Түркістан Автономиялық Социалистік Кеңестік Республикасы

Түркістан Автономиялы Кеңестік Социалистік Республикасы (басқа аттары Түркістан АКСР, Түркістан Кеңестік Республикасы (ТКР), Автономиялық Түркістан Социалистік Кеңестік Республикасы АТСКР, бастапқыда Түркістан Социалистік Федеративтік Республикасы) — 1918 жылғы 30 сәуірден 1924 жылғы 27 қазанға дейін өмір сүрген РКФСР құрамындағы автономиялы республика.

Түркістан АКСР РКФСР құрамында болған республика (1918–1924)
← 30 сәуір 1918 жыл — 27 қазан 1924 жыл →   →   →   →
Байрағы Елтаңбасы
1922 жылғы Кеңестік Орта Азия
Астанасы	Ташкент
Кіреді	РКФСР
Халқы	5,221,963
Басқару формасы	Федерациялы бірпартиялық социалистік республиканың құрамындағы автономия
Орталық Атқару Комитетінің төрағасы
- 1918	Пётр Кобозев (тұңғыш)
Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы
- ??? – 1924	Шарустам Исламов (соңғы)
Ұлттық құрамы (1920)	өзбектер (39,3 %), қазақтар (20,8 %), қырғыздар (10,0 %), тәжіктер (7,7 %), түрікмендер (5,1 %), қарақалпақтар (1,4 %), сондай-ақ орыстар, татарлар және басқалары

Халық саны 5 миллионнан асқан. Астанасы — Ташкент қаласы. Басқарушы партиясы — Түркістан коммунистік партиясы. Башқұрт АКСР-мен қатар РКФСР құрамындағы алғашқы автономиялы республика болып саналады.

Тарихы

1918 жылы Ташкентте 20 сәуір мен 1 мамыр аралығында болып өткен кеңестердің Бүкілтүркістандық 5-съезінде жарияланды. Онда "Түркістан Кеңестік Республикасы туралы ереже" бекітілді. Съезде: "Түркістан Кеңестік Федеративтік республикасы автономиялы түрде басқарылып, Ресей Кеңестік Федерациясының орталық үкіметін мойындайды және оның бағытын ұстанады" деп жазылды. Оған Каспий өңірін, Самарқан және Ферғана облыстарын қамтитын Түркістан өлкесі кірді. Астанасы Ташкент қаласында болды. Мұның құрылуына Ташкентте Кеңес үкіметі орнағаннан кейінгі басталған табан тірескен қиян-кескі күрес себеп болды. Бұл Федерация өз аттас өңірдің бір бөлігінде құрылды. 1918-1920 жж. азамат соғысы кезінде Түркістан Республикасының Орталық Ресеймен байланысы болмады. 1924 жылы 16 қыркүйекте Түркістан Орталық Атқару Комитетінің төтенше сессиясы ұлттық-мемлекеттік шекара бөлу туралы қаулы қабылдады. 1924 жылы 14 қазанда Бүкілресейлік ОАК-нің 2-сессиясы Түркістан Федерациясын жеке автономиялы бірліктерге бөлу туралы шешім қабылдады. 1924 жылы 27 қазанда БОАК (ВЦИК) осы шешімге заң күшін бере отырып бекітті. 1924-1925 жылдары ұлттық мемлекеттік бөлу нәтижесінде ТАКСР аумағында Өзбек КСР, Түрікмен КСР, Өзбек КСР құрамында Қарақалпақ автономиялы облысы, Қарақалпақ автономиялы облысы мен ТАКСР-дың қазақтар мекендеген аудандары, Сырдария және Жетісу облыстары кірген ҚазАКСР (1925 жылы сәуіріне дейін Қырғыз АКСР, ал 1936 жылы Қазақ КСР-ы деп аталды) құрылды.