Мартөк ауданы

Мәртөк ауданыАқтөбе облысының солтүстігіндегі әкімшілік-аумақтық бөлік. Орталығы — Мәртөк ауылы.

Қазақстан ауданы
Мәртөк ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Ақтөбе облысы

Аудан орталығы

Мәртөк

Ауылдық округтер саны

13

Ауыл саны

32

Тарихы мен географиясы
Координаттары

50°46′12″ с. е. 56°30′36″ ш. б. / 50.77000° с. е. 56.51000° ш. б. / 50.77000; 56.51000 (G) (O) (Я)Координаттар: 50°46′12″ с. е. 56°30′36″ ш. б. / 50.77000° с. е. 56.51000° ш. б. / 50.77000; 56.51000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1935

Жер аумағы

6,6 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

29 608[1] адам (2023)

Тығыздығы

4,5 адам/км²

Ұлттық құрамы

қазақтар (64,2%), орыстар (17,34%), украиндар (11,25%), немістер (2,69%), татарлар (1,69%), молдовандар (0,35%), беларустар (0,34%), басқалары (2,14%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

030600-030616[3]

Автомобиль коды

04

Мәртөк ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Мәртөк ауданы

Облыс картасындағы Мәртөк ауданы

Географиялық орны, жер бедері мен климаты Өңдеу

Мәртөк ауданы солтүстігінде Ресей Федерациясының Орынбор облысымен, оңтүстік-батысында Қобда, оңтүстігінде Алға ауданы мен Ақтөбе қаласының әкімшілік аумағы, шығысында Қарғалы ауданымен шектеседі. Аудан солтүстіктен оңтүстікке 110 шақырымға созылса, бұл көрсеткіш шығыстан батысқа 147 шақырым құрайды. Аудан жері негізінен жазық, солтүстігі сәл қыратты келеді. Ең биік жері ауданның солтүстік-шығысында (414 м). Климаты айқын континенттік, қысы — суық, жазы — ыстық. Ауаның жылдық орташа температурасы қаңтарда –15 — 17С, шілдеде 21 — 23С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 220 — 250 мм.

Халқы Өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[4] 1999 2009[5] 2021
 29150 32458 40990 32749 31716 31084 29843 29804

Халық саны 29980 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (62,72%), орыстар (17,67%), украиндар (12,15%), немістер (2,78%), беларустар (0,37%), татарлар (1,76%), басқалары (2,55%). Халықтың орташа тығыздығы 1 км²-ге 4,5 адамнан келеді.

Әкімшілік бөлінісі Өңдеу

Аудандағы 32 елді мекен 13 ауылдық округке біріктірілген:

Ауылдық округ Халқы (2009) Елді мекендері
Аққұдық ауылдық округі 1515 Вознесеновка, Достық, Жаңажол, Қарабұлақ, Первомайка ауылдары
Байнассай ауылдық округі 822 Байнассай, Ақмоласай ауылдары
Байторысай ауылдық округі 1487 Байторысай, Дмитриевка, Покровка, Полтавка ауылдары
Жайсаң ауылдық округі 2549 Жайсаң, Көкпекті ауылдары
Қазірет ауылдық округі 744 Қазірет, Жездібай ауылдары
Қаратоғай ауылдық округі 1659 Қаратоғай ауылы
Қарашай ауылдық округі 1055 Қаратаусай, Аққайың ауылдары
Құрмансай ауылдық округі 908 Құрмансай, Егізата, Шаңды ауылдары
Қызылжар ауылдық округі 1548 Қызылжар, Бөрте, Шевченко ауылдары
Мәртөк ауылдық округі 10 472 Мәртөк, Қазан, Құмсай, Жаңатаң ауылдары
Родников ауылдық округі 1814 Родниковка ауылы
Сарыжар ауылдық округі 3531 Сарыжар ауылы
Тәңірберген ауылдық округі 1403 Саржансай, Кеңсахара ауылдары

Ірі елді мекендері Өңдеу

Атауы Халқы
(2009)
Мәртөк 9795
Сарыжар (Хлебодар) 3531
Жайсаң 2304
Родниковка 1814
Қаратоғай 1659
Саржансай (Нагорное) 796
Қазірет 671
Қызылжар (Андреевка) 641
Бөрте (Студенческое) 618
Кеңсахара 607
Вознесеновка 594
Аққайың (Коминтерн) 544
Қазан 513
Қаратаусай 511

Өзен-сулары Өңдеу

Ауданның оңтүстік-батыс жерімен Елек өзені және оның салалары Ақсу, Жамансу, Тәңірберген (Танаберген) ағып өтеді. Шығысын бойлай Жайық өзенінің саласы Қиялы Бөрте өзені ағады. Бірнеше ұсақ көлдер бар.

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі Өңдеу

Аудан аумағында құрғақ дала белдеміне тән топырақ жамылғысы қалыптасқан. Тың және тыңайған жерлерді игеру барысында жерінің көбі жыртылған. Өсімдіктің 300-ден аса түрі бар, оның ішінде боз, бетеге, қара жусан, ши, қамыс, құрақ, бұталы өсімдіктер өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, борсық, сарышұнақ, аламан тышқаны және бауырымен жорғалаушылар, т.б. мекендейді. 160-қа жуық құс түрі ұялап, 27-ісі жыл бойы қалады.

Шаруашылығы, инфрақұрылымы Өңдеу

Ауданда 1996 жылға дейін астық өндіру, оған қосымша сүтті-етті мал, көкөніс, картоп өсіруге маманданған 13 ұжымшар, 4 кеңшар, 1 мал бордақылау бірлестігі болған. 1996 жылдан АҚ-дар, ӨК және шаруа қожалықтары құрылды. Аудандағы ауыл шаруашылығына жарамды жердің аумағы 480 мың га, оның ішінде жыртылған жері 188,2 мың га, шабындығы 11,0 мың га, жайылымы 265,2 мың га, орманы 5,6 мың га. (2000). Мал шаруашылығында 2000 жылы 35,1 мың сиыр, 14,4 мың қой мен ешкі, 10,2 мың шошқа, 1,5 мың жылқы болды. Жалпы білім беретін 31 орта мектеп, 1 кәсіптік-тех. мектеп, мәдениет үйі, 16 клуб бар. Денсаулық сақтау саласында аурухана мен емхана, 12 фельдшерлік-акушерлік пункт, 4 отбасылық-дәрігерлік амбулатория жұмыс істейді. Аудан жерімен ОрынборТашкент т. ж., АқтөбеМәртөк, Ойыл — Мәртөк автомобиль жолдары өтеді.[6]

Дереккөздер Өңдеу