Әзірбайжан темір жолдары

Әзірбайжан темір жолдары (әз. Azərbaycanda Dəmiryolu) — Әзірбайжан Республикасындағы мемлекеттік теміржол операторы. Ұзындығы 2918 км, 1520 мм., тұрақты тоқта электрлендірілген. Әзірбайжан темір жолының бас кеңсесі астанасы Бакуде орналасқан. Әзірбайжан темір жолының жалпы ұзындығы әлем елдерімен салыстырғанда 57 орын алады.

Тарихы

Ресей империясы кезіндегі темір жолдары 1878–1917 жылдары

Ресей империясының құрамына кіретін Әзірбайжандағы алғашқы темір жол желісі 1878-ші жылы салынып, 1880-ші жылы қазынашылық есебіне салынған Баку-Сабунчу-Сураханы болды және ұйымдасқан түрде «Баку-Сураханы темір жолы» қоғамына тиесілі болды.

Бакудегі Сабунчу мен Сураханы арасындағы Әзірбайжанның алғашқы теміржол желісі.

Алғашқы қалааралық теміржол желісі 1883-ші жылы ашылды, ол Бакуден Грузиядағы Тбилисиге апарды.

1900-шы жылы Бакуді Билкюри арқылы Дағыстандағы Дербент және Петровскиймен (Махачқала) байланыстыратын және осылайша Әзірбайжанды Ресей империясының қалған бөлігімен (содан кейін Кеңес Одағымен) байланыстыратын теміржол желілері ашылды.

1908-ші жылы Армениядағы Арараттан Әзірбайжанның Нахичевань анклавындағы Эрура мен Джульфаға теміржол желісінің кеңеюімен Әзірбайжанның бұл бөлігі Армениямен байланысты болды.

Қазіргі Әзірбайжан территориясына алғашқы негізгі темір жол 1880-ші жылы қазынашылық есебіне салынған Баку-Сабунчу-Сураханы болды және ұйымдасқан түрде «Баку-Сурахинский темір жолы» қоғамына тиесілі болды. 1883-ші жылы Баку-Тбилиси теміржолы іске қосыла отырып, қазіргі Әзірбайжан мен Грузия территорияларындағы темір жолдар 1918-ші жылы Әзірбайжан теміржол желісін құрған «Закавказье темір жолы» қоғамына біріктірілді.

Кеңес Одағы кезіндегі темір жолдары 1917-1991 жж

Ресей империясы құлағаннан және Ресей революциясынан кейін ел Кеңес Одағына, ал Ресей империясы темір жолдары Кеңес темір жолына айналды.

1920 жылдың 28 сәуірінен кейін Әзірбайжан темір жолдары Грузияның темір жолдарымен бірге қайта Кавказ темір жолымен біріктірілді. 1945 жылы олар Әзірбайжан теміржолының құрылуымен қайтадан құрамынан шығарылды.

19-шы ғасырдың аяғындағы Баку вокзалы

1924 жылы теміржол желісі оңтүстіктен Олтша мен Нефтчалаға дейін кеңейтілді.

1941 жылы Теміржол желісі Горадиза мен Минчеваннан Армения арқылы, соның ішінде Әзірбайжанның Нахичевань анклавындағы Капанға, Джульфаға дейін теміржол желісі кеңейтілді. Осылайша, Әзірбайжанның Нахичевань анклавы Әзірбайжанның өзімен байланыста болды.1941 жылы теміржол желісі оңтүстікте Иранмен шекаралас Әзірбайжанның Астара қаласына дейін кеңейтілді. 1944 жылы теміржол желісі Каталпараг, Ағдам және Степанакерт (Ханкенди) дейін кеңейтілді.

1953 жылы жол Закавказье темір жолымен қайта қосылып 1955 жылы қайта шығарылды. 1963 жылы Закавказье мен Әзірбайжан темір жолдары біртұтас Закавказье темір жолына қайта қосылды, ол 1967 жылға дейін жұмыс істеп, сол кезде Азербайжан теміржолы Закавказье темір жолынан шығарылды.

Әзірбайжан темір жолдары қазіргі уақытта (1991 жылдан кейін)

Бакудегі Әзірбайжан темір жолының басты ғимараты.

КСРО-ның ыдырауымен және Әзірбайжанның тәуелсіздігі жариялануымен оның темір жолдары КСРО Темір жолдар Министрлігінің құрамынан шығарылып, Әзірбайжан мемлекеттік теміржолы - ADDY құрылды, ол 2009 жылы жабық типті акционерлік қоғамға айналды - QSC QSC «Azərbaycan Dəmir Yollari» (Әзірбайжан темір жолдары).

Әзірбайжанның темір жолдары Әзірбайжанның және бүкіл Оңтүстік Кавказдың экономикалық қажеттіліктеріне, сонымен қатар Таяу Шығыс, Иран, Түркия елдеріне транзитпен қамтамасыз етілді. Әзірбайжан темір жолдары Кавказ теміржолы мен КСРО қалған теміржол желісі арасындағы жүк тасымалының 80% қамтамасыз етті. Мұның себебі Закавказье темір жолының Абхаз тармағының шектеулі қуаттылығы, сонымен қатар Әзірбайжанның дамыған теміржол инфрақұрылымы болды, оның негізгі желілері толық электрлендірілген, үлкен өңдеу қуаттарына ие.

Темір жолдардың құрылысы, пайдалануға беру және пайдалану тарихы

Баку станциясындағы мұнай пойызы, 19 ғасырдың аяғында

• 1880 ж. - қазіргі Әзірбайжан территориясында бірінші ірі темір жолы (1524 мм) пайдалануға берілді - ол Баку-Сабунчу-Сурахани учаскесі болды, ол Апшерон түбегіндегі кен орындарынан мұнайды Баку портына тасымалдауға арналған болатын.
• 1883 жылы Баку-Елизаветполь-Тифлис магистральді теміржолы пайдалануға берілді.
• 1900 ж. - Бакуды Ресей империясының негізгі территориясымен байланыстыратын Баку—Баладжары—Дербент—Петровск-Порт желісі іске қосылды.
• 1908 ж. - Улуханлы—Шарур—Джульфа желісі енгізілді
• 1912 жылы Евлах - Барда - Агдам - Степанакерт - Шуша тар табанды темір жолының құрылысы басталды. 1914 жылы Бірінші дүниежүзілік соғысқа байланысты жұмыс тоқтатылды.
• 1936 жылы Алят—Минджевань, Минджевань—Кафан және Сабунчу—Маштаги—Бузовна желілері іске қосылды
• 1941 жылы Джульфа—Минджевань қозғалысы ашылып, Минджевань—Кафан филиалы Джульфа-Мингжеван-Османлы-Новые линиясынан тұйық тармаққа айналды. Сол жылы Аджикабул - Османлы - Астара желісі іске қосылды.

Әзірбайжан темір жолдарының картасы

• 1948-1949 жылдары Сурахани-Кала-Бузовна желісі пайдалануға берілді
• 1950 ж. - Алабашлы-Кушчинский көпір желісі іске қосылды
• 1953-1957 жылдары Апшерон түбегінде желілер салынды
• 1958 ж. - Мингечаур—Гидроузел іске қосылды
• 1952 ж. - Баглар—Бильгя желісі енгізілді
• 1968-1970 жылдары Бильгя-Пиршаги-Сумгаит желісі салынды
• 1970 ж. - Гюздек-Наливная желісі ашылды
• 1971 ж. - Аджикабул (Кази-Магомед) - Ширван (Али-Байрамлы) желісі іске қосылды
• 1972 ж. - Гюздек-Қарадаг желісі іске қосылды
• 1973 ж. - Джорат—Сумгаит-Гл. және Забрат II—Пиршаги желілері іске қосылды
• 1986 ж. - Евлах-Белоканы желісі салынды

Инфрақұрылым

Жол қозғалысы қызметі

• Жол қозғалысын ұйымдастыру

Баку-Батуми мұнай құбыры жұмыс істегеніне қарамастан, мұнай теміржол көлігімен тасымалдау үшін жүктердің негізгі түрі болып қала берді. Мұнайдан кейін басқа негізгі жүктер көмір, марганец, мақта және ауылшаруашылық өнімдері болды. Тасымалдың айтарлықтай бөлігі Батуми мен Потиден Бакуға, Дербенттен Әзірбайжан арқылы Грузияға, Ресейден Джульфа арқылы Персияға және одан әрі Шығыс елдеріне транзитпен өтті. Тасымалды жедел басқару үшін Закавказье теміржолы 23 учаскеге бөлінді, оның 7-уі Әзірбайжан территориясында орналасқан.

Баку жүк алаңы, 2019 жыл

Байланыстың негізгі формасы телеграф болды. Шығындарды азайту үшін, XIX ғасырдың соңында ең жаңа байланыс технологияларын енгізуді бастады. Дабыл жүйесі үшін «Вебба және Томпсон» электр таяқшалары жүйесі қолданыла бастады. Сонымен бірге, олар Баку-Аджигабул, Евлах-Акстафа желілерінде электрлік сигнализацияны енгізе бастады.

Бүгінгі таңда Әзірбайжан темір жолдарының негізгі бағыттары - Баку-Ялама, Баку-Алят-Главный-Гянджа- Беюк -Кясик, Алят-Главный-Имишли-Нахичевань-Шарур, Османлы-Новые-Астара. Баку-Ялама және Баку-Алят-Главный-Гянджа-Беюк-Кясик бағыттары толықтай қос жолды және электрлендірілген. Әзірбайжан теміржолдарында Ширван, Баладжара, Алят-Главный, Гянджа, Кишлы-Грузовойда ірі сұрыптау станциялары бар. Жүктерді жөнелту мен қабылдаудың ең үлкен көлемдері бар ірі жүк станцияларына Баку-Товарный, Хырдалан, Гюздек, Сумгаит-Главный, Аджикабул, Али-Байрамлы, Джульфа, Сальян, Уджара, Евлах, Акстафа, Беюк-Кясик, Дивичи, Хачмас, Қарадаг жатады.

Темір жолдарда төрт таңбалы дабыл қолданылады, бұл теміржол өткізу қабілетінің көбірек болуына ықпал етеді. Барлық темір жолдардың 80% -ы, бұрылыстардың 90% -ы электрлік орталықтандырумен жабдықталған авто-құлыппен жабдықталған.

Темір жолдарды дамыту, ауыспалы токпен электрлендіруге көшу, теңіз портының дамуына байланысты Алят қаласында ірі терминал салу жоспарлануда. Басты басымдықтардың бірі Баку-Гянджа учаскесінде жоғары жылдамдықты тасымалдауды дамыту.

• Жол шаруашылығы

Темір жол шпалдары

Баку-Тифлис бағыты бойындағы теміржолда, Закавказье темір жолының қазынаға өтуіне дейін III типтегі рельс төселді. Қазынашылыққа өткеннен кейін жолды кесіп IV типті рельстер төселді. Баку-Сабунчу темір жолындағы рельстер де бастапқыда III типті болды, кейінірек екінші жолдар төселіп, олар IV типті рельстерге ауыстырылды. Нахичевань аймағындағы теміржолда, Масис-Джульфа темір жолының құрылысы басталғаннан бастап IV типті рельстер төселді. Барлық шпалдардың 75%-ы Ресейден, 25% -ы жергілікті, емен, шырша, қарағаштардан жасалынды. Шпалдар дайындауға арналған негізгі база Баку мен Гори болды.

Қазір темір жолдарда ауыр типті рельстер төселеді: Р-65, Р-72, оларға темір бетонды шпалдар пайдаанылады. Темірбетон шпалдарының өндірісі Әзірбайжанның өзінде құрылған.

• Сумен жабдықтау

Сумен қамтамасыз ету Кавказдық теміржолдағы, атап айтқанда Әзірбайжандағы Муган даласымен өтетін магистральдарда, әсіресе Баку-Аджигабул желісінде, теміржолдың жанында тұщы су көздері жеткіліксіз болуы сумен жабдықтауды қиындатты. Осыған байланысты станцияларға таза су жеткізетін арнайы «су» пойыздарын құруға тура келді. Мәселен, 1909 жылы Баку-Аджигабул жолымен жүретін 8 950 пойыздың 3 920-ы су пойыздары болған. Бұл проблема су шаруашылығы құрылыстарын, Кура өзенінен су құбырларын біртіндеп салу және артезиан көздерінен беруді дамыту арқылы шешілді.

Станциялар (тарих)

Сабунчи станциясы 1930 ж.

1909 жылы Закавказье темір жолының үшінші, оңтүстік желісі пайдалануға берілді, оның құрамына Әзірбайжандағы теміржол желісі де кірді. 1909 жылға қарай Закавказье темір жолының негізгі желісі құрылды. Төмендегі тізімде 1909 жылы теміржол көлігімен жүк / жолаушылар ағынының көп бөлігін құрған Әзірбайжан ішіндегі Закавказье темір жолының негізгі станцияларының сипаттамасы көрсетілген.

• Баку - I - жолаушылар станциясы, 10 жол, кестеге сәйкес, күніне 7 жұп пойыз жүрді, вагон айналымы тәулігіне 84 вагон, жылына 330660 вагон. Пойыз депосы болды.
• Баку - II - жүк бекеті, 52 жол, өткізу қабілеті тәулігіне 17 жұп, тәулігіне 23 пойызға жіберілген.
• Баладжар- жүк бекеті, 30 жол, өткізу қабілеті Аджигабул бағыты бойынша 7 жолаушы, 12 жүк пойызы, ауыр жүк таситын 17 жүк пойызы, кесте бойынша күніне 21 жұп пойыз. Негізгі паровоз депосы.
• Аджикабул - 8 жол. Айналым депосы - тағайындалған паровоздардың саны 10.
• Евлах - 9 жол. Айналым депосы – тіркелген паровоз саны- 10.
• Елизаветполь (Гянджа) - 16 жол. Негізгі паровоз депосы.
• Акстафа - 9 жол. Айналым депосы.
• Нахичевань - 8 жол. Негізгі локомотив депосы, тіркелген паровоз саны- 15, Жөндеу шеберханалары
• Джульфа - 6 жол. Айналым депосы.

Вокзалдар

1977 жылға дейін Баку-Жолаушылар станциясында екі станция кешені болды, 1883 жылы Баку-Тифлис темір жолын салу кезінде салынған, ұзақ қашықтықтағы пойыздарға қызмет көрсететін Тифлис станциясы және қала маңындағы электр пойыздарына қызмет көрсетуге арналған 1880 жылы салынған Сабунчу станциясы. 1976 жылы Баку-Жолаушылар станциясының қайта құрылуына байланысты Сабунчи станциясының ғимараты қала маңындағы көліктерге қызмет көрсетуді тоқтатты және оның орнына Баку станциясының жаңа заманауи ғимараты салынды.

Баку теміржол вокзалы

Тифлис станциясы 1882 жылы сәулетші Х.К.Васильевтің жобасы бойынша жасалды, екі деңгейде жобаланған: қаладан екі қабатты және платформадан бір қабатты. Бірінші қабатта, касса, жүк кеңсесі, кеңсе бөлмелері топтастырылған, екіншісінде -пошта, телеграф, күту бөлмелері және т.б. Қабырғалар шығыс кілеміне ұқсайтын қаныққан боюлы әшекейлермен безендірілген.

1926 жылы электрлендірілген Баку-Сабунчу темір жолының жолаушыларына қызмет көрсету үшін, Апшерон түбегінің маңында қала маңындағы көліктерге қызмет көрсететін Сабунчу теміржол вокзалының ғимараты толықтай қайта құрылды. Жаңа ғимараттың сәулеті шығыс стилінде жасалған. 1977 жылы Баку-Жолаушылар станциясында күрделі жөндеу жүргізілді, оның барысында ескі Тифлис станциясының маңайына жаңа заманауи станция салынды. Тифлис және Сабунчу станцияларының ғимараттары сәулет ескерткіштері болып табылады.

2009 жылы Баку станциясының негізгі ғимараты қайтадан қалпына келтірілді, станция ғимаратының сыртқы келбеті, сәулеттік стилі өзгерді.

Бакуден басқа, қазіргі кезде сәулет ескерткіштері санатына енген станция ғимараттарына -Хачмаз, Джульфа, Нахичевань, Аджикабул, Евлах жатады.

Локомотив тартымының дамуы

Локомотив деполары

Әзірбайжан темір жолдарындағы алғашқы депо 1880 жылы Баку станциясындағы Баку-Сабунчи-Сурахани теміржол депосына қызмет етті, ол алдымен жүк және жолаушылар локомотивтеріне қызмет көрсетті. 1883 жылы Баку-Тифлис темір жолының салынуымен Баладжары станциясында Кавказдағы ең үлкен локомотив депосы салынды. Баку-Тифлис темір жолының салынуымен Баладжарыдан басқа, локомотив депосы, Аджигабул, Гянджа және Акстафа станцияларында салынды. Баку-Порт-Петровск (Махачкала) темір жолының құрылысы салынуына байланысты Дивичи станциясында депо салынды, содан кейін Сальяны, Имишли, Джульфа, Нахичевань станцияларында депо салынды. Уджары, Евлах, Алят, Минджеван станцияларында паровоздарға арналған жаңартылатын қоймалар салынды. Баку-Сабунчу электрленген теміржол пойыздарына қызмет көрсету үшін 1977 жылы Баку депосымен біріктірілген Беюк-Шор депосы салынды.

Локомотив тартымының дамуы және оны қайта құру, жаңғырту локомотив деполаларына әсер етті. Осылайша, Нахичевань, Евлах, Алят, Беюк-Шор және Баку депосындағы паровоздар үшін көптеген айналым деполары жабылып, бір Баку-Жолаушылар депосына біріктірілді. Баладжара локомотив депосы жаңартылды, Ширван станциясында жаңадан локомотив депосы салынды, Акстафадағы айналым депосы Беюк-Кясик станциясына ауыстырылды.

Қазіргі уақытта Әзірбайжан темір жолдарында алты негізгі локомотив депосы бар:

Сабунчи локомотиві 1926 ж.

• Баку-Жолаушы
• Баладжара
• Гянджа
• Имишли
• Салян
• Джульфа

айналым деполары:

• Ширван
• Беюк-Кясик

Паровоздар

Әзірбайжан темір жолдарында 1908-1914 жж. келесі сериялы паровоздар қолданылды:

Серия B-1, * G сериялы (тауарлық) -20 бірлік, * D-8 сериялары, * Z (негізгі тауар) -72 бірлік, * Z (тауар) -14 бірлік, * Z (тауар) * -13 бірлік. * DK сериялы (тауарлық) -1 бірлік. * F сериялары (Furley жүйелері) –2 бірлік.

Ьп паровозы, Шуша т.ж., 1914ж.

Жоғарыда аталған сериялардан басқа, O сериялы паровоздар да кең таралды.

Нахичевань депосында 15 паровоз жұмыс істеген (сериялары белгісіз). Жалпы, Закавказье темір жолының Әзірбайжан учаскесіндегі негізгі деполарда 157 паровоздар жұмыс істеген (бұл сан айналым деполарының жұмысында болған локомотивтерді қамтымайды). Закавказье темір жолдарының Әзірбайжан аумағы арқылы өтетін 4-ші, 5-ші және 7-ші тармағы келесі бағыттардан тұрды:

• 4 - Акстафа—Гянджа—Аджигабул (қосылмаған)
• 5 - Баку - Аджикабул (қоса алғанда)
• 7 - Нахичевань – ст. Арарат Улуханлы станциясына (Масис) және Джульфаға қарай.

Әзірбайжан КСР-нің құрамына кіргеннен кейін, Әзірбайжан КСР темір жолдарына кеңестік паровоздар келе бастады. Евлах - Степанакерт тар табанды теміржолында, 900 мм өлшегіштегі Ln сериялы тар маневрлік паровоздар жұмыс жасады.

Баку-Товарная станциясының кірме жолдарында маневрлік пойыз ретінде пайдаланылған СО сериялы соңғы локомотив 1978 жылы пайдаланудан шығарылды.

Электровоздар

Әзірбайжан темір жолдарындағы алғашқы электровоз неміс өндірісінің № 47 электровозы болды, бірақ ол ұзақ уақыт бойы жұмыс істемей, Днепр темір жолына берілді.

Электровоз ВЛ10-1311

Әзірбайжан темір жолындағы алғашқы электровоз 1950 жылдардың соңында пайдалануға берілген ВЛ22m электровозы болды. Олар жүк және жолаушылар тасымалымен айналысты. Локомотивтерді жаппай пайдалану 1960 жылдары, Азербайжан теміржолына ВЛ8 сериялы электровоздардың келуімен басталды. 1980 жылдардың аяғынан бастап. ВЛ23 және ВЛ11 м сериялы электровоздар қызметке кірді.

2006 жылы ВЛ10u сериясындағы электровоз қабылданды, сонымен қатар ВЛ11m4 - ВЛ11m6 электровоздарының жаңа модификациялары қабылданды. ВЛ11m электровоздарының негізінде жолаушылар пойыздарын жүргізуге арналған E4s бір секциялық электровоздар партиясы құрылды.

Бүгінгі таңда келесі сериялы электровоздар жұмыс істейді: ВЛ8, ВЛ23, ВЛ11m, ВЛ11m4, ВЛ11m6, ВЛ10u, E4s.

Тепловоздар

Тепловоз 2ТЭ10У-0141

Әзірбайжан темір жолдарындағы алғашқы тепловоздар 50-ші жылдардың ортасында пайдалануға берілген ТЭ1 сериялы тепловоздар болды. 50-жылдардың аяғынан бастап ТЭ3 сериялы тепловоздар, түрлі модификациялы TЭM1, TЭM2 тепловоздары келе бастады. 80-ші жылдардың басынан бастап Әзірбайжан темір жолдарына ЧМЭ3 және ЧМЭ3t , 1989 жылдан бастап 2ТЭ10м 3ТЭ10м және 2M62 тепловоздары қызметке кірісті. 60-жылдардың ортасында. TЭ4 сериялы тепловоз жолда сынақ жұмыстарын жүргізді.

Қазіргі уақытта Әзірбайжан темір жолдарында келесі сериядағы тепловоздар жұмыс істейді:

• магистралды: *ТЭ3, * 2ТЭ10м, *3ТЭ10м,* 2М62
• маневрлік: * әр түрлі модификациядағы ТЭМ2, * ЧМЭ3 және ЧМЭ3т
• маневрлік және өндірістік: * ТГМ1, * ТГМ23,* ТГМ4, * ТГМ6, * ТГК2

Электр пойыздары

КСРО-да бірінші электрлендірілген теміржолға, Баку-Сабунчу-Сураханинскаяға арналған электр пойыздары Мытищи вагон жасау зауытында 1926 жылы құрастырылды. Олар сол зауыттың жаппай шығарылған трамвайлары негізінде құрылды.

ЭР2 сериялы электрлі пойыздары

Алғашқы көліктер жолға 1926 жылы сәуірде келді, олар 600 В деңгейінде сынақтан өтіп, ал 1926 жылдың 13 мамырынан бастап Бакуден Сабунчиге 1200 В кернеумен алғашқы сапар жасалды. Вагондар сынаудан өткізілгеннен кейін жол қызметкерлерін оқыту бойынша шаралар қабылданды. Тіркеме вагондарды (13 жолаушыларға және 1 пошта мен жүкке арналған) Брянск зауытында құрастырған, сол кезде ол «Қызыл Профинтерн» деп аталды. Жол пайдалануға берілгеннен кейін жолдағы жылдамдық 2,5 есе өсті, орташа жылдамдық 28,5 км / сағ құрады.

1940 жылы электр пойыздарының паркі жаңартыла бастады, жаңа Cд сериялы электр пойыздарымен толықты. Элин фирмасынан алынған ескі электр жабдықтары бар вагондар ауыстырыла бастады.

1950-жылдардың ортасынан бастап, модернизацияланған CP, содан кейін CP3 келе бастады. 1970-ші жылдардан бастап ЭР2 сериялы электр пойыздары, 80-ші жылдардан бастап ЭР2ER2 жаңартылған электр пойыздары пайдалануға берілді.

Электрлендіру

Баку-Сабунчу-Сурахани электрленген темір жолы.

Әзірбайжанда, бірінші электрлендірілген теміржол 1926 жылы 6 шілдеде Баку-Сабунчу-Сурахани электрлендірілген учаскесі пайдалануға беріліп, салынды және ашылды.

Бакуды Сабунчу және Сурахани мұнай аудандарымен байланыстыратын бұл жол 1880 жылы салынды. 1924 жылға қарай бұл жолмен 1,5 сағаттық аралықпен 12 жолаушылар пойызы жүрді Бастапқыда учаске 1650 В кернеумен электрлендірілді, кейінірек олар 3300 В кернеуіне ауыстырылды. Баку-Сабунчу-Сурахани электр желісі құрылған сәттен бастап ол Закавказье темір жолынан алынып Баку қалалық кеңесіне берілді, тек 1940 ж. қайтадан Бакудегі теміржол әкімшілігіне берілді.

Ортақ желілерді электрлендіру

Баку-Сабунчи-Сурахани теміржолы электрлендірілгеннен кейін Баку маңындағы теміржол торабының қалған барлық бөліктері электрлендірілді.

• 1933 ж. Забрат станциясына
• 1935 ж. Маштаги станциясына дейін
• 1939 ж. Бузовна станциясына
• 1949 ж. Сурахани-Кала-Бузовна, осылайша Апшерон сақинасы электрлендірілген жол салынды.
• 1959 ж. Баглар-Бильгя станциялары арасында.
• 60-жылдардан бастап Магистральды теміржолдарды электрлендіру басталды.
• 1961 ж. Баладжара және Дуван станциялары арасында.
• 1963 ж. Гянджа-Акстафа, Алабашлы-Кушчинский көпірі, Баладжар-Сумгаит-Главный
• 1971 ж. Аджикабул (Қази-Магомед)–Али-Байрамлы
• 1972 ж. Аджикабул (Кази-Магомед)–Эвлах-Гянджа.
• 1973 ж. Сумгаит-Ялама, Алят-Главный-Али-Байрамли, Акстаф-Беюк-Кясик.
• 1979 жылға қарай Солтүстік Кавказ темір жолының Дербент-Махачкала учаскесін электрлендірумен Мәскеу мен Баку арасында тікелей электр байланысы ашылды.
• 1989 ж. Джульфа-Шарур.
• 1989 ж. Ширван-Имишли.

Даму жобалары

Әзірбайжанда теміржол саласын дамыту жөніндегі жобалар өткізу қабілетін арттыруға, орташа жылдамдықты арттыруға, жоғары жылдамдықты жолаушыларға қызмет көрсетуді ұйымдастыруға, транзиттік әлеуетті арттыруға және оны дамытуға бағытталған.

Төменде Әзірбайжан темір жолын дамытудағы маңызды жобалардың тізімі берілген.

Айнымалы ток көзіне көшу

Тасымалдаудың тиімділігін арттыру және шығындарды азайту аясында электрлендірілген желілердегі кернеуді тұрақты токтан (3КВ) өнеркәсіптік жиіліктің айнымалы тоғына (25Кв) өзгерту жоспарлануда. Ауыспалы токқа ауысу тартылыс қосалқы станциялардың санын азайту арқылы электр энергиясының құнын едәуір төмендетеді және асинхронды тарту қозғалтқыштары бар жаңа локомотивтерді пайдалануға ауысады, бұл электрлік тартудың қуатын да, тиімділігін де айтарлықтай арттырады.

Жылдамдықты дамыту

Жоба Әзірбайжан-Грузия-Түркия ортақ жылдамдық дәлізін құру болашағымен Бакудан Бейюк-Кясикке (Грузиямен шекарада) жоғары жылдамдықты қозғалыс құруды қарастырады. Халықаралық тендердің негізінде жобаның техникалық-экономикалық негіздемесін оңтүстіккореялық компаниялар жасады, олар сонымен бірге жобалық тендерде жеңімпаз атанды. Жобаны жүзеге асырудың үш түрі ұсынылады: Бакуден Беюк-Кясикке дейін жеке экспресс-жол желісінің құрылысы, Баку-Беюк-Кясик учаскесінде қосымша жолдардың құрылысы, жоғары жылдамдықты қозғалыс үшін қолданыстағы Баку-Беюк-Кясик желісін жаңғырту. Жеке желі құрылысының жобасы қымбат және тиімсіз болғандықтан қабылданбады. Келіссөздер мен консультациялар кезінде таңдау, ең алдымен, жылдамдығы жоғары қозғалыс үшін қолданыстағы теміржолдарды модернизациялауды қарастыратын үшінші нұсқаға қабылданды. Осы жоба бойынша жолдағы пойыздардың алғашқы жылдамдығы сағатына 120 км, содан кейін 160 км / сағ құрайды, соңында 200 км / сағ. Жоба Грузия мен Түркияның темір жолдарын Кавказдан Еуропаға дейін біртұтас халықаралық жылдамдықты дәліз құру үшін жоғары жылдамдықты трафикті одан әрі дамытуды көздейді. Болашақта жолаушылар ағынының ұлғаюымен бірге қосымша жолдар салумен жылдамдықты сағатына 300 км-ге дейін арттыру жоспарлануда.

TRACECA (Еуропа-Кавказ-Азия көлік дәлізі)

TRACECA жобасы Еуропа мен Азия арасындағы жаңа қатынау бағыттарын дамытуға және жүктерді тасымалдау уақыты мен құнын төмендетуге арналған. Жоба Еуропадан Азияға Орталық Азия және Кавказ елдері арқылы көлік дәлізін құруды қарастырады. Жобада ұзындығы 503 шақырымды құрайтын Баку-Грузия шекарасы бағытын пайдалану жоспарланған.

Баку-Тбилиси-Ахалкалаки-Карс темір жолы

Баку - Тбилиси - Карс темір жолы

Бұл жоба бойынша Грузия темір жолдары арқылы өтетін Әзірбайжан темір жолдары түрік темір жолдарына қосылуы керек. Жоба бойынша (іске асырылуы 2007 жылы басталған) Грузиядағы Ахалкалаки станциясынан Карс қаласындағы теміржол станциясына дейін теміржол желісі салынуы керек. Жобаның шамамен құны 800 млн. АҚШ долларына бағаланды, шығындарды Әзірбайжан Грузия мен Түркияға несие беру арқылы қабылдады. Әзірбайжан ең төменгі пайыздық мөлшерлемемен Ахалкалакиден Түркиямен шекаралас учаске салу үшін Грузияға несие бөлді, ал Марнеули-Ахалкалаки учаскесін қайта құруды Әзірбайжан өз есебінен жүргізуде. Бастапқы кезеңде жол бойымен 10 млн тоннаға дейін жүк тасымалдау жоспарлануда, одан әрі жүк ағынын 25 млн тоннаға дейін ұлғайту қарастырылған. Бұл жоба сонымен қатар Оңтүстік Кавказдың темір жолдарын Түркия арқылы Еуропамен байланыстыратын ауқымды жобаның бір бөлігі болып табылады. Түрік темір жолдарын дамыту бағдарламасы аясында Стамбулдағы Босфор бұғазының астында жер асты теміржол туннелінің құрылысы жүргізілуде, ол жалпы еуропалық теміржол желісімен тікелей байланысты қамтамасыз етеді. Сондай-ақ, жоба аясында Карстан Нахичевань автономиялық республикасына теміржол салу жоспарлануда. Болашақта жоғары жылдамдықты көлік жобаларын іске асырумен Баку-Тбилиси-Ахалкалаки-Карс жобасы Еуропа-Кавказ-Азия теміржол дәлізінің бөлігі болады.

Солтүстік-Оңтүстік темір жолы

2000 жылы Ресей, Үндістан және Иран арасында Солтүстік-Оңтүстік халықаралық көлік дәлізі туралы келісім жасалды. Әзірбайжан бұл жобаға 2005 жылы қосылды. Бұл көлік дәлізі - Үндістан мен Оманнан теңіз арқылы, содан кейін Иран, Әзірбайжан, Ресей арқылы және керісінше көлік және ақпараттық магистральдардың бірігуі. Мамандардың айтуынша, «Солтүстік-Оңтүстік» көлік кешенінің өткізу қабілеті бастапқыда жылына 10 млн тоннаға дейін жетеді.

Көліктің әртүрлі түрлерін қолданатын бірнеше жүк бағыттары бар, олардың бірі «батыс желісі» деп аталады, Ресейдің мемлекеттік шекарасы, содан кейін Иранға Астара шекаралық станциясы арқылы шығатын Әзірбайжан аумағы. Немесе Ресейдің мемлекеттік шекарасынан Әзірбайжан аумағы арқылы Иранға Джульфа шекара бекеті арқылы шығады.

Тар табанды темір жолдар

Әзірбайжанда кең көлемді теміржолдардың (1524/1520мм) құрылысымен қатар өнеркәсіп, ауылшаруашылығының көлік қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін 750, 900 және 1060 мм өлшеуіштері бар тар табанды теміржолдар салынды.

Алғашқы тар табанды темір жол және Әзірбайжандағы тұңғыш теміржол Кедабек қаласындағы Siemens «Bred» компаниясына тиесілі мыс кеніштері мен зауыттарын байланыстыратын өнеркәсіптік теміржол болды.

АзНефть мұнай өндірісіндегі тар табанды темір жол

Одан кейін келесі тар табанды темір жолдар салынды:

• «Азнефть» кенішінің тар табанды темір жолы-1924 ж.
• Пираллахи жарты аралындағы тар табанды темір жол-1912 ж.
• Баку маңындағы мұнай кенішінің тар табанды темір жолы-1920 ж.
• Нефтяных Камень жолындағы тар табанды темір жол-1950 ж.
• Набрань тар табанды темір жолы-1950 ж.
• Хачма тар табанды темір жолы-1950 ж.
• Макинск әскери далалық темір жол (1060 мм өлшеуіш)-1912 ж.
• Баку балалар темір жолы-1947 ж.
• Нахичевань балалар темір жолы-1978