Жетісу облысы (Ресей империясы)

 Басқа мағыналар үшін Жетісу облысы (айрық) деген бетті қараңыз.

Жетісу облысыРесей империясындағы, Кеңестік Ресейдегі және КСРО-дағы әкімшілік бірлік. Әкімшілік орталығы — Верный.

Ресей империясының облысы
Жетісу облысы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Ел

 Ресей империясы

Әкімшілік орталығы

Верный

Тарихы мен географиясы
Координаттары

43°15′00″ с. е. 76°54′00″ ш. б. / 43.25000° с. е. 76.90000° ш. б. / 43.25000; 76.90000 (G) (O) (Я)Координаттар: 43°15′00″ с. е. 76°54′00″ ш. б. / 43.25000° с. е. 76.90000° ш. б. / 43.25000; 76.90000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

23 шілде 1867

Таратылған уақыты

27 қазан 1924

Жер аумағы

402 200 км²

Тұрғындары
Тұрғыны

987 863 адам (1897)

Жетісу облысы картада

Жетісу облысы Ортаққорда Координаттар: 43°15′00″ с. е. 76°54′00″ ш. б. / 43.25000° с. е. 76.90000° ш. б. / 43.25000; 76.90000 (G) (O) (Я)

Тарихы өңдеу

Облыс 1867 жылы 23 шілдеде құрылған. Облыстық үкімет 1868 жылы 2 наурызда ашылды. Мемлекеттік кеңестің 1891 жылғы 12 сәуірдегі ең жоғары бекітілген пікірі бойынша Дала генерал-губернаторлығының билігіне беруімен өзгертілді. 1899 жылы 13 шілдеде, 1898 жылы 7 қаңтардағы Басқарушы Сенаттың жеке жоғары қаулысына сәйкес Түркістан генерал-губернаторлығының құзырына берілді.

1918 жылы 30 сәуірде облыс Түркістан АКСР құрамына енді. 1924 жылы 27 қазанда ұлттық-аумақтық межелеудің нәтижесінде бөлінді. Облыстың солтүстік бөлігі — Қырғыз АСКР Жетісу губерниясы, ал оңтүстік бөлігі — РКФСР-ге тікелей бағынышты Қарақырғыз АО болды.

Ресей империясының Жетісу облысы солтүстікте Семей облысымен, оңтүстік пен шығысында Қытай жерімен, батысында Ферғана, Сырдария және Ақмола облыстарымен шектесті.

Ауданы — 402,200 км² (353,430 шақырым²).

Билік органдары өңдеу

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

Әкімшілік жағынан Жетісу облысы 1867 жылы Түркістан генерал-губернаторлығының құрамында құрылды. XX ғасырдың басында облыс 6 уезге бөлінді:

Уез Уездік қала Ауданы,
шақырым²
Тұрғындары
(1897), адам
1 Верный Верный (22 744 адам) 58 330 223 883
2 Жаркент Жаркент (16 094 адам) 5160 122 636
3 Қапал Қапал (6183 адам) 69 100 136 421
4 Лепсі Лепсі (3230 адам) 87 080 180 829
5 Тоқмақ Пішпек (6615 адам) 80 480 176 577
6 Пржевал Пржевальск (8108 адам) 47 760 147 517

1921 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша Түркістан республикасының құрамындағы облыс 7 уезден тұрды: Алматы (Верный) (24 болыс), Жаркент (9 болыс), Қарақол (20 болыс), Қапал (Талдықорған) (14 болыс), Лепсі (9 болыс), Нарын (9 болыс), Тоқмақ (10 болыс).

1922 жылы 2 маусымда Қапал ауданы Талдықорған болып өзгертілді.

1924 жылы 11 қазанда Орта Азиядағы кеңестік республикаларды межелеп бөлу нәтижесінде Алматы, Жаркент, Талдықорған және Лепсі уездері, сондай-ақ Тоқмақ уезінің үш болысы Қырғыз АСКР-не берілді. Қарақол, Нарын мен Тоқмақ уездері Қарақырғыз АО құрамына кірді.

Әскери губернаторлар өңдеу

Т. А. Ә. Атағы, шені, лауазымы Лауазымды орындау уақыты
Колпаковский Герасим Алексеевич генерал-майор (генерал-лейтенант)
14.07.1867—20.05.1882
Фриде Алексей Яковлевич генерал-майор
29.05.1882—21.05.1887
Иванов Григорий Иванович генерал-майор (генерал-лейтенант)
15.06.1887—23.10.1890
Ионов Михаил Ефремович генерал-лейтенант (генерал-майор)
24.10.1890—28.07.1907
Покотило Василий Иванович генерал-лейтенант
28.07.1907—22.11.1908
Фольбаум Михаил Александрович генерал-лейтенант
22.11.1908—1917
Щербаков Николай Петрович генерал-майор
19.11.1919—15.09.1922

Әскери губернатордың көмекшілері мен облыстық басқару төрағалары өңдеу

Т. А. Ә. Атағы, шені, лауазымы Лауазымды орындау уақыты
Озеров Алексей Федорович полковник
19.02.1868—28.11.1869
Россицкий Евгений Андреевич нақты статтық кеңесші
28.11.1869—01.05.1877
Ейлер Петр Константинович генерал-майор
05.10.1877—12.12.1880
Щербинский камер-юнкер атағында
12.12.1880—01.08.1881
Аристов Николай Александрович коллеждік кеңесші, лауазымды атқарушы (08.11.1881 бекітілді, нақты статтық кеңесші)
01.08.1881—04.05.1889
Трепов Владимир Фёдорович коллеждік асессор, лауазымды атқарушы (бекітілді 13.06.1891, сарай кеңесшісі)
04.05.1889—19.11.1892
Каталей Петр Иванович подполковник, лауазымды атқарушы
28.11.1892—12.11.1893

Вице-губернаторлар өңдеу

Т. А. Ә. Атағы, шені, лауазымы Лауазымды орындау уақыты
Каталей Петр Иванович подполковник
12.11.1893—31.03.1894
Осташкин Павел Петрович коллеждік асессор (нақты статтық кеңесші)
31.03.1894—1917

Тұрғындары өңдеу

1897 жылғы халық санағы бойынша бұл аймақта 987 863 тұрғын болған (529 215 ерлер мен 458 648 әйелдер), оның 62 974 қалаларда тұрды.1905 жылы облыстың халқы 1 070 600 адамды құрады.

Халықтың негізгі бөлігін (1897 жылғы санақ бойынша) қырғыз-қайсақтар құрады — 794 815; великоросстар — 76 839, малоросстар — 18 611, тараншылар — 55 999, сарттар — 14 895, қытайлықтар (бәлкім, көпшілігі дүңгендер) — 14 130, Еділ татарлары (татарлар) — 8353.

1897 жылғы ұлттық құрамы[1]:

Уез қырғыз-қайсақтар великоросстар Іле ұйғырлары малоросстар сарттар қытайлықтар татарлар қалмақтар
Жалпы аймақ 80,4 % 7,8 % 5,7 % 1,9 % 1,5 % 1,4 %
Верный 67,7 % 15 % 11,5 % 2,6 %
Жаркент 66,6 % 4,6 % 24,6 % 0,83 % 2,1 %
Қапал 92,1 % 4,5 % 1,8 % 0,24 % 1,2 %
Лепсі 86,3 % 7,9 % 4,3 % 0,14 % 1,1 %
Тоқмақ 85,8 % 4,3 % 2,6 % 2,4 % 4,3 %
Пржевал 87 % 6,4 % 1,2 % 2,1 % 1,4 % 1,1 %

Бейнелемесі өңдеу

Тағы қараңыз өңдеу

Дереккөздер өңдеу

  1. Демоскоп Weekly — Қосымша. Статистикалық көрсеткіштердің анықтамалығы