Алға ауданы
Алға ауданы – Ақтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік бөлініс.
| Қазақстан ауданы | |||
| Алға ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
12 | ||
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 | ||
| Ауыл саны |
29 | ||
| Қала саны |
1 | ||
| Әкімі |
Ержанов Нұрбол Бахитжанұлы[1] | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Алға қаласы, 5-шағын аудан, №4 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
50°04′37″ с. е. 58°17′04″ ш. б. / 50.07694° с. е. 58.28444° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 50°04′37″ с. е. 58°17′04″ ш. б. / 50.07694° с. е. 58.28444° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1933 | ||
| Жер аумағы |
7,5 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
43 355[2] адам (2023) | ||
| Тығыздығы |
5,8 адам/км² | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (82,08%), орыстар (9,55%), украиндар (3,74%), немістер (1,02%), татарлар (0,68%), болгарлар (0,65%), молдавандар (0,62%), басқалары (1,66%)[3] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі |
030200-030214[4] | ||
| Автомобиль коды |
04 | ||
|
| |||
|
| |||
Географиялық орны
өңдеуБатысында Қобда, солтүстігінде Мәртөк ауданы мен Ақтөбе қаласы, шығысында Хромтау, оңтүстігінде Мұғалжар, Темір аудандарымен шектеседі. Аудан орталығы – Алға қаласы.
Халқы
өңдеу| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[5] | 1999 | 2009[6] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 33186 | ▲41154 | ▼38120 | ▼37921 | ▲39229 | ▼37004 | ▲38578 | ▲41142 |
Тұрғыны 40783 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (80,61%), орыстар (10,15%), украиндар (4,23%), немістер (1,08%), беларустар (0,20%), татарлар (0,78%), басқалары (2,95%).
Әкімшілік бөлінісі
өңдеуАудандағы 30 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 12 ауылдық округке біріктірілген:
| Әкімшілік бірлік | Орталығы | Елді мекендері | Халқы (2021) |
|---|---|---|---|
| Ақай ауылдық округі | Ақай ауылы | 2 | ▼705 |
| Алға қалалық әкімдігі | Алға қаласы | 1 | ▲22446 |
| Бесқоспа ауылдық округі | Есет батыр Көкіұлы ауылы | 2 | ▲1666 |
| Бестамақ ауылдық округі | Бестамақ ауылы | 2 | ▲4217 |
| Қарабұлақ ауылдық округі | Қарабұлақ ауылы | 2 | ▼576 |
| Қарағаш ауылдық округі | Самбай ауылы | 2 | ▼1236 |
| Қарақобда ауылдық округі | Қарақобда ауылы | 3 | ▼609 |
| Қарақұдық ауылдық округі | Қарақұдық ауылы | 3 | ▼1503 |
| Маржанбұлақ ауылдық округі | Маржанбұлақ ауылы | 2 | ▲3732 |
| Сарықобда ауылдық округі | Сарықобда ауылы | 2 | ▼776 |
| Тамды ауылдық округі | Тамды ауылы | 3 | ▼2465 |
| Тоқмансай ауылдық округі | Қайнар ауылы | 3 | ▼1224 |
| Үшқұдық ауылдық округі | Үшқұдық ауылы | 3 | ▲1618 |
Ірі елді мекендері
өңдеу| Атауы | Статусы | Халқы (2009) |
|---|---|---|
| Алға | қала | ▲ 19705 |
| Бестамақ | ауыл | ▲ 3332 |
| Тамды | ауыл | ▲ 2081 |
| Маржанбұлақ (Прогресс) | ауыл | ▲ 1496 |
| Есет батыр Көкіұлы (Павловка) | ауыл | ▼ 1458 |
| Үшқұдық (Богословка) | ауыл | ▼ 1032 |
| Қарақұдық | ауыл | ▼ 846 |
| Қайнар (Октябрьское) | ауыл | ▼ 845 |
| Самбай | ауыл | ▲ 816 |
| Ақай (Ильинка) | ауыл | ▼ 624 |
| Қарақобда | ауыл | ▼ 540 |
| Қарабұлақ | ауыл | ▼ 530 |
Жер бедері
өңдеуАлға ауданының жері негізінен қыратты жазық (биіктігі 200 – 400 м). Солтүстік-батысында Тасқоралы тауы (биіктігі 386,7 м), оңтүстік-батысында Бесоба тауы орналасқан (биіктігі 324 м). Олардан басқа Аққұдық, Қарамең, Керуентау, Ақшоқы, Қайқы, Есет, Бесоба, Қаратөбе, Нартау, Тасшоқы таулары бар. Кен қазбаларынан тас көмір, мұнай, фосфорит, құрылыс материалдары, т.б. кездеседі.
Климаты
өңдеуКлиматы тым континенттік, қысы суық, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардың орташа температурасы –15 – 16°С, шілдеде 22 – 23°С. Жауын-шашынның жылдық мөлшері 200 – 250 мм шамасында.
Өзендері
өңдеуАудан жерінен оңтүстікке қарай Елек, Сарықобда, Қарақобда және олардың салалары Тәңірберген, Талдысай, Батпақты, Сазды, т.б. өзендері ағып өтеді.
Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі
өңдеуТопырағы негізінен қызғылт қоңыр, сортаң қызғылт қоңыр болып келеді. Өсімдіктерден жусан, бетеге, боз шөптері өседі. Аңдардан қасқыр, түлкі, қарсақ, күзен, борсық; тұяқтылардан бөкен, елік; құстардан дуадақ, тырна, бүркіт, қаз, үйрек мекендейді. Ауданда ауыл шаруашылығы (астық) мен мал шаруашылығы (ірі қара, қой, жылқы, шошқа) жақсы дамыған. Минералдық тыңайтқыштар өндіретін Ақтөбе «Нитрохим», «Неохим» химия кәсіпорындары, нан, май зауыттары бар. Орынбор – Ташкент темір жолы, республикалық маңызы бар Ақтөбе – Атырау автомобиль жолы аудан аумағынан өтеді.[7]
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Ақтөбе облысы: Алға ауданына жаңа әкім тағайындалды (27 ақпан 2021).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қазақстан почталық индекстері
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ Қазақ энциклопедиясы