Алға ауданы
Алға ауданы – Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс.
| Қазақстан ауданы | |||
| Алға ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
12 | ||
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 | ||
| Ауыл саны |
29 | ||
| Қала саны |
1 | ||
| Әкімі |
Ержанов Нұрбол Бахитжанұлы[1] | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
50°04′37″ с. е. 58°17′04″ ш. б. / 50.07694° с. е. 58.28444° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 50°04′37″ с. е. 58°17′04″ ш. б. / 50.07694° с. е. 58.28444° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1933 | ||
| Жер аумағы |
7,5 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
43 355[2] адам (2023) | ||
| Тығыздығы |
5,8 адам/км² | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (82,08%), орыстар (9,55%), украиндар (3,74%), немістер (1,02%), татарлар (0,68%), болгарлар (0,65%), молдавандар (0,62%), басқалары (1,66%)[3] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі |
030200-030214[4] | ||
| Автомобиль коды |
04 | ||
|
| |||
|
| |||
Географиялық орны Өңдеу
Батысында Қобда, солтүстігінде Мартөк ауданы мен Ақтөбе қаласы, шығысында Хромтау, оңтүстігінде Мұғалжар, Темір аудандарымен шектеседі. Аудан орталығы – Алға қаласы.
Халқы Өңдеу
| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[5] | 1999 | 2009[6] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 33186 | ▲41154 | ▼38120 | ▼37921 | ▲39229 | ▼37004 | ▲38578 | ▲41142 |
Тұрғыны 40783 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (80,61%), орыстар (10,15%), украиндар (4,23%), немістер (1,08%), беларустар (0,20%), татарлар (0,78%), басқалары (2,95%).
Әкімшілік бөлінісі Өңдеу
Аудандағы 30 елді мекен 1 қалалық, 12 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округ/қала | Халқы (2009) | Елді мекендері |
|---|---|---|
| Ақай ауылдық округі | 791 | Ақай, Көлтабан ауылдары |
| Алға қалалық әкімдігі | 19705 | Алға қаласы |
| Бесқоспа ауылдық округі | 1568 | Есет батыр Көкіұлы, Қызылту ауылдары |
| Бестамақ ауылдық округі | 3650 | Бестамақ, Бесқоспа ауылдары |
| Қарабұлақ ауылдық округі | 761 | Қарабұлақ, Амангелді ауылдары |
| Қарағаш ауылдық округі | 1251 | Самбай, Нұрбұлақ ауылдары |
| Қарақобда ауылдық округі | 897 | Қарақобда, Ерназар, Құмсай ауылдары |
| Қарақұдық ауылдық округі | 1542 | Қарақұдық, Көктоғай, Тікқайың ауылдары |
| Маржанбұлақ ауылдық округі | 1948 | Маржанбұлақ, Қайыңдысай ауылдары |
| Сарықобда ауылдық округі | 908 | Сарықобда, Болгарка ауылдары |
| Тамды ауылдық округі | 2603 | Тамды, Еркінкүш, Талдысай ауылдары |
| Тоқмансай ауылдық округі | 1396 | Қайнар, Тоқмансай ауылдары, Тоқмансай темір жол бекеті |
| Үшқұдық ауылдық округі | 1341 | Үшқұдық, Ақсазды, Жерұйық ауылдары |
Ірі елді мекендері Өңдеу
| Атауы | Статусы | Халқы (2009) |
|---|---|---|
| Алға | қала | ▲ 19705 |
| Бестамақ | ауыл | ▲ 3332 |
| Тамды | ауыл | ▲ 2081 |
| Маржанбұлақ (Прогресс) | ауыл | ▲ 1496 |
| Есет батыр Көкіұлы (Павловка) | ауыл | ▼ 1458 |
| Үшқұдық (Богословка) | ауыл | ▼ 1032 |
| Қарақұдық | ауыл | ▼ 846 |
| Қайнар (Октябрьское) | ауыл | ▼ 845 |
| Самбай | ауыл | ▲ 816 |
| Ақай (Ильинка) | ауыл | ▼ 624 |
| Қарақобда | ауыл | ▼ 540 |
| Қарабұлақ | ауыл | ▼ 530 |
Жер бедері Өңдеу
Алға ауданының жері негізінен қыратты жазық (биіктігі 200 – 400 м). Солтүстік-батысында Тасқоралы тауы (биіктігі 386,7 м), оңтүстік-батысында Бесоба тауы орналасқан (биіктігі 324 м). Олардан басқа Аққұдық, Қарамең, Керуентау, Ақшоқы, Қайқы, Есет, Бесоба, Қаратөбе, Нартау, Тасшоқы таулары бар. Кен қазбаларынан тас көмір, мұнай, фосфорит, құрылыс материалдары, т.б. кездеседі.
Климаты Өңдеу
Климаты тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардың орташа температурасы –15 – 16°С, шілдеде 22 – 23°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200 – 250 мм шамасында.
Өзендері Өңдеу
Аудан жерінен оңтүстікке қарай Елек, Сарықобда, Қарақобда және олардың салалары Тәңірберген, Талдысай, Батпақты, Сазды, т.б. өзендері ағып өтеді.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі Өңдеу
Топырағы негізінен қызғылт қоңыр, сортаң қызғылт қоңыр болып келеді. Өсімдіктерден жусан, бетеге, боз шөптері өседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, борсық; тұяқтылардан бөкен, елік; құстардан дуадақ, тырна, бүркіт, қаз, үйрек мекендейді. Ауданда ауыл шаруашылығы (астық) мен мал шаруашылығы (ірі қара, қой, жылқы, шошқа) жақсы дамыған. Минералдық тыңайтқыштар өндіретін Ақтөбе «Нитрохим», «Неохим» химия кәсіпорындары, нан, май зауыттары бар. Орынбор – Ташкент темір жолы, республикалық маңызы бар Ақтөбе – Атырау автомобиль жолы аудан аумағынан өтеді.[7]
Дереккөздер Өңдеу
- ↑ Ақтөбе облысы: Алға ауданына жаңа әкім тағайындалды (27 ақпан 2021).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ Қазақ энциклопедиясы