Абай ауданы (Қарағанды облысы)
Абай ауданы — Қарағанды облысының орталық бөлігіндегі әкімшілік бөлініс. 1973 жылы құрылған. Алғашында "Мичурин ауданы" болып, 1997 жылдан Абай ауданы аталады. Жер аумағы 6,5 мың км². Аудан орталығы – Абай қаласы.
| Қазақстан ауданы | |
| Абай ауданы | |
| Әкімшілігі | |
|---|---|
| Облысы | |
| Аудан орталығы | |
| Ауылдық округтер саны |
11 |
| Кенттік әкімдіктер саны |
3 |
| Қалалық әкімдіктер саны |
1 |
| Ауыл саны |
31 |
| Қала саны |
1 |
| Тарихы мен географиясы | |
| Координаттары |
49°37′52″ с. е. 72°50′17″ ш. б. / 49.63111° с. е. 72.83806° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 49°37′52″ с. е. 72°50′17″ ш. б. / 49.63111° с. е. 72.83806° ш. б. (G) (O) (Я) |
| Құрылған уақыты |
1973 |
| Жер аумағы |
6,5 мың км² |
| Уақыт белдеуі | |
| Тұрғындары | |
| Тұрғыны |
59 000[1] адам (2023) |
| Ұлттық құрамы |
қазақтар (40,99%), орыстар (39,21%), украиндар (5,07%), татарлар (3,62%), немістер (3,3%), беларустар (1,67%), басқа ұлт өкілдері (6,14%)[2] |
| Сандық идентификаторлары | |
| Пошта индексі |
100100-100118 |
| Автомобиль коды |
09 |
|
| |
Басқа мағыналар үшін Абай ауданы деген бетті қараңыз.Географиялық орны, жер бедеріӨңдеу
Аудан Сарыарқаның орта тұсында, қуаң дала белдемінде орналасқан. Батыс бөлігі аласа белесті, жазық. Тек Ақшоқы (588 м), Қоянды (725 м) сияқты аласа шоқылар кездеседі. Шығысы ұсақ төбелі (орташа биікт. 600 – 800 м). Кен байлықтарынан тас көмір, барит, әктас, т.б. құрылыс материалдары кездеседі.
Климаты, өсімдігі мен жануарлар дүниесіӨңдеу
Климаты тым континенттік, қысы суық қары аз, жазы ыстық, құрғақ. Қаңтарда ауаның орташа температурасы –15 – 16°С, шілдеде 20 – 21°С. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 250 – 350 мм. Нұра, Шерубайнұра өзендері мен олардың салалары – Есен, Соқыр осы аудан аумағынан өтеді. Сасықкөл, Сопақсор, Сарыбұлақ, Шұбаркөл, Шұбар, Шерубайнұра, Ынтымақ, т.б. көлдер мен бөгендер бар. Ауданның шығысы қара қоңыр, батысы ашық қоңыр, сортаң топырақты болып келеді. Өсімдіктерден селеу, бетеге, жусан, өзен және тау аңғарларында қызғылт боз, қыраттарда қараған, тобылғы, т.б. өседі. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, атжалман, ондатр мекендейді. Суларында табан, мөңке, оңғақ, нәлім, алабұға, торта, шортан, аққайран өседі.
Өнеркәсібі мен шаруашылығыӨңдеу
Ауданда өнеркәсіп ерте дамыған. 1863 – 1917 жылдары аудан жерінде Орталық Қазақстандағы алғашқы өнеркәсіп орындарының бірі – Спасск мыс балқыту зауыты жұмыс істеді. 1974 жылдан ауданда "За коммунистический труд" газеті шығарылды. Абай ауданында көмір өндіретін 5 шахта, «Шығыс» кен байыту фабрикасы, темір-бетон бұйымдар зауыттары, құрылыс материалдары мен құралымдар комбинаты, тігін фабрикасы, нан зауыттары, тұрмыстық қызмет көрсету комбинаттары, құрылыс және көлік мекемелері; «Испат Кармет» АҚ-ның шикізат базасы, әктас кеніші бар. Ауыл шаруашылығы кәсіпорындары ет, сүт, жұмыртқа, картоп, көкөніс өндіруге бейімделген. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жер аумағы 611,7 мың га (2006). Оның 48%-ына дәнді дақылдар, 3%-ына картоп пен көкөніс, 49%-ына жемшөп дақылдары егіледі. Мал шаруашылығы саласы бойынша ірі қара, жылқы, құс өсіру мен 8 кәсіпорын, 1 құс фабрикасы, 1 арнайы шаруашылық бірлестігі, агрофирма-техникум шұғылданады. Аудан аумағы арқылы Қарағанды – Шу темір жолы, Астана – Қарағанды – Алматы, Қарағанды – Атасу – Жезқазған автомобиль жолдары өтеді.[3][4]
ХалқыӨңдеу
Тұрғындары 73 760 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар – 39,53%, орыстар – 40,20%, украиндар – 5,40%, немістер – 3,38%, татарлар – 3,67%, беларустар – 1,78%, башқұрттар – 0,80%, шешендер – 0,72%, әзірбайжандар – 0,75%, корейлер – 0,50%, поляктар – 0,34%, чуваштар – 0,21%, латыштар – 0,27%, молдовандар – 0,27%, өзбектер – 0,39%, мордвалар – 0,17%, гректер – 0,40%, басқа ұлт өкілдері – 1,57%.
Әкімшілік бөлінісіӨңдеу
32 елді мекен 1 қалалық, 3 кенттік әкімдік пен 11 ауылдық округке біріктірілген:
- Абай қалалық әкімдігі
- Ақбастау ауылдық округі
- Дзержинский ауылдық округі
- Дубов ауылдық округі
- Есенгелді ауылдық округі
- Ильич ауылдық округі
- Көксу ауылдық округі
- Қарабас кенттік әкімдігі
- Қарағанды ауылдық округі
- Құлаайғыр ауылдық округі
- Құрма ауылдық округі
- Мичурин ауылдық округі
- Самар ауылдық округі
- Топар кенттік әкімдігі
- Южный кенттік әкімдігі
ДереккөздерӨңдеу
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жынысы және жергілікті жердің типіне қарай саны (2023 жылғы 1 қаңтарға)
- ↑ Қазақстан Республикасы халқының жекелеген этностары бойынша саны (2022 жыл басына)
- ↑ “Қазақстан”: Ұлттық энциклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9
- ↑ Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8