Бұқар жырау ауданы
Бұқар жырау ауданы — Қарағанды облысының солтүстік шығысындағы әкімшілік бірлік. Аудан 1938 жылы құрылды. Аумағы 14,6 мың шаршы километрге тең. Орталығы – Ботақара кенті.
| Қазақстан ауданы | |||
| Бұқар жырау ауданы | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Облысы | |||
| Аудан орталығы | |||
| Ауылдық округтер саны |
26 | ||
| Кенттік әкімдіктер саны |
3 | ||
| Ауыл саны |
67 | ||
| Әкімі |
Ерлан Құсайын | ||
| Аудан әкімдігінің мекенжайы |
Ботақара кенті, Абылайхан көшесі, №39 | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары |
49°57′21″ с. е. 73°43′01″ ш. б. / 49.95583° с. е. 73.71694° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°57′21″ с. е. 73°43′01″ ш. б. / 49.95583° с. е. 73.71694° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты |
1938 | ||
| Жер аумағы |
14,5 мың км² | ||
| Уақыт белдеуі | |||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны |
53 606[1] адам (2023) | ||
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (63,33%), орыстар (24,16%), немістер (3,52%), украиндар (2,67%), татарлар (1,68%), беларустар (1,1%), басқа ұлт өкілдері (3,54%)[2] | ||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Пошта индексі |
100400-100435 | ||
| Автомобиль коды |
09 | ||
|
| |||
Басқа мағыналар үшін Бұқар жырау (айрық) деген бетті қараңыз.Географиялық орны
өңдеуАудан батысында Нұра, шығысында Қарқаралы, оңтүстігінде Абай, Шет аудандарымен, солтүстігінде Осакаров және Павлодар облысының Баянауыл аудандарымен шектеседі.
Тарихы
өңдеу1938 жылы 14 ақпанда Ворошилов ауданы болып құрылып, орталығы Колхозное ауылы болды. Ауданға Баянауыл ауданының 4 ауылдық кеңесі, Қарқаралы ауданының 4 ауылдық кеңесі, Тельман ауданының 2 ауылдық кеңесі және Қарағанды қалалық кеңесінің 4 ауылдық кеңесі енді.
1941 жылы Ақжар, Елтай, Зеленая Балка, Миньков, Сенокосный ауылдық кеңестері Тельман ауданына берілді.
1944 жылы Калинин, Пролетар, Пушкин ауылдық кеңестері және Семізбұғы кенттік кеңесі құрылды.
1954 жылы Жаңақала ауылдық кеңесі Пушкин ауылдық кеңесіне қосылды.
1957 жылы Тельман ауданынан Кузнецкий ауылдық кеңесі берілді.
1961 жылы Ворошилов ауданы Ульянов ауданы және орталығы Колхозное ауылы Ульяновское ауылы болып өзгертілді. Пролетар, Шалқар ауылдық кеңестері таратылды. Үлгі ауылдық кеңесі Бабаев ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1962 жылы Ворошилов ауылдық кеңесі Хорошев, Колхозный ауылдық кеңесі Ульянов ауылдық кеңесі болып өзгертілді.
1963 жылы Ульянов ауданы таратылып, аумағы Тельман ауданының құрамына енді. Семізбұғы кенті Қарағанды қаласының қарамағына өтті.
1964 жылы Ульянов ауданы қайта құрылып, Қарағанды қалалық кеңесінен Семізбұғы кенті және Тельман ауданынан Ақбастау, Ақжар, Бабаев, Дмитриев, Калинин, Көкпекті, Кузнецкий, Пушкин, Ульянов, Үштөбе, Хорошев ауылдық кеңестері берілді.
1967 жылы Пролетар, Петров ауылдық кеңестері құрылды.
1970 жылы Ақбастау ауылдық кеңесі Тельман ауданына берілді.
1972 жылы Ульяновское ауылына қалалық кент мәртебесі берілді.
1973 жылы Суықсу, Ботақара ауылдық кеңестері, 1975 жылы Озёрный ауылдық кеңесі құрылды.
1977 жылы Қарақұдық ауылдық кеңесі құрылды. Семізбұғы кенті ауылға айналып, Озёрный ауылдық кеңесінің құрамына енді.
1997 жылы 23 мамырда таратылған Тельман ауданының аумағы еніп, Ульянов ауданы Бұқар жырау ауданы болып өзгертілді.[3]
Шаруашылығы
өңдеу2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімнің айтарлықтай бөлігін мал шаруашылығы құрады. Ауданда ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерінде 748,3 мың гектар ауыл шаруашылығы жерлер бар болды, оның ішінде 259,3 мың га егістік алқаптар. 2006 жылғы астыққа 153,8 мың га ауыл шаруашылық дақылдары егілетін егістік жерлер пайдаланылды, оның ішінде 95,0 мың га дәнді дақылдар, картоп – 2,7 мың га, көкөніс – 0,8 мың га.
- 2006 жылы: 60,8 мың тонна дәндер; 43,7 мың тонна картоп; 17,3 мың тонна көкөніс дақылдары; 23,2 мың тонна ет (тірі салмақта); 59,6 мың тонна сүт; 64,6 млн. дана жұмыртқа өндірілді.
- 2007 жылғы 1 қаңтар: ірі қара мал саны 57,7 мың бас; қой мен ешкі – 45,2 мың бас; шошқа – 49,2 мың бас; жылқы – 12,2 мың бас; құс – 686,9 мың басты құрады.
- Өнеркәсіптік өнімнің негізгі түрлері: көмір өндіру.
2006 жылғы өндірістік өнім көлемі (үй шаруашылық есебінсіз) 2624,8 млн. теңгені құрады.
Әлеуметтік құрылымдары
өңдеу• 58 күндізгі жалпы білім беретін мектептер жұмыс істейді, онда 10769 оқушы; • 1 кәсіби-техникалық оқу орнында 182 оқушы оқиды; • 36 кітапхана; • 13 клуб типті мекеме; • 1 кино көрсету қызметін жүзеге асыратын ұйым; • 1 мұражай жұмыс істейді.
Халқы
өңдеу| 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989[4] | 1999 | 2009[5] | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 17637 | ▼16616 | ▲38978 | ▼38892 | ▲44768 | ▲69617 | ▼60010 | ▼54003 |
Тұрғындары 57 175 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (62,27%), орыстар (24,94%), немістер (3,57%), украиндар (3,29%), татарлар (1,72%), беларустар (1,15%), басқа ұлт өкілдері (3,06%).
Әкімшілік бөлінісі
өңдеу67 елді мекен 5 ауылдық, 3 кенттік әкімдік пен 21 ауылдық округке біріктірілген:
| Ауылдық округтері | 2009 | 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Ерлер 2009 | Ерлер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен | Әйелдер 2009 | Әйелдер 2021 | 2021 2009-ға пайызбен |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ақбел ауылдық округі | 880 | ▼635 | 72,2 | 458 | ▼316 | 69 | 422 | ▼319 | 75,6 |
| Ақөре ауылдық әкімдігі | 519 | ▼337 | 64,9 | 269 | ▼195 | 72,5 | 250 | ▼142 | 56,8 |
| Ақтөбе ауылдық округі | 1203 | ▼806 | 67 | 615 | ▼423 | 68,8 | 588 | ▼383 | 65,1 |
| Баймырза ауылдық округі | 2212 | ▼1975 | 89,3 | 1103 | ▼1018 | 92,3 | 1109 | ▼957 | 86,3 |
| Белағаш ауылдық округі | 717 | ▼603 | 84,1 | 376 | ▼332 | 88,3 | 341 | ▼271 | 79,5 |
| Ботақара ауылдық әкімдігі | 890 | ▲898 | 100,9 | 443 | ▲449 | 101,4 | 447 | ▲449 | 100,4 |
| Ботақара кенттік әкімдігі | 5402 | ▲6497 | 120,3 | 2550 | ▲3230 | 126,7 | 2852 | ▲3267 | 114,6 |
| Бұқар жырау ауылдық округі | 606 | ▼392 | 64,7 | 322 | ▼212 | 65,8 | 284 | ▼180 | 63,4 |
| Гагарин ауылдық округі | 1149 | ▼887 | 77,2 | 570 | ▼443 | 77,7 | 579 | ▼444 | 76,7 |
| Ғабиден Мұстафин кенттік әкімдігі | 4078 | ▼3548 | 87 | 1968 | ▼1716 | 87,2 | 2110 | ▼1832 | 86,8 |
| Доскей ауылдық округі | 4348 | ▲4416 | 101,6 | 2078 | ▲2178 | 104,8 | 2270 | ▼2238 | 98,6 |
| Жаңаөзен ауылдық округі | 1786 | ▲1802 | 100,9 | 869 | ▲927 | 106,7 | 917 | ▼875 | 95,4 |
| Жаңаталап ауылдық әкімдігі | 1140 | ▼920 | 80,7 | 598 | ▼477 | 79,8 | 542 | ▼443 | 81,7 |
| Керней ауылдық округі | 2087 | ▼1471 | 70,5 | 1026 | ▼745 | 72,6 | 1061 | ▼726 | 68,4 |
| Көкпекті ауылдық округі | 4276 | ▲4336 | 101,4 | 2117 | ▲2181 | 103 | 2159 | ▼2155 | 99,8 |
| Қаражар ауылдық округі | 1961 | ▼1374 | 70,1 | 973 | ▼683 | 70,2 | 988 | ▼691 | 69,9 |
| Қарақұдық ауылдық әкімдігі | 861 | ▼666 | 77,4 | 435 | ▼350 | 80,5 | 426 | ▼316 | 74,2 |
| Қушоқы кенттік әкімдігі | 4308 | ▼3308 | 76,8 | 2109 | ▼1584 | 75,1 | 2199 | ▼1724 | 78,4 |
| Қызылқайың ауылдық округі | 1424 | ▼1154 | 81 | 724 | ▼614 | 84,8 | 700 | ▼540 | 77,1 |
| Петров ауылдық округі | 2452 | ▼2391 | 97,5 | 1233 | ▼1220 | 98,9 | 1219 | ▼1171 | 96,1 |
| Ростов ауылдық округі | 3042 | ▼2678 | 88 | 1496 | ▼1366 | 91,3 | 1546 | ▼1312 | 84,9 |
| Самарқан ауылдық округі | 1904 | ▼1519 | 79,8 | 986 | ▼792 | 80,3 | 918 | ▼727 | 79,2 |
| Суықсу ауылдық әкімдігі | 378 | ▼126 | 33,3 | 197 | ▼68 | 34,5 | 181 | ▼58 | 32 |
| Тоғызқұдық ауылдық округі | 1417 | ▼1374 | 97 | 696 | ▲707 | 101,6 | 721 | ▼667 | 92,5 |
| Тұзды ауылдық округі | 1084 | ▼1006 | 92,8 | 527 | ▼502 | 95,3 | 557 | ▼504 | 90,5 |
| Үміткер ауылдық округі | 1255 | ▼854 | 68 | 668 | ▼458 | 68,6 | 587 | ▼396 | 67,5 |
| Үштөбе ауылдық округі | 5691 | ▲5701 | 100,2 | 2882 | ▲2914 | 101,1 | 2809 | ▼2787 | 99,2 |
| Центральный ауылдық округі | 1849 | ▼1460 | 79 | 908 | ▼741 | 81,6 | 941 | ▼719 | 76,4 |
| Шешенқара ауылдық округі | 1091 | ▼869 | 79,7 | 554 | ▼449 | 81 | 537 | ▼420 | 78,2 |
| ЖАЛПЫ САНЫ | 60010 | ▼54003 | 90 | 29750 | ▼27290 | 91,7 | 30260 | ▼26713 | 88,3 |
Дереккөздер
өңдеу- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ Қарағанды облысының әкімшілік-аумақтық құрылысының тарихы бойынша анықтамалық (29 шілде 1936 ж. - 1 қаңтар 2006 ж.)
- ↑ Ресей империясы, КСРО халық санақтары
- ↑ ҚР халық санақтары
- ↑ 2021 жылғы ұлттық халық санағының қорытындылары