Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері
Қазақстанның Қарулы Күштері — Қазақстан Республикасының әскери құрылымы әскери басқару органдарын, Қарулы Күштердiң түрлерiн, арнайы әскерлердi, тыл, әскери оқу орындары мен ғылыми мекемелердi қамтиды.
| Қазақстан қарулы күштері | |
|---|---|
| |
| Құрылғаны | 7 мамыр 1992 |
| Күштер тараулары | Қарулы Күштердің түрі:
|
| Басшылық | |
| Жоғарғы Бас Қолбасшысы | Қасым-Жомарт Тоқаев |
| Қорғаныс министрі | Генерал-полковник Руслан Жақсылықов |
| Бас штабының бастығы | Генерал-лейтенант Сұлтан Қамалетдинов |
| Әскери қызметі | |
| Әскери қызмет жасы | 18 - 27 |
| Әскери қызметке шақыруы | 12 ай (жедел қызмет)
24 ай (әскери қызмет өткермеген запастағы офицерлерді шақыру) |
| Әскери қызметке қатынаушылар |
3,758,255 ер, жасы 15–49, 3,822,845 әйел, жасы 15–49 |
| Әскери қызметке жарайтындар |
6 683 865 (34,2%), жасы 15–49 |
| Шақыруға жасы жеткендер, жыл сайын |
273 608 (2024) |
| Белсенді құрамы | 70000-75000 |
| Қор құрамы | 135,000 (2024) |
| Шығындары | |
| Бюджеті | 972 млрд. теңге (2024)[1](2,2 млрд АҚШ $) |
| ЖІӨ пайызы | 0,95 % (2022 сарап.) |
| Қатысты баптар | |
| Дәрежелер | 1 |
Соғыс уақытында құрамына қорғаныс министрлігіне қарайтын әскер түрлерiнен басқа Ішкi iстер министрлігінiң iшкi әскерлерi, Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң шекара қызметi және басқа да әскерлерi, республикалық «Ұлан», азаматтық және аумақтық қорғанысты басқару мен құру органдары кiредi.
Міндеттері
өңдеу«Қазақстан Республикасының қорғанысы мен Қарулы Күштері туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 5-тарау, 18-тармағы бойынша: Қарулы Күштер агрессияға тойтарыс беруге, Қазақстан Республикасының аумақтық тұтастығы мен егемендігін қару-жарақпен қорғауға, мемлекеттік және әскери объектілерді күзетуге және қорғауға, әуе кеңістігін күзетуге, сондай-ақ Қазақстан Республикасы бекіткен халықаралық шарттарға сәйкес міндеттерді орындауға арналады. «Қазақстан Республикасының қорғанысы мен Қарулы Күштері туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, 4-бабы бойынша: Қарулы Күштер, басқа да әскерлер мен әскери құралымдар Әскери доктринаға және Қарулы Күштерді қолдану жоспарына сәйкес қорғаныс саласындағы міндеттерді орындайды.
Бейбiт кезеңде
өңдеуРеспублика Қарулы Күштерiне бейбiт кезеңде мынандай негiзгi мiндеттердi орындау жүктелген:
- әскери күштi, жауынгерлiк даярлықты қамтамасыз етiп, басқару органдары мен әскерлердi ел iшiндегi қақтығыстарды, Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасында немесе аумағының шегiнде туған кез келген заңсыз қарулы күш көрсетудi тұмшалап, тойтара алатын деңгейде ұстау;
- әуе кеңiстiгiн күзету, сондай-ақ, мемлекеттік шекараның жедел-стратегиялық тұрғыда маңызды өңiрлерiн жабу;
- маңызды әскери нысандарды күзету;
- елдiң кез келген ауданында жағдайды тұрақтандыру жөнiндегi батыл iс-қимылға әзiр болу;
- халықаралық мiндеттемелерге сәйкес бiтiмгершiлiк және өзге де операцияларға қатысу.
Бұл мiндеттердi орындауды Қарулы Күштер ҚР-ның басқа да әскерлерi мен әскери құрылымдарымен өзара тығыз iс-қимылда жүзеге асырады. Бұл ретте ҚР Ұлттық қауiпсiздiк комитетiнiң шекара қызметiне құрлықта, теңiзде, көлдерде және өзге де су айдындарында мемлекет шекараны күзету мен қорғау, сондай-ақ, лаңкестiкке (террорға), қару мен есiрткi саудасына қарсы күреске қатысу жүктеледi.
Әскери доктринасы
өңдеу
Қазақстанның геосаяси жағдайы үлкен өзгерiстерге (экстремизм, шекараға таяу жерлерде әскери қақтығыстардың өршуi, жаңадан ядр. мемлекеттер пайда болуы, т.б.) ұшырауда.
- 2007 жылғы 21 наурызда Қазақстан Республикасы Президентінің № 299 Жарлығымен мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, соғыстар мен қарулы жанжалдарды болдырмауға, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды дамыту мен қолдануға негіз қалаушы көзқарастар жүйесін білдіретін Қазақстан Республикасының жаңа Әскери доктринасы бекітілген болатын.
Әскери доктрина Қазақстан Республикасы Конституциясының негізгі ережелерін, Мемлекет басшысы жарлықтарының талаптарын, Қазақстанның 2030 жылға дейінгі даму стратегиясын, Ұлттық қауіпсіздік стратегиясын, Қазақстан Республикасының заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерін, сондай-ақ Қазақстан қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарды нақтылайды.
Әскери доктрина қорғаныстық сипатта, ол ұлттық мүдделерді қорғауды, елдің әскери қауіпсіздігіне кепілдік беруді батыл шеше отырып, Қазақстан Республикасының бейбітшілікке бейілділігін айқындайды, асимметриялық қатерлерге: терроризмге, экстремизмге, есірткі тасымалына, қаруды заңсыз таратуға, заңсыз көші-қонға қарсы күресті ескере отырып, Қарулы Күштерді, басқа да әскерлер мен әскери құралымдарды дамыту шарттары мен жаңа бағыттарын нақтылайды.
- Әскери доктрина ережелерін іске асыру әскери басқару жүйесін одан әрі жетілдіру, өзара байланысты саяси, дипломатиялық, экономикалық, әлеуметтік, ақпараттық, құқықтық, әскери және Қазақстанның әскери қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған басқа да шаралар кешенін жүргізу есебінен қамтамасыз етілетін болады.
Өңірлік қолбасшылықтар
өңдеуҚұрлық күштерінің өңірлік қолбасшылықтары 2003 жылы құрылған.
«Астана» өңірлік қолбасшылығы
өңдеу«Астана» өңірлік қолбасшылығы Ақмола, Қарағанды, Қостанай және Солтүстік Қазақстан облыстарының әкімшілік шекарасында орналасады. Қолбасшылық штабы Қарағанды қаласында орналасқан.
Өңірлік қолбасшылық құрамына орталық бағынысты бөлімдер мен Әуе қорғанысы күштері әскерлерінен басқа аумақтық бөлініс шегінде орналасқан әскери бөлімдер кіреді.
«Астана» өңірлік қолбасшылығы — Қарулы Күштер Жоғарғы Бас қолбасшысы Ставкасының резерві.
«Астана» ӨҚ кіреді:
- 7-ші жеке механикаландырылған бригада (7-ші жмехбр немесе 31775 ә/б) — Қарағанды
- арнайы мақсаты бар барлау полкі (22750 ә/б) — Ақтас е.м.
- 401-ші зеңбіректі артиллериялық бригада (401-ші забр немесе 06708 ә/б) — Приозёрск (Алматы облысы, Үңгіртас е.м. жаңа орынға орналастырылды)
- 402-ші ракетивті артиллериялық бригада (402-ші реабр) — Приозёрск
- 403-ші танк бұзар артиллериялық бригада (403-ші тбабр немесе 70417 ә/б) — Приозёрск
- Резервтегі кіші мамандардың әскери даярлығы мен әскери қолдану бойынша оқу орталығы (36352 ә/б) — Спасск
- Зымыран әскерлері мен артиллерияға дайындық орталығы (14805 ә/б) — Приозёрск
«Шығыс» өңірлік қолбасшылығы
өңдеу«Шығыс» өңірлік қолбасшылығы Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстарының әкімшілік шекараларында орналасқан. Қолбасшылық штабы Семей қаласында орналасқан.
Өңірлік қолбасшылықтың құрамына Әуе қорғанысы күштерінің орталық бағыныстағы бөлімдері мен әскерлерін қоспағанда, аумақтық бөлініс шегінде орналасқан әскери бөлімдер кіреді.
«Шығыс» ӨҚ кіреді:
- 3-жеке гвардия механикаландырылған бригадасы (3-жгмехбр немесе 40398 ә/б) — Үшарал;
- 4-механикаландырылған бригадасы (4-жмехбр немесе 27943 ә/б) — Өскемен;
- 8-жеке механикаландырылған бригадасы (30217 ә/б) — Семей;
- 11-танк бригадасы (11-тбр немесе 10810 ә/б) — Аягөз;
- 34-артиллерия бригадасы (34-абр немесе 10181 ә/б) — Үшарал;
- 101-ракеталық бригада (101-рбр немесе 36803 ә/б) — Семей;
- 102-ракетивті артиллериялық бригада (402-реабр немесе 16752 ә/б) — Семей;
- 103-зеңбіректі артиллериялық бригада (103-забр немесе 28738 ә/б) — Семей;
- жеке барлау полкі (44736 ә/б) — Семей;
- жеке байланыс бригадасы (44793 ә/б) — Семей.
«Батыс» өңірлік қолбасшылығы
өңдеу«Батыс» өңірлік қолбасшылығы Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Атырау және Маңғыстау облыстарының әкімшілік шекараларында орналасқан. Қолбасшылық штабы Атырау қаласында орналасқан.
Өңірлік қолбасшылықтың құрамына Әуе қорғанысы күштерінің орталық бағыныстағы бөлімдері мен әскерлерін қоспағанда, аумақтық бөлініс шегінде орналасқан әскери бөлімдер кіреді.
Өңірлік қолбасшылықтың негізгі міндеті — Каспий теңізінің қазақстандық секторында Қазақстан Республикасының мемлекеттік шекарасына, аумақтық тұтастығына, егемендігі мен экономикалық мүдделеріне қол сұғылмауын қамтамасыз ету.
«Батыс» ӨҚ кіреді:
- 100-артиллериялық бригада (100-ші абр немесе 30238 ә/б) — Ақтөбе;
- жеке мотоатқыш батальоны (66597 ә/б) — Ақтөбе;
- 390-шы жеке гвардиялық теңіз жаяу әскерлері бригадасы (390-шы жтжәбр немесе 25744 ә/б) — Ақтау (2009 ж. Атыраудан жаңа орынға орналастырылды);
- жеке барлау полкі (41433 ә/б) — Атырау;
- жеке мотоатқыш батальоны (99116 ә/б) — Маңғыстау облысы Бейнеу е.м.[2]
«Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығы
өңдеу«Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығы Алматы, Жамбыл, Түркістан және Қызылорда облыстарының әкімшілік шекараларында орналасқан. Қолбасшылық штабы Тараз қаласында орналасқан.
Өңірлік қолбасшылықтың құрамына Әуе қорғанысы күштерінің орталық бағыныстағы бөлімдері мен әскерлерін қоспағанда, аумақтық бөлініс шегінде орналасқан әскери бөлімдер кіреді.
«Оңтүстік» өңірлік қолбасшылығының негізгі міндеті — елдің оңтүстік-шығыс шептерінде қауіпсіздікті қамтамасыз ету.
«Оңтүстік» ӨҚ кіреді:
- 5-ші тау атқыштар бригадасы (5-ші табр немесе 85395 ә/б) — Тараз;
- 6-ші жеке механикаландырылған бригада (7-ші жмехбр немесе 35748 ә/б) — Шымкент;
- жеке атты тау-егерь полкі (91678 ә/б) — Бауыржан Момышұлы а.
- 40-шы әскери базасы Гвардейский кенті;
- 12-ші механикаландырылған бригада (12-ші мехбр немесе 21450 ә/б)
- 54-ші гвардиялық артиллериялық бригада (54-ші гв.абр немесе 82796 ә/б)
- 23-ші инженерлік-саперлік бригада (23-ші исбр немесе 75263 ә/б)
- Қарасай батыр атындағы Құрлық әскерлерінің оқу орталығы (ҚӘ ОО немесе 30212 ә/б)
- 221-ші жеке байланыс бригадасы (221-ші жббр немесе 28903 ә/б) — Тараз;
- 232-ші инженерлік-саперлік бригада (232-ші исбр немесе 58012 ә/б) — Қапшағай.
Ағымдық қару-жарағы
өңдеуҚұрлық күштері
өңдеуЖауынгерлік қолдау бөлімдерінің санын көбейту және заманауи қару мен әскери техниканы сатып алу. 99 арнайы мамандандырылған компанияларды қамтитын 10 логистикалық база мен 9 барлау полисі құрылды.
3 млрд тенгеге келесі заманауи қарулар сатып алынды:
- Биологиялық заттарды таба алатын жаңа құралдар
- КПО-1М үлгілеу жинақтағыштары
- Портативті спетрометлердің жиынтығы және т.б
| Типі | Бейнесі | Өндіріс | Техника түрі | Саны | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| Т-72БА | 
|
 Қазақстан
|
Танк | 300-1300 | 2016 жылғы мәліметтер бойынша 300-ден 1300-ге дейін Т-72В болды.
— БРЭ бойынша 2021 жылға 300 Т-72БА |
| БМП-2 | 
|
 КСРО
|
Жаяу әскерге арналған ұрыс көлігі | 500[3] | |
| БМП-1 | 
|
КСРО
|
Жаяу әскерге арналған ұрыс көлігі | ||
| БМПТ Терминатор | .JPG)
|
 Ресей
|
Танктерді сүйемелдейтін Бронды-көлік | 3 | |
| БТР-82А | 
|
Ресей
|
Бронды-тасымалдаушы | 62 | |
| БТР-80А | 
|
Ресей
|
Бронды-тасымалдаушы | 90 | |
| БТР-80 | 
|
КСРО
|
Бронды-тасымалдаушы | 150 | |
| БТР-70 | КСРО
|
Бронды-тасымалдаушы | |||
| БТР-60 | 
|
КСРО
|
Бронды-тасымалдаушы | 150 | |
| БРДМ-2 | 
|
КСРО
|
Барлау-көлігі | 30 | |
| HMMWV | 
|
 АҚШ
|
Барлау-көлігі | 50 | |
| МТ-ЛБ | 
|
КСРО
|
Бронды-тасымалдаушы | 180 | |
| Газ-2330Тигр | 
|
Ресей
|
Барлау-көлігі | 26 | |
| БПМ-97 | _REA-2009.jpg)
|
Бронокөлік | 20 | ||
| БРМ-1К | .jpg)
|
КСРО
|
Барлау-көлігі | 40 | |
| OTOKAR COBRA | 
|
Барлау-көлігі | 17 | ||
| Арлан | .jpg)
|
Қазақстан
|
Бронды-көлік | 150[4] | |
| Plasan Sandcat//Алан | 
|
Қазақстан
|
Бронды-көлік | 20 |
Артиллерия
өңдеуСүйретілетін артилерия
| Типі | Бейнесі | Өндіріс | Техника түрі | Саны | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| Д-30 |  |
КСРО
|
Сүйретілетін артилерия | 100 | |
| Мста-Б |  |
КСРО
|
Сүйретілетін артилерия | 70 | |
| Гиацинт-Б |  |
КСРО
|
Сүйретілетін артилерия | 180[5] |
Жылжымалы зеңбіректер
| Типі | Бейнесі | Өндіріс | Техника түрі | Саны | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| Семсер | Қазақстан
|
Моторлы зеңбіректер | |||
| Гвоздика | 
|
КСРО
|
Моторлы зеңбіректер | 60 | |
| Акация | 
|
КСРО
|
Моторлы зеңбіректер | 60 | |
| Тюльпан | .jpg)
|
КСРО
|
Моторлы зеңбіректер | белгісіз |
Дүркін артиллерия
| Типі | Бейнесі | Өндіріс | Техника түрі | Саны | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| ТОС-1А | .JPG)
|
Ресей
|
Дүркін артиллерия | 3 | |
| БМ-30 Смерч | 
|
КСРО
|
Дүркін артиллерия | 6 | |
| БМ-27 Ураган | 
|
КСРО
|
Дүркін артиллерия | 180 | |
| БМ-21 РСЗО «КазГрад» | 
|
Қазақстан
|
Дүркін артиллерия | ||
| БМ-21 Град | 
|
КСРО
|
Дүркін артиллерия | 200 | |
| Найза | Қазақстан
|
Дүркін артиллерия | 18 | ||
| 9К59 «Прима» |
|
КСРО
|
Дүркін артиллерия |
Тактикалық зымыран кешендері
| Типі | Бейнесі | Өндіріс | Техника түрі | Саны | Ескертпелер |
|---|---|---|---|---|---|
| Точка-У | 
|
КСРО
|
оперативті-тактикалық-зымырандық-кешен | 12[6] |
Әуе қорғанысы күштері
өңдеу
Қазақстан Республикасының әуе қорғаныс күштері 1998 жылы 1 маусымда құрылды.
Мақсаттары:
- Қазақстан Республикасының әуе шебі қорғанысын қамтамасыз ету
- Мемлекеттік, әскери және әкімшілік нысандарды әуе шабуылынан қорғау
- Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінің басқа құрылымдарына авиациялық көмек көрсету
Басшылық
өңдеу- Әлібек Хамитұлы Қасымов (1992 — 1995) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Николай Дмитриевич Толмачев (1995 — 1996) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Әлихан Бірімжанұлы Жарболов (1996 — 1997) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Бақытжан Ертайұлы Ертаев (1997 — 2000) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Мәлік Мұхамеджанұлы Сапаров (2001 — 2003) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Болат Керімжанұлы Дарбеков (2003 — 2007) — Қорғаныс министрлігі Штаб бастықтары комитетінің төрағасы;
- Мұхтар Қапашұлы Алтынбаев (2007 — 2010) — Қорғаныс министрлігі Штаб бастықтары комитетінің төрағасы;
- Сәкен Әділханұлы Жасұзақов (2010 — 2016) — Қорғаныс министрлігі Штаб бастықтары комитетінің төрағасы, 2013 жылдан бастап — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Мұрат Жәлелұлы Майкеев (2016 — 2019) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Мұрат Кәрібайұлы Бектанов (2019 — 2021) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Марат Рахымұлы Құсайынов (2021 — 2024) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы;
- Сұлтан Бүркітбайұлы Қамалетдинов (2024 жылдан бастап) — Қарулы күштер Бас штабының бастығы.
Тағы қараңыз
өңдеуДереккөздер
өңдеу- ↑ https://sarbaz.kz/v-centre-vnimaniya/2303-oboronnyi-biudzhet-uzbekistana-bolshe-kazakhstanskogo-na-milliard-dollarov/
- ↑ Маңғыстау облысының Бейнеу ауылында жаңа әскери бөлім құрылды Мұрағатталған 2 ақпанның 2017 жылы.
- ↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D0%B2%D0%BE%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B8_%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0#cite_note-:0-1
- ↑ https://informburo.kz/novosti/60-bronevikov-arlan-prinyali-na-vooruzhenie-v-kazahstanskoy-armii.html
- ↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/152-%D0%BC%D0%BC_%D0%BF%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B0_2%D0%9036#cite_note-Military-Balance-2012--255-21
- ↑ https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%87%D0%BA%D0%B0_(%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81)#cite_note-20
Сыртқы сілтемелер
өңдеу- Қарулы Күштер Мұрағатталған 27 мамырдың 2008 жылы.
- Photogallery of kazakhi army
- Kazakh armored forces parade (video) Мұрағатталған 11 тамыздың 2023 жылы.
- Military drill in Kazakhstan (video)
- Biz Türküz (Turkish union)
- Kazakhstan army (video)
- Kazakh - Turkish Brothers Storm
- Kazakh army (!NO PASARAN!)
- Kazakhstan Special Forces & Republic Guard (video)
- Kazakhstan Special Forces (video) Мұрағатталған 3 маусымның 2010 жылы.
- Kazakh army, navy & air forces (video) Мұрағатталған 1 маусымның 2010 жылы.
- Kazakh Airborne (video)