Қарқаралы ауданы

Қарқаралы ауданыҚарағанды облысының солтүстік-шығысындағы әкімшілік бөлік. 1930 жылы құрылған. Аудан аумағы 35,5 мың шаршы километрге тең. Орталығы – Қарқаралы каласы.

Қазақстан ауданы
Қарқаралы ауданы
Әкімшілігі
Облысы

Қарағанды облысы

Аудан орталығы

Қарқаралы

Ауылдық округтер саны

23

Кенттік әкімдіктер саны

1

Қалалық әкімдіктер саны

1

Ауыл саны

60

Қала саны

1

Әкімі

Әділжан Арғынов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Қарқаралы қаласы, Әубәкіров көшесі, №23

Тарихы мен географиясы
Координаттары

49°28′12″ с. е. 75°30′36″ ш. б. / 49.47000° с. е. 75.51000° ш. б. / 49.47000; 75.51000 (G) (O) (Я)Координаттар: 49°28′12″ с. е. 75°30′36″ ш. б. / 49.47000° с. е. 75.51000° ш. б. / 49.47000; 75.51000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1930

Жер аумағы

35,5 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

30 851[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (96,2%), орыстар (3%), татарлар (0,29%), немістер (0,19%), украиндар (0,11%), басқа ұлт өкілдері (0,21%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

100800

Автомобиль коды

09

Қарқаралы ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Қарқаралы ауданы

Географиялық орны өңдеу

Солтүстігінде Павлодар облысының Баянауыл, Май аудандарымен, батысында Бұқар жырау, Шет, оңтүстігінде Ақтоғай аудандарымен, шығысында Абай облысының Жаңасемей және Аягөз аудандарымен шектеседі.

Тарихы өңдеу

Қарқаралы ауданы Қу ауданы мен Қарқаралы қаласына қарасты аумақтан 1931 жылы құрылды.

1934 жылы Қарқаралы округі құрылып, соның құрамына енді.

1935 жылы Баянауыл ауданынан Жаңақала, Корнеев, Үлгі ауылдық кеңестері берілді.

1936 жылы Қарқаралы округі таратылып, Қарағанды облысының құрамына енді.

1938 жылы Ворошилов ауданына Ворошилов, Дмитриев, Жаңақала, Үлгі ауылдық кеңестері берілді. Ораз ауылдық кеңесі Ленин ауылдық кеңесі болып өзгертілді.

1940 жылы Қоңырат ауданына Қызыларай ауылдық кеңесі берілді.

1954 жылы Кент ауылдық кеңесі Ленин ауылдық кеңесіне қосылды. Бидайық, Жарлы, Көктөбе ауылдық кеңестері таратылды. Қарағайлы кеніші маңындағы елді мекенге жұмысшы кенті мәртебесі берілді.

1955 жылы таратылған Семей облысы Абыралы ауданының Көкшетау ауылдық кеңесі берілді. Бесоба, Құлболды ауылдық кеңестері Тегісшілдік ауылдық кеңесіне, Еңбек, Комсомол ауылдық кеңестері Еңбек ауылдық кеңесіне, Милыбұлақ, Серік ауылдық кеңестері Қайнарбұлақ ауылдық кеңесіне біріктірілді. Темірші ауылдық кеңесі таратылып, Қырғыз ауылдық кеңесі құрылды.

1956 жылы Көкшетау ауылдық кеңесі Ленин ауылдық кеңесіне қосылды.

1961 жылы Бадыран, Қырғыз ауылдық кеңестері Қырғыз ауылдық кеңесіне, Ленин, Тельман ауылдық кеңестері Фрунзе ауылдық кеңесіне біріктірілді.

1962 жылы Бақты ауылдық кеңесі құрылды. Сарытау ауылдық кеңесі Ақжол ауылдық кеңесі болып өзгертілді.

1963 жылы Қарқаралы және Қу аудандары біріктіріліп, Қарқаралы ауылдық ауданы құрылды.

1964 жылы Қарқаралы ауданынан Егіндібұлақ ауданы қайта бөлініп шықты.

1967 жылы Бесоба, Ынталы, Томар ауылдық кеңестері құрылды.

1977 жылы Угар ауылдық кеңесі құрылды. Сол жылы жаңадан құрылған Талды ауданына ауданнан 6 ауылдық кеңес және Қарағайлы кенті берілді.

1982 жылы Жаңатоған ауылдық кеңесі құрылды.

1988 жылы таратылған Талды ауданының жері қосылды.

1990 жылы Ақтайлақ ауылдық кеңесі Темірші, Фрунзе ауылдық кеңесі Аманжолов ауылдық кеңесі болып өзгертілді.

1997 жылы Қарқаралы ауданына таратылған Қазыбек би ауданының аумағы қосылды.

2004 жылы Еңбек ауылдық округі Н. Әбдіров ауылдық округі болып өзгертілді.[3]

2006 жылы Ақжол ауылдық округі М. Мамраев, Арқалық ауылдық округі Тәттімбет, Сарытау ауылдық округі Н. Нұрмақов, Комсомол ауылдық округі Балқантау, Балықтыкөл ауылдық округі Қоянды, Айрық ауылдық округі Мәди ауылдық округі болып өзгертілді.

Халқы өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[4] 1999 2009[5] 2021
 15379 24743 38163 25955 50874 52762 42722 31495

Тұрғындары 36 025 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (96,06%), орыстар (2,98%), татарлар (0,32%), немістер (0,24%), украиндар (0,11%), беларустар (0,05%), басқа ұлт өкілдері (0,24%).

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

61 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік әкімдік пен 23 ауылдық округке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)[6]
Ауылдық округтері 2009 2021 2021 2009-ға пайызбен Ерлер 2009 Ерлер 2021 2021 2009-ға пайызбен Әйелдер 2009 Әйелдер 2021 2021 2009-ға пайызбен
Абай ауылдық округі 729 384 52,7 375 221 58,9 354 163 46
Аманжолов ауылдық округі 2012 1540 76,5 1041 804 77,2 971 736 75,8
Бақты ауылдық округі 1419 921 64,9 701 478 68,2 718 443 61,7
Балқантау ауылдық округі 1050 666 63,4 544 360 66,2 506 306 60,5
Бесоба ауылдық округі 1558 971 62,3 809 502 62,1 749 469 62,6
Егіндібұлақ ауылдық округі 3399 2128 62,6 1632 1082 66,3 1767 1046 59,2
Жаңатоған ауылдық округі 818 545 66,6 405 288 71,1 413 257 62,2
Қайнарбұлақ ауылдық округі 1559 986 63,2 814 538 66,1 745 448 60,1
Қарағайлы кенттік әкімдігі 5100 3546 69,5 2506 1794 71,6 2594 1752 67,5
Қаракөл ауылдық округі 515 153 29,7 263 88 33,5 252 65 25,8
Қарқаралы қалалық әкімдігі 9212 9252 100,4 4491 4501 100,2 4721 4751 100,6
Қаршығалы ауылдық округі 1748 1391 79,6 879 736 83,7 869 655 75,4
Қоянды ауылдық округі 516 380 73,6 293 202 68,9 223 178 79,8
Қырғыз ауылдық округі 1994 1590 79,7 995 856 86 999 734 73,5
Мартбек Мамраев ауылдық округі 1043 702 67,3 524 369 70,4 519 333 64,2
Мәди ауылдық округі 676 279 41,3 356 152 42,7 320 127 39,7
Нұркен Әбдіров ауылдық округі 1662 1141 68,7 841 589 70 821 552 67,2
Нығмет Нұрмақов ауылдық округі 675 302 44,7 353 163 46,2 322 139 43,2
Тәттімбет ауылдық округі 741 414 55,9 367 218 59,4 374 196 52,4
Тегісшілдік ауылдық округі 1588 961 60,5 813 523 64,3 775 438 56,5
Темірші ауылдық округі 1329 852 64,1 716 445 62,2 613 407 66,4
Томар ауылдық округі 955 553 57,9 480 290 60,4 475 263 55,4
Угар ауылдық округі 518 385 74,3 263 191 72,6 255 194 76,1
Шарықты ауылдық округі 1105 889 80,5 577 472 81,8 528 417 79
Ынталы ауылдық округі 801 564 70,4 412 298 72,3 389 266 68,4
ЖАЛПЫ САНЫ 42722 31495 73,7 21450 16160 75,3 21272 15335 72,1

Шаруашылығы өңдеу

 
Қарқаралы ауданы елді-мекендері

2006 жылы ауыл шаруашылығы өнімнің айтарлықтай бөлігін мал шаруашылығы құрады. Аймақта ауыл шаруашылығы өнімін өндіруге 1187,0 мың гектар ауыл шаруашылығы жерлер пайдаланылады, оның ішінде 152,5 мың га егістік алқаптар. 2006 жылғы астыққа 81,4 мың га ауыл шаруашылық дақылдары егілетін егістік жерлер пайдаланылды, оның ішінде 56,8 мың га дәнді дақылдар, картоп – 0,1 мың га. 2006 жылы 38,5 мың тонна дәндер, 1,6 мың тонна картоп, 0,2 мың тонна көкөніс дақылдары, 11,9 мың тонна ет (тірі салмақта); 26,1 мың тонна сүт, 5565,6 мың дана жұмыртқа өндірілді.2007 жылғы 1 қаңтарға ірі қара мал саны 61,2 мың бас; қой мен ешкі – 193,2 мың бас; шошқа – 0,2 мың бас; жылқы – 20,3 мың бас; құс – 48,1 мың басты құрады. Өндірілетін өнеркәсіптік өнімнің негізгі түрлері: нан және нан өнімдерін, ұн, өсімдік майы, темір кендерін шығару. 2006 жылғы өндірістік өнім көлемі (үй шаруашылық есебінсіз) 2075,4 млн. теңгені құрады.

Әлеуметтік құрылымдары өңдеу

  • 55 күндізгі жалпы білім беретін мектептер жұмыс істейді, онда 8595 оқушы;
  • 1 колледжде 322 оқушы және 1 кәсіби-техникалық оқу орнында - 140 оқушы оқиды;
  • 47 кітапхана;
  • 7 клуб типті мекеме;
  • 3 мұражай;
  • 2 кино көрсету қызметін жүзеге асыратын ұйым;
  • 1 ұлттық парк іс-әрекет етеді.

2006 жылғы ауданның ірі және орта кәсіпорындар жұмыскерлерінің тізімдік саны 3294 адамды құрады, орташа атаулы еңбекақы - 22474 теңге. Жылдық деректер бойынша 2006 жылы негізгі капиталға инвестициялар 1524,2 млн. теңге сомасында игерілді, бұл 2005 жылғы көлемге 71,3%-ды құрады.

Кәсіпорындардың өз күштерімен орындаған мердігерлік жұмыстар көлемі 2006 жылы 74,3 млн. теңгені немесе 2005 жылғы көлеміне 85,5%. 2006 жылғы бөлшек тауар айналым көлемі (қоғамдық тамақтандыру қызметің есепке алмағанда) 466,1 млн. теңге шамасында құралды, қызмет көрсету көлемі (мемлекеттік басқару қызметінсіз) – 146,9 млн. теңге.

Басшылары өңдеу

Аудандық партия комитетін басқарған өңдеу

  1. Атаниязов Мырзағұл (өзге дерек жоқ) 1929-1932
  2. Қалымбетов (өзге дерек жоқ) 1932
  3. Махатов Əбдірахман (өзге дерек жоқ) 1932-1934
  4. Нұрсейітов Нұрғали (өзге дерек жоқ) 1933-1936 Округтік партия комитетін басқарған
  5. Тұрдалиев Ж. (өзге дерек жоқ) 1934-1938
  6. Қайырбек Дəуренбеков 1937-1938
  7. Оразғали Мамежанов 1938
  8. Қабдолла Ахтанов 1938-1939
  9. Қапыш Сапаев 1939-1941
  10. Шахан Дулатов 1941-1943
  11. Ібіжан Рахымжанов 1943-1948
  12. Əбдірахман Жəнібеков 1948-1953
  13. Əубəкір Жүсіпов 1953-1954
  14. Ергебеков Елемес 1954-1959
  15. Тұрсын Тореғожин 1959-1962
  16. Тишбек Аханов 1962-1963
  17. Мұқан Медеубаев 1963-1964
  18. Михаил Шаекин 1965-1973
  19. Зайкен Іңкəрбаев 1973-1977
  20. Бекшин Махмет Сəкенұлы 1977-1985
  21. Жақыпов Қажнаби 1985-1990
  22. Шахарбаев Төлеутай 1990-1992

Аудан əкімі өңдеу

  1. Шахарбаев Төлеутай 1990 ақпан-1993
  2. Мажитов Темірболат 1993-1997
  3. Нұрақышев Мұрат 1997-2000
  4. Омарханов Нихан 2000-2010 Аргын Қаракесек Бұлбұл
  5. Аймақов Сержан 2010-2011
  6. Мақсұтов Халел 2011-12.2019
  7. Дүйсетаев Елдар Серікұлы 2019 жылдан [7][8][9]

Дереккөздер өңдеу