Жамбыл ауданы (Алматы облысы)

Жамбыл ауданыАлматы облысының оңтүстік-батысында орналасқан әкімшілік бірлік. Аудан 1928 жылы құрылған. Аудан орталығы – Ұзынағаш ауылы.

Қазақстан ауданы
Жамбыл ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Алматы облысы

Аудан орталығы

Ұзынағаш

Ауылдық округтер саны

24

Ауыл саны

61

Тарихы мен географиясы
Координаттары

43°10′40″ с. е. 76°09′43″ ш. б. / 43.17778° с. е. 76.16194° ш. б. / 43.17778; 76.16194 (G) (O) (Я)Координаттар: 43°10′40″ с. е. 76°09′43″ ш. б. / 43.17778° с. е. 76.16194° ш. б. / 43.17778; 76.16194 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928

Жер аумағы

19,3 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+6:00

Тұрғындары
Тұрғыны

168 019[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (86%), орыстар (6,38%), ұйғырлар (2,57%), түріктер (1,47%), әзірбайжандар (0,73%), басқалары (2,85%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

040600-040632[3]

Автомобиль коды

05

Жамбыл ауданының әкімдігі

Облыс картасындағы Жамбыл ауданы

 Басқа мағыналар үшін Жамбыл ауданы деген бетті қараңыз.

Географиялық орны Өңдеу

Аудан солтүстігінде Балқаш ауданымен, шығысында Іле, Қарасай аудандарымен, батысында Жамбыл облысының Мойынқұм, Шу, Қордай аудандарымен, оңтүстігінде Қырғызстанмен шектеседі.

Жер бедері Өңдеу

Аулан Іле Алатауы сілемдерінің оңтүстік-батыс бөлігінде орналасқан, оңтүстігін Іле Алатауының батыс, оңтүстік-батысын [[Шу-Іле таулары]ның шығыс сілемдері алып жатыр. Солтүстікке қарай аудан жері жазыққа ұласып, мұнда Бозой үстірті мен Қараой аңғары, одан әрі Аңырақай, Жусандала жазығымен, Тауқұм құмының Сарытауқұм, Қорғанқұм құмды алқаптарымен шектеледі. Кен байлықтарынан түсті металдар, әктас, құрылысқа жарамды тас, т.б. кездеседі.

Климаты Өңдеу

Климаты континенттік, оңтүтігінде қысы біршама жұмсақ және қысқа. Қаңтар айының жылдық орташа температурасы оңтүстігінде –8°С, солтүстігінде –12°С, шілдеде оңттүстігінде 20°С, солттүстігінде 25°С. Тау етегінде жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 500 мм, солтүстігінде 200 – 300 мм шамасында. Таулардан Күрті өзенінің алабына кіретін бірнеше өзен бастау алады (Қарғалы, Ұзынағаш, Қарақастек, Қастек, Жаманты, Балажан, Ақтерек, Ырғайты, Ұзын Қарғалы, Шолақ Қарғалы, Ақсеңгір, Қарасу, Жиренайғыр, Самсы, Тарғап, Қопа). Бұлардың кейбірі жазда тартылып қалады. Өзендерінің егін суғару, шабындықты суландыру және электр қуатын өндіру үшін маңызы зор.

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі Өңдеу

Жері оңтүстіктен солтүстікке қарай шалғынды қара топырақты, қызғылт қоңыр, қоңыр, сұр, құмдақты сұр, сортаң топырақты келеді. Оны көбінесе бетеге, боз, жусан, изен, ебелек басым әр түрлі астық тұқымдас шөптесіндер көмкерген. Солт-ндегі құмды алқапта сексеуіл тоғайы, өзен аңғарларында бұталы тоғай шоғырлары кездеседі. Жабайы аңдардан арқар, таутеке, елік, ақ бөкен, қарақұйрық, қасқыр, түлкі, қоян, суыр, борсық; құстардан бүркіт, лашын, бөктергі, бөдене, сулы жерде тырна, дуадақ, қаз, үйрек мекендейді. Ауданның а. ш-на жарамды жерінің аумағы 1,7 млн. га (2008), оның ішінде жыртылған жерлері 131 мың га, шабындығы 12,8 мың га, жайылымы 1,6 млн. га. Ауданда Ұзынағаш, Шілбастау, Қопа т. ж. ст-лары бар. Аудан жері арқылы Алматы – Бішкек автомобиль жолы өтеді. Ж. а-нда 900-ге жуық тарихи-археол. ескерткіш мемлекет қарауына алынған.

Халқы Өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[4] 1999 2009[5] 2021
 29390 51530 72298 82904 94531 105895 117599 171187

Аудан халқының саны 166 347 адам (2019), 30-дан астам ұлт өкілдері тұрады: оның ішінде: қазақтар (85,48%), орыстар (6,88%), түріктер (1,51%), ұйғырлар (2,59%), әзірбайжандар (0,73%), күрдтер (0,23%), татарлар (0,42%), шешендер (0,24%), қырғыздар (0,25%), немістер (0,30%), корейлер (0,11%), өзбектер (0,30%), украиндар (0,05%), басқалары (0,91%).

Ауылдық округтер Өңдеу

Аудандағы 61 елді мекен 24 ауылдық округке біріктірілген:

Ауылдық округ Халқы (2009) Елді мекендері
Айдарлы ауылдық округі 1251 Айдарлы ауылы
Аққайнар ауылдық округі 2754 Аққайнар ауылы
Ақсеңгір ауылдық округі 3381 Ақсеңгір, Жайсаң, Жиренайғыр, Көкдала ауылдары
Ақтерек ауылдық округі 3408 Ақтерек, Арқарлы ауылдары
Беріктас ауылдық округі 466 Беріктас ауылы
Бозой ауылдық округі 2231 Бозой ауылы
Дегерес ауылдық округі 3574 Дегерес, Бесмойнақ, Бұлақ, Қараарша, Сұңқар ауылдары
Жамбыл ауылдық округі 4393 Жамбыл, Бірлік, Қызыләскер, Саурық батыр ауылдары
Қарақастек ауылдық округі 4175 Қарақастек, Бұрған, Үшбұлақ ауылдары
Қарасу ауылдық округі 3967 Сарыбай би, Еңбекшіарал, Қайназар, Қарасай, Қызылсоқ ауылдары
Қарғалы ауылдық округі 20114 Қарғалы ауылы
Мәтібұлақ ауылдық округі 4156 Мәтібұлақ, Таңбалытас, Еспе, Жайлау, Жартас, Қарабастау, Қызылтаң, Шилібастау ауылдары
Мыңбаев ауылдық округі 3305 Мыңбаев ауылы
Самсы ауылдық округі 1259 Самсы, Қопа Тарғап ауылдары
Сарытауқұм ауылдық округі 304 Ащысу ауылы
Талап ауылдық округі 2627 Сұраншы батыр, Қастек ауылдары
Таран ауылдық округі 2078 Балғабек Қыдырбекұлы ауылы
Теміржол ауылдық округі 4722 Қазыбек бек ауылы
Ұзынағаш ауылдық округі 33121 Ұзынағаш, Жаңақұрылыс, Ынтымақ ауылдары
Үлгілі ауылдық округі 1367 Үлгілі, Қаншеңгел, Саз ауылдары
Үлкен ауылдық округі 1682 Үлкен ауылы
Үңгіртас ауылдық округі 3826 Үңгіртас, Ақдала, Көкқайнар, Сарыбастау ауылдары
Шиен ауылдық округі 2140 Шиен, Қоғамшыл ауылдары
Шолаққарғалы ауылдық округі 5541 Үмбетәлі Кәрібаев Қасымбек, Шолаққарғалы ауылдары

Дереккөздер Өңдеу