Лауыр Георгиевич Корнилов
Лауыр Георгиевич Корнилов (Лауыр Жәгөрұлы Корнилов) (30 тамыз 1870, Өскемен, Өскемен округі, Семей облысы, Ресей империясы — 13 сәуір 1918, Екатеринодар, Қобан облысы) — Ресей әскербасы, инфантерия генералы (Жаяу әскер генералы). Жиһанкез-зерттеуші, әскери барлаушы, мәмілегер. Ресей-Жапония және І Дүниежүзілік соғыстарының қас батыры. Ақпан төңкерісі оқиғаларының белсенді қатысушысы, Ресей әскерінің Жоғарғы бас қолбасшысы (1917). Азамат соғысының қайраткері, Ақ қозғалыстың ұйымдастырушысы мен көшбасшысы.
| Лауыр Георгиевич Корнилов | |
| орыс. Лавр Георгиевич Корнилов | |
 | |
| Туған күні | |
|---|---|
| Туған жері | |
| Қайтыс болған күні | |
| Қайтыс болған жері | |
| Мемлекет | |
| Әскер түрі | |
| Атағы | |
| Басқарды |
Петроград Ә. О.; |
| Шайқасы |
Орыс-жапон соғысы: |
| Марапаттары |
|
| Қолтаңбасы |
|
Балалық шағы
өңдеуЛауыр Георгиевич Корнилов 1870 жылы 30 тамызда (ескі стиль бойынша 18) Өскеменде казак әулетінде Сібір казак әскерінің Қарқаралы станицадан шыққан тілмашының ұлы Георгий Николаевич Корниловтың отбасында дүниеге келді. Г.Н.Корнилов, әкесі сияқты, Көкпектіде пәтерлерде орналасқан 7-Сібір казак полкінің кіші урядник шенінде аудармашы қызметін атқарды. 1859 жылы 13 ақпанда ол жергілікті казак әулетінен шыққан Прасковья Ильинична Хлиновскаяға үйленді, ол туралы 1859 жылғы туу туралы жазбада бар. Хлиновскийлердің ата-бабаларының арасында поляктар мен алтайлық қалмақтар болған. Лауыр Георгиевичте қалмақтарда айқын шығыс келбетінің болғаны оның арғы ата-бабаларының арқасында. Лауыр отбасында төртінші бала болды. 1873 жылы ересек Корнилов туған жері Қарқаралыға ауысады. Әкесі Георгий Николаевич, бірінші офицер подқорыншы (орыс. подхорунжий) шенін алғанына қарамастан, 2 жыл өткен соң, ол әскери қызметтен кетіп, коллеж хатшы шенін алып[1], азаматтық мекемеге кетті, барлық ұлдары (ауыр Автоном ұстамаларымен зардап шегетінді қоспағанда) 1-Сібір императоры I Александр кадет корпусында Александр оқып, өмір бойы поручик қызметін атқарды, Андрейді корпустан шығарды. Лауырдың сүйікті інісі Жақып кадет бола отырып, жас кезінде өкпе қабынуынан қайтыс болды. Тек Петр атты інісі ғана полковник шеніне дейін қызмет атқарып, 1918 жылы Ташкентте қайтыс болды. Лауырдың Вера мен Анна есімді қарындастары де болған.
Лауырдың оқығысы келді, 1883 жылдың жазында анасы Прасковья Ильинична 13 жасар ұлын корпусқа түсіру үшін Омбыға алып келді. Корниловтар отбасы бұл уақытта 2 жыл бойы казактардың бай қаласы Зайсанда тұрып келген[2].
Кеңестік тарихнамада Корниловтың казак офицерінің отбасында туғаны туралы тікелей айтылады[3].
Омбы облысының тарихи мұрағаты 1870 жылғы туу туралы жазбаларды сақтамаған, сондықтан Лауыр Корниловтың шығыстық келбетін түсіндіретін бірнеше экзотикалық нұсқалар бар.
Мысалы, тарихшы К.П.Шовунов өзінің Корниловтың шығу тегі туралы зерттеулерін 1992 жылы «Известия Калмыкия» газетінде «Сіз кімсіз, генерал Корнилов?» мақаласында жариялады. Осыған сәйкес, Корниловтың шын аты - Лавга Гильджирович Дельдинов. Ол Семикаракор дондық станицада қалмақ-казак пен орыс казактың отбасында дүниеге келген. Отбасы ыдырап, кішкентай Лавга Өскеменде тұратын ағасы Георгий Корнилов асырап алып, ол Лауыр деп жазылды.
1992 жылға арналған «Қазақстан Кеңестері» газетінде №223 жарияланған басқа нұсқаның авторы тарих ғылымдарының кандидаты, доцент Мұрат Әбдіров болды. Оның нұсқасы бойынша, Лауыр Георгиевич Корнилов 1870 жылы 18 тамызда Өскеменде 7-Сібір казак полкінің бұрынғы қорыншысы (орыс. хорунжий), туылғанға дейін 8 жыл бұрын казактік таптан кетіп, коллеж тіркеуші шеніне ауысқан Егор (Георгий) Николаевич Корниловтың (1906 ж.қ.) отбасында дүниеге келген. Корниловтың өз жұрты Сібірге Ермактың жасағымен бірге келген деп саналады. 1869 жылы Георгий Корнилов Өскемендегі қалалық полицияда хатшы лауазымын алады, жалақысы жақсы және болашақ генерал туылған Ертіс жағалауынан шағын үй сатып алады. Қарындасының айтуынша:
| “ | Лауыр жейдеде туған... сондықтан болар, бала кезінен бастап оған ерекше бала ретінде қарап, оған үлкен үміт артып отырды... оқытудың алғашқы қадамдарынан бастап ол отбасының мақтанышы болды... | ” |
Осы нұсқа бойынша Л.Г. Корнилованың анасы — Мария Ивановна, Мәриям ана — Арғын-Қаракесек руынан шыққан қазақ. Ол шіркеулік-приход мектебінде оқыды, 14 жасында православие дінін қабылдап, Марья Ивановна деген есіммен атала бастады. 17 жасында Мәриям казак Георгий Корниловпен танысып, оған тұрмысқа шықты. Шамасы, ол ақылды, ерік-жігері мықты әйел болған және күйеуі үшін адал тыл мен тірек болған. Үйленгеннен кейін 2 жылдан соң Георгий Корнилов офицер, ал 1878 жылы шенеулік болды. Корниловтың ата-анасы туралы ақпарат өте аз, бірақ, шамасы, олар бір-бірін қатты жақсы көретін, өйткені олардың 13 баласы болған[4][5]. Ол өзін толығымен бала тәрбиесіне арнады; ол аңғарғыш ақылымен, білімге деген құмарлығымен, есте сақтау қабілетімен және керемет қуатымен ерекшеленді.
Кадет корпусында
өңдеу
1883 жылдың жазында жас Корнилов Омбы қаласындағы Сібір кадет корпусына оқуға түседі. Алғашында оны тек «келуші» ретінде ғана қабылдады: қазақ даласында тиісті үйретуші болмағандықтан, француз тілінен басқа барлық пәндерден түсу емтихандарын сәтті тапсырды. Дегенмен, жаңа оқушы бір жыл оқудан кейін өзінің табандылығымен және тамаша аттестаттауымен (орташа балл 12-ден 11) «қазыналық коштқа» ауысуға қол жеткізді. Сол корпусқа бауыры Яков та оқуға түсті.
Еңбекқор әрі қабілетті Корнилов көп ұзамай корпустағы үздік оқушылардың біріне айналды. Корпус директоры генерал Пороховщиков жас кадеттің аттестациясында былай деп атап көрсетті[6]:
| “ | жетік, қабілеттері жақсы, сабақта зейінді және мейірбан, өте ыждағатты... Қарапайым, шыншыл, тіл алғыш, өте ұқыпты, мінез-құлқы жағынан қырлы. Үлкенге ізетті, жолдастарына өте жақын, қызметшілерге сыпайы | ” |
Оқудағы жетістіктері үшін Корниловқа вице-фелдфебел атағы берілді. Корпустағы жолдасы С.М. Бигловпен бірге физика оқулығын татар тіліне аударды. 5 жылдан кейін қорытынды аттестацияда мынаны оқуға болады:
| “ | қарапайым, ашық, шыншыл. Еңбекқор және жолдастарына оқуда үнемі көмектесуге ынталы. Салмақты. Мойынсұнғыш және қатаң орындаушы. (...) Туыстарына сүйіспеншілікпен қарайды және оларға жиі хат жазады. Үлкендермен ізетті және тату. Жолдастары оны өте жақсы көреді және оларға жақсы жағынан әсер етеді... | ” |
Қорытынды емтихандарды өте жақсы бағамен тапсырған Лацыр одан арғы оқуын жалғастыру үшін әскери мектепті таңдау құқығын алады. Математикаға деген сүйіспеншілігі және осы пәндегі ерекше табысы Корниловтың 1889 жылы 29 тамызда Петербургтегі беделді Михайловский артиллериялық училищесіне (осында әдетте ең дарынды кадеттер ағылып келетін) оқуға түсуіне көмек болады.
Ресей императорлық әскеріндегі қызметі
өңдеуАртиллерия мектебі
өңдеуДереккөздер
өңдеу- ↑ Огородникова Л.И., Лосунов А.М. Корниловтар отбасынан шыққан Корнилов (Омбы облысының тарихи мұрағатының құжаттары бойынша) (ru) // Омский научный вестник. Серия «Общество. История. Современность». — 2018. — ISSN 2542-0488.
- ↑ Қазақстандық «Мегаполис» газеті № 47 (55) 2001 ж. 28 қараша. және № 1 (60) 2002 ж. 10 қаңтар. Авторы — омбылық жазушы-өлкетанушы Владимир Шулдяков
- ↑ Азамат соғысы және КСРО-дағы әскери басқыншылық. "Корнилов Лауыр Георгиевич" — М.: Советская энциклопедия, 1983, Б. 288.
- ↑ Мұрат Әбдіров Генерал Лауыр Корнилов: жартылай қазақ пен орыс патриоты (орыс.). ЦентрАзия (08:11 21.07.2004). Тексерілді, 31 шілде 2012.
- ↑ Қыпшақ даласының орыс бас қолбасшысы (орыс.). Республиканская газета «Караван» (28 ноября 2008). Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 тамыз 2012. Тексерілді, 31 шілде 2012.
- ↑ Фаталист. Л. Г. Корнилов
|
Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |