Панфилов ауданы

Панфилов ауданыЖетісу облысының оңтүстік-шығысындағы әкімшілік-аумақтық бөлік. 192342 жылдары Жаркент ауданы, 1942 жылдан 8-гвардиялық атқыштар дивизиясының командирі И.В. Панфилов есімімен аталады. 1956 жылы ауданға Октябрь ауданы (орталығы Көктал ауылы) қосылды.[4][5] Орталығы — Жаркент қаласы.

Қазақстан ауданы
Панфилов ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Жетісу облысы

Аудан орталығы

Жаркент

Ауылдық округтер саны

13

Қалалық әкімдіктер саны

1

Ауыл саны

41

Қала саны

1

Әкімі

Марат Рахымбердіұлы Сағымбек

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Жаркент қаласы, Головацкий көшесі, №129

Тарихы мен географиясы
Координаттары

44°10′20″ с. е. 80°00′28″ ш. б. / 44.17222° с. е. 80.00778° ш. б. / 44.17222; 80.00778 (G) (O) (Я)Координаттар: 44°10′20″ с. е. 80°00′28″ ш. б. / 44.17222° с. е. 80.00778° ш. б. / 44.17222; 80.00778 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928

Жер аумағы

10,6 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

133 831[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (66,15%), ұйғырлар (29,12%), орыстар (3,33%), дүнгендер (0,51%), басқалары (0,89%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

041300-041331[3]

Автомобиль коды

19

Панфилов ауданының әкімдігі

Облыс картасындағы Панфилов ауданы

 Басқа мағыналар үшін Панфилов ауданы (Қырғызстан) деген бетті қараңыз.

Географиялық орны, жер бедері өңдеу

Аудан солтүстік және батыс жағында Кербұлақ ауданымен, шығысында Қытаймен (ҚХР) және оңтүстігінде Іле өзені арқылы Ұйғыр ауданымен шектеседі. Солтүстік-батысында Жетісу (Жоңғар) Алатауының Тоқсанбай, Бежінтау, солтүстік-батысында Қатутау, Қояндытау жоталарымен шектелген. Ауданның ең биік жері — Мұзтау тауы (4370 м). Оңтүстік-шығыста аласа таулы Ақтау тауы (883 м) жайласқан. Мұнда палеоген кезеңінде (шамамен бұдан 50 млн. жыл бұрын) тіршілік еткен жануарлардың сүйектері сақталған Ақтау палеонтологиялық қазба орны бар. Аудан аумағына Алтынемел ұлттық паркінің қиыр шығыс бөлігі кіреді (40 мың га). Жер қойнауында полиметалл кентастары (Үлкен Өсек), көмір (Тыңқы), алтын, күміс (Шығыс Қат, Сорқара, Сенім) және Жаркент артезиан алабында термальды су көздері бар.

Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесі өңдеу

Климаты континенттік, қысы біршама жылы, жазы ыстық, қуаң. Қаңтардағы жылдық орташа температура 8 — 10°С, шілдеде 20 — 24°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 150 мм-ден (жазық өңірде) 500 — 700 мм-ге (таулы өңірде) дейін барады. Аудан жерінен Іле және оның салалары, Іорғас, Тышқан, Өсек (Үсек), Бұрған, Көктал, Борохудзир (Бұрақожыр) өзендері ағып өтеді. Бірнеше шағын көлдер (Жидекөл, Дүншінкөл, Алтынкөл, Құркөл, т.б.) бар. Топырағы сұр, сұрғылт қоңыр, бозғылт қоңыр, шығысында құмдақты сұр (жазық өңірлерде), тау баурайларында қоңыр, қызғылт қоңыр топырақ қалыптасқан. Ауданда өсімдіктердің 100-ден аса түрі бар. Олардың 20-дан астамы Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген. Онда жусан, теріскен, еркекшөп, тораңғы, қамыс, құрақ, тау шатқалдарында қайың, қарағай, шырша өседі. Аңдардан арқар, тау ешкі, аю, барыс, сілеусін, жабайы шошқа, ондатр; құстардан: қырғауыл, кекілік, т.б. кездеседі. Жалпы, Панфилов ауданындағы 50-ден аса аң-құс түрлерінің 30-дан астамы Қазақстанның “Қызыл кітабына” енген.

Халқы өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[6] 1999 2009[7] 2021
 18832 46318 77106 84186 106423 112984 113059 132941

Тұрғындар саны – 129 204 (2019). Аудан халқының басым бөлігін қазақтар (66,59%) құрайды. Одан өзге ұйғырлар (28,44%), орыстар (3,53%), дүңгендер (0,54%), татарлар (0,31%), өзбектер (0,22%), 0,38% т.б. ұлт өкілдері тұрады.

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

Аудандағы 42 елді мекен 1 қалалық әкімдікке және 13 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)[8]
Ауылдық округтері 2009 2021 2021 2009-ға пайызбен Ерлер 2009 Ерлер 2021 2021 2009-ға пайызбен Әйелдер 2009 Әйелдер 2021 2021 2009-ға пайызбен
Айдарлы ауылдық округі 2321 2265 97,6 1145 1123 98,1 1176 1142 97,1
Басқұншы ауылдық округі 4732 5329 112,6 2360 2690 114 2372 2639 111,3
Бірлік ауылдық округі 5709 5770 101,1 2899 2963 102,2 2810 2807 99,9
Жаркент қалалық әкімдігі 39731 52361 131,8 19380 26290 135,7 20351 26071 128,1
Жаскент ауылдық округі 2677 3778 141,1 1328 1902 143,2 1349 1876 139,1
Көктал ауылдық округі 12581 12549 99,7 6237 6368 102,1 6344 6181 97,4
Қоңырөлең ауылдық округі 5240 4796 91,5 2698 2504 92,8 2542 2292 90,2
Пенжім ауылдық округі 8298 11899 143,4 4220 6009 142,4 4078 5890 144,4
Сарыбел ауылдық округі 4553 4156 91,3 2291 2132 93,1 2262 2024 89,5
Талды ауылдық округі 5042 5440 107,9 2537 2793 110,1 2505 2647 105,7
Үлкенағаш ауылдық округі 3309 2936 88,7 1685 1498 88,9 1624 1438 88,5
Үлкен Шыған ауылдық округі 9581 11265 117,6 4801 5663 118 4780 5602 117,2
Үшарал ауылдық округі 5095 5361 105,2 2558 2719 106,3 2537 2642 104,1
Шолақай ауылдық округі 4190 5036 120,2 2127 2575 121,1 2063 2461 119,3
ЖАЛПЫ САНЫ 113059 132941 117,6 56266 67229 119,5 56793 65712 115,7

Шаруашылығы өңдеу

Ауданда 1997 жылға дейін асыл тұқымды қой, ірі қара және жүгерінің гибридті тұқымдарын өсіруге маманданған 6 ұжымшар, 5 кеңшар болған. Қазір осы салаларға қосымша қызылша тұқымын және өсімдік майын алатын дақылдар өсіру дамуда. Панфилов ауданында 2002 жылдың басында 39 ауыл шаруашылығы ӨК, 3 ЖШС, 1 акционерлік қоғам және 3145 шаруа қожалығы, 16 өнеркәсіп орны, 2 жолаушы таситын, 3 жүк таситын көлік ұжымдары, аудандық телекоммуникация бөлімшесі, жергілікті пошта торабы сияқты меншіктің әр түріндегі 336 заңды және жеке тұлғалар тіркелген. Ауыл шаруашылығына жарамды жер аумағы 648,0 мың га, оның ішінде егістігі — 41,0 мың га, жайылымы 587,0 мың га, шабындығы 19,4 мың га (2002). Мал түліктерінен ауданда 40,5 мың ірі қара, 224,0 мың қой мен ешкі, 12,2 мың жылқы, 390 түйе және 116,0 мың әр түрлі құс болды (2002).

Инфрақұрылымы өңдеу

Білім беру, мәдени мекемелерінен ауданда 41 орта, 2 орталау, 6 бастауыш, 1 кәсіптік-техникалық мектеп, Жаркент педагогикалық колледжі, Талдықорған Заң колледжінің бөлімшесі, Талғар медициналық колледжінің бөлімшесі, жекеменшік математика-информатикық лицей, 57 кітапхана, 2 музей, 3 мәдениет үйі, 7 клуб, т.б. бар. Денсаулық сақтау және емдеу мекемелерінен ауданы орталық аурухана, Көктал аудандықдық ауруханасы, Жаркент туберкулез ауруханасы, 9 фельдшерлік-акушерлік, 14 ауылдық дәрігерлік амбулатория, 21 фельдшерлік пункт халыққа қызмет көрсетеді. Ауданда “Жаркент-Арасан”, “Керімағаш” санаторийлері және балаларды емдейтін “Көктал-Арасан” физиотерапиялық сауықтыру кешені бар (2002).

Жол торабы өңдеу

Аудан аумағынан республикалық бағыныстағы жолдарға Іорғас — Жаркент — Көктал — Сарыөзек және Іорғас — Көктал — Шонжы — Алматы жолдары қарайды. Панфилов ауданындағы автомобиль жолдарының ұзындығы 437 км.

Дереккөздер өңдеу