Қарақалпақ автономиялы облысы

Қарақалпақ автономиялы облысы
	Автономиялы облыс
	Қарақалпақ автономиялы облысы
	қарақ. قاراقالپاق موختار آبلسی; қаз. قارا قالپاق اپتانومىيالى وبلىسى; өзб. قاراقالپاق موختار ویلایاتی
	; 1925 жылғы РКФСР құрамындағы Қазақ АКСР-нің картасы. Қарақалпақ автономиялы облысының аумағы қоңыр түспен көрсетілген.
	Ту
Әкімшілігі
Ел	КСРО
Кіреді	Қазақ АКСР
Әкімшілік орталығы	Төрткөл
Тарихы мен географиясы
Құрылған уақыты	16 ақпан 1925 жылы
Таратылған уақыты	20 наурыз 1932 жылы
Жер аумағы	АО өмір сүрген кездері әр түрлі. 124,0 мыңнан басталады. км²
Ірі қалалары	Нүкіс, Қожалы
Тұрғындары
Тұрғыны	304 500 адам (1926)
Ұлттық құрамы	Негізінен қарақалпақтар, қазақтар және өзбектер, сондай-ақ, түрікмендер, орыстар және басқалар
Ресми тілдері	Қарақалпақ, қазақ, өзбек және орыс

Қарақалпақ автономиялы облысы — 1925-1929 жылдары РКФСР құрамындағы Қазақ АКСР-нің әкімшілік-аумақтық бірлігі және 1930-1932 жылдары РКФСР-ге тікелей бағынышты автономиялы облыс. Қарақалпақ автономиялы облысының әкімшілік орталығы әрі ең ірі қаласы - Төрткөл қаласы болды. Екінші ірі қала Нүкіс болды. 1926 жылғы Бүкілодақтық санақ бойынша АО халқы 304 мың адамды құрады.

Тарихы

Қарақалпақ автономиялы облысының құрылуына дейін Хорезм ОАК қарамағындағы Қазақ-Қарақалпақ бөлімшесі ұйымдастырылды. Қазақ-Қарақалпақ бөлімі 1920 жылы Хорезм Республикасы Кеңестерінің 1-съезінің шешімімен қазақ және қарақалпақ халықтарының ортақ мәселелерін шешу мақсатында құрылды. 1923 жылы қазанда Хорезм Республикасы Кеңестерінің 3-съезінде Қазақ-Қарақалпақ автономиялы округін құру және Қожалы қаласын оның орталығына айналдыру туралы қаулы қабылданды. 1924 жылы мамырда Республика кеңестерінің 4-съезі автономия құру туралы шешім қабылдады^[1].

Қарақалпақ АО 1925 жылы 16 ақпанда (іс жүзінде 1924 жылы) Түркістан АКСР Әмудария облысының аумағынан, сондай-ақ Хорезм Социалистік Кеңестік Республикасының бұрынғы Қырғыз-Қарақалпақ автономиялы облысының бір бөлігінен құрылды.

Ресми мәртебе алғанға дейін Түркістан АКСР мен Хорезм СКР жерлерінің біраз бөлігін ғана алып жатты. 1929 жылы жойылған Адай уезі аумағының бірқатар бөлігі автономиялы облыстың құрамына кірді. Бастапқыда Қырғыз (1925 жылдың наурызынан бастап Қазақ АКСР-і деп аталды) құрамына кірді, ал 1930 жылы РКФСР-дің тікелей қарамағына өтті.

1932 жылы 20 наурызда Қарақалпақ АКСР болып өзгертілді. 1936 жылы 5 желтоқсанда Өзбек КСР-ның құрамына қосылды.

Тұрғындары

1926 жылғы Бүкілодақтық санақ бойынша Қарақалпақ АО халқының этникалық құрамы^[2].

Ұлт	адам	%
Барлығы	304539	100,00 %
қарақалпақтар	116125	38,13 %
қазақтар	85782	28,17 %
өзбектер	84099	27,62 %
түрікмендер	9686	3,18 %
орыстар	4924	1,62 %
татарлар	884	0,29 %
парсылар	756	0,25 %
украиндар	621	0,20 %
арабтар	489	0,16 %
қырғыздар	277	0,09 %
тәжіктер	67	0,02 %
яһудилер	62	0,02 %
басқалары	767	0,25 %

Дереккөздер

↑ Қазақ-Қарақалпақ бөлімшесі // — Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. — Алматы, 2005 Т. 3. — ISBN 9965-9746-4-0.
↑ 1926 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. РКФСР аймақтары бойынша халықтың ұлттық құрамы (Қазақ АКСР, Қарақалпақ АО) Демоскоп

[1] Қазақ-Қарақалпақ бөлімшесі // — Қазақстан. Ұлттық энциклопедия. — Алматы, 2005 Т. 3. — ISBN 9965-9746-4-0.

[2] 1926 жылғы Бүкілодақтық халық санағы. РКФСР аймақтары бойынша халықтың ұлттық құрамы (Қазақ АКСР, Қарақалпақ АО) Демоскоп

[1]

[2]