Текелі
Текелі — Қазақстан Республикасы, Жетісу облысына бағыныстағы қала (1952 жылдан).
| Қала | |||
| Текелі | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Ел | |||
| Облысы | |||
| Әкімі |
Әділ Алмас Ғабдолұлы[1] | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
44°50′ с. е. 78°49′ ш. б. / 44.833° с. е. 78.817° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 44°50′ с. е. 78°49′ ш. б. / 44.833° с. е. 78.817° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1937 | ||
| Қала статусы |
1952 | ||
| Жер аумағы |
174 км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
30 317[2] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар 57,52 % | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Телефон коды |
+7 72835 | ||
| Автомобиль коды |
19 | ||
|
tekeli.gov.kz | |||
Текелі шекарасы
| |||
Талдықорған қаласынан оңтүстік-шығысқа қарай 40 км қашықтықта орналасқан. Аумағы 0,1 мың шаршы км (61,33 га). 2010 жылғы деректер бойынша 26,9 мың тұрғыны бар. Қала Текелі өзенінің сол жағалауында, Жетісу Алатауының батыс сілемдері шатқалының бірінде, теңіз деңгейінен 950-1600 м биіктікте орналасқан.
Оған Рудничный кенті қарайды (тұрғыны 1000 адам).
Текелі қаласының басшыларыӨңдеу
- ?
- Әжіғұлов Қанатбек Бәзілжанұлы
- ?
- Бескемпіров Серікжан Исламұлы (27.09.2005 — 25.01.2012 лауазымынан босатылды);[4].
- Айтжанов Қаныбек Құлжабайұлы (25.01.2012 — 27.06.2013 лауазымынан босатылды)[5].
- Қайнарбеков Талғат Қанатоұлы (27.06.2013 — 09.11.2016 лауазымынан босатылды)[6].
- Өнербаев Бақтияр Алтайұлы (09.11.2016 — 21.09.2020 отставкаға өтініш берді)[7].
- Молдахметов Батыр Қаиркенұлы (21.09.2020 — 05.09.2022 лауазымынан босатылды)[8].
- Әділ Алмас Ғабдолұлы (05.09.2022)
ТарихыӨңдеу
- 1911 жылы іргесі қаланып, 1927 жылы кент дәрежесіне көтерілді.
- 1933 жылы инженер-геологтар М. Юдичев пен М. Қаділбековтің зерттеу-барлау жұмыстарының нәтижесінде Текелі өзенінің оң жағалауынан қорғасын, мырыш, күміс, кадмий, германий кендері табылды.
- 1937 жылы Текелі қорғасын-мырыш басқармасының құрылысы басталып, 1942 жылы қорғасын-мырыш комбинаты құрылды.
- 1939 жылы емхана салынды, 1941 жылы бірінші орта мектеп ашылды.
- 1942 жылы Жоңғар тауларының етегінде Текелі қорғасын-мырыш комбинаты және оның жанында жұмыс поселкісі құрылды. Кәсіпорын Текелі, Көксу және Тұйық кен орындарын өндірді. Екінші дүние жүзілік соғыс уақытында соғыс кезіндегі атылған оқтың әрбір сегізіншісі осы комбинатта жасалды. [9]
КлиматыӨңдеу
Текелінің климаты континенттік, қысы суық, жазы жылы. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы −11-13С, шілденікі — 20-22С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 650-1900 мм. Қаланың маңында, Қора өзеңінің шатқалында биіктігі 90 метр болатын Бұрқанбұлақ атты сарқырама бар.
ТабиғатыӨңдеу
Қалаға жақын әсем тау шатқалдарында Жетісубақа тісі (тритон), марал, таутеке, елік, қоңыр аю, борсық, күзен, суыр, түлкі, қасқыр, тиін, сілеусін, қоян, жабайы шошқа, т.б. аңдар кездеседі. Сондай-ақ, мұнда шырша, қайың, терек, тал, көктерек, қарағай, алма ағашы, т.б. жалпақ жапырақты орман қалыптасқан. [10][11]
Текелідегі қазақ үй
Орталық алаң
Наурыз, 2013 жыл
Қаланың көрнекі орындарыӨңдеу
Текелі қаласында бірнеше көрнекі жерлер бар, атап айтқанда:
- Дінмұхамед Қонаев атындағы ұзындығы 38 км болатын көше. Ресми түрде Қазақстанның ең ұзын көшесі болып саналады.
- «Келіншектас», "Будда тасы - Қазақстан аумағындағы көне будда ескерткіші.
- "Бұрханбұлақ" - Қазақстанның ең үлкен су сарқырамасы, Текелі қаласынан жоғары Қора өзені шатқалының етегінде орналасқан.
- Үш өзен қосылатын қаланың орталығында орналасқан Ұлы Отан соғысына арналған ескерткіш-тас (1941—1945 жж.)
Сыртқы сілтемеӨңдеу
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Текелі қаласына жаңа әкім тағайындалды (5 қыркүйек 2022).
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Алматинская Область. 27 сентября. КазИнформ /Камилла Омарова/ — Сегодня аким Алматинской области Серик Умбетов представил активу Панфиловского района нового руководителя района, передает корреспондент Казинформа.
- ↑ Каныбек НАЗНАЧЕНИЕ www.zhetysu-gov.kz, 25 января Распоряжением акима области А.Мусаханова на должность заместителя акима Алматинской области назначен Бигельдиев Махаббат Садуакасович
- ↑ Кайнарбеков Талгат Канатович (персональная справка)
- ↑ Назначен новый аким Текели
- ↑ Батыр Молдахметов стал акимом Текели
- ↑ https://voxpopuli.kz/malenkaya-rodina-tekeli-13303/
- ↑ «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VIII том
- ↑ «Жетісу энциклопедиясы». «Арыс» баспасы. Алматы. 2004