязовтың есімімен аталады. Ниязовтың бейнесі ұлттық ақша, манатқа басылған. Оның жазған «Рухнама» кітабы білім беру орындарында жеке пән болған.
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Құлаған метеоритті өз атымен атаған диктатор (қаз.) (6 тамыз 2017).
- ↑ a b Запретил СПИД, цирк и золотые зубы: 15 реформ Сапармурата Ниязова (орыс.). ВЕСТИ (28 декабря 2013). Тексерілді, 11 маусым 2023.
- ↑ [https://www.britannica.com/biography/Saparmurad-Niyazov Saparmurad Niyazov president of Turkmenistan] (ағыл.). Britannica. Тексерілді, 11 маусым 2023.