Шал ақын ауданы

Шал ақын ауданы — Солтүстік Қазақстан облысының батыс бөлігіне таман орналасқан әкімшілік бөлінісі. Аудан аймағы 4,84 мың шаршы км. Орталығы — Сергеев қаласы.

Қазақстан ауданы
Шал ақын ауданы
Әкімшілігі
Облысы	Солтүстік Қазақстан облысы
Аудан орталығы	Сергеев
Ауылдық округтер саны	10
Қалалық әкімдіктер саны	1
Ауыл саны	41
Қала саны	1
Әкімі	Рахат Назымбекұлы Смағұлов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Сергеев қаласы, Победа көшесі, №35
Тарихы мен географиясы
Координаттары	53°47′24″ с. е. 67°26′24″ ш. б.53.79000° с. е. 67.44000° ш. б. / 53.79000; 67.44000
Құрылған уақыты	3 қыркүйек 1928 жыл
Жер аумағы	4 841 км²
Уақыт белдеуі	UTC+6:00
Тұрғындары
Тұрғыны	17 916 адам (2023)
Тығыздығы	4,6 адам/км²
Ұлттық құрамы	орыстар (44,62%) қазақтар (44,6%) немістер (4,01%) украиндар (3,47%) татарлар (0,96%) беларустар (0,74%) литвалықтар (0,27%) басқа ұлт өкілдері (1,33%)
Сандық идентификаторлары
Телефон коды	+7 71534 xxxxx
Автомобиль коды	15
Шал ақын ауданының әкімдігі

Географиялық орны

Аудан солтүстігінде Жамбыл, батысында Тимирязев, шығысында, оңтүстік-шығысында Есіл және Айыртау, оңтүстiгiнде Ғ. Мүсiрепов аудандарымен шектеседі. Аумағы арқылы Есiл өзенi ағып өтедi, оның бойында Сергеев бөгені орналасқан. Аудан орманды дала зонасында орналасқан, жердiң үстiңгi қабаты қара топырақты болып келедi және шалғынды қара топырақты қабат та кеңiнен орын алады.

Тарихы

1928 жылы Шал ақын ауданының қазiргi аумағында Рыков және Төңкерей аудандары құрылды. 1930 жылы Төңкерiс ауданына таратылған Рыков ауданы қосылды. 1940 жылы аудан аты Октябрь болып ауыстырылды.

1954 жылы Дос, Ақсуат, Северный, Целинный, Москворецк, Комсомол, Октябрь ауылдық кеңестері құрылды. Кеңес ауылдық кеңесі таратылды.

1956 жылы Ишим, Кривощеков ауылдық кеңестері құрылды.

1957 жылы Балуан ауылдық кеңесі Семиполь, Крещен ауылдық кеңесі Октябрь, Жалтыр ауылдық кеңесі Марьев, Городец ауылдық кеңесі Коновалов, Дмитриев ауылдық кеңесі Дос ауылдық кеңесіне қосылды. Есіл, Ленин, Төменгі Бұрлық ауылдық кеңестері таратылды. Степной ауылдық кеңесі Афанасьев, Тораңғыл ауылдық кеңесі Новопокров болып өзгертілді. Северный ауылдық кеңесі Преснов ауданына берілді.

1958 жылы Интернациональный ауылдық кеңесі құрылып, Коновалов ауылдық кеңесі таратылды.

1962 жылы Сергеев, Городец ауылдық кеңестері құрылды.

1963 жылы Октябрь ауданы Сергеев ауданы болып өзгертіліп, аудан орталығы Сергеевка ауылына көшірілді. Ақсуат, Дос, Интернациональный, Ишим, Комсомол, Москворецк, Целинный ауылдық кеңестері жаңадан құрылған Тимирязев ауданына берілді. Тереңсай ауылдық кеңесі құрылды.

1968 жылы Марьев ауылдық кеңесі орталығының Сергеевка ауылына көшірілуіне орай Сергеев ауылдық кеңесі, ал Сергеев ауылдық кеңесі орталығының Марьев кеңшарының бөлімшесіне көшірілуіне орай, Марьев ауылдық кеңесі болып өзгертілді.

1969 жылы Сергеевка ауылына қала мәртебесі берілді.

1970 жылы Ступин, Юбилейный ауылдық кеңестері, 1972 жылы Жаңажол ауылдық кеңесі құрылды.

1975 жылы Ольгин ауылдық кеңесі құрылды. Бұрыннан болған Ольгин ауылдық кеңесі Сухорабов ауылдық кеңесі болып өзгертілді.

1979 жылы Еңбек ауылдық кеңесі құрылды.

1980 жылы Юбилейный ауылдық кеңесі Целинный ауданына берілді.

1988 жылы Целинный ауданы таратылып, Городец, Октябрь, Юбилейный, Интернациональный ауылдық кеңестері Сергеев ауданына қосылды.

1989 жылы Еңбек ауылдық кеңесі Жаңасу болып өзгертілді.

1994 жылы бұрынғы ауылдық кеңестер аумағында ауылдық округтер құрылды.

1997 жылы Жаңасу, Жаңажол, Ольгин ауылдық округтері таратылды. Бұрынғы Марьев, Тереңсай ауылдық округтері негізінде Аютас ауылдық округі (орталығы Сергеев қ.) құрылды.

1999 жылы 14 желтоқсанда Сергеев ауданы Шал ақын ауданы болып қайта аталды.

2003 жылы Аютас ауылдық округінің орталығы Қаратал ауылына көшірілді.

2005 жылы Жаңажол ауылдық округі қайта құрылды.

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
26417	▲43142	▲45743	▼43144	▼42361	▼32375	▼23095	▼17674

Тұрғындары 18 577 адам (2019). Ұлттық құрамы: қазақтар (45,36%), орыстар (43,75%), украиндар (3,86%), немістер (3,79%), татарлар (0,94%), беларустар (0,74%), литвалықтар (0,25%), басқа ұлт өкілдері (1,31%).

Әкімшілік бөлінісі

42 елді мекен 1 қалалық әкімдік пен 10 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік	Орталығы	Елді мекендері	Халқы (2009)
Арай ауылдық округі	Арай ауылы	4	1671
Афанасьев ауылдық округі	Афанасьевка ауылы	4	1159
Аютас ауылдық округі	Қаратал ауылы	5	2681
Городец ауылдық округі	Городецкое ауылы	4	1148
Жаңажол ауылдық округі	Жаңажол ауылы	3	930
Новопокров ауылдық округі	Новопокровка ауылы	5	1749
Приишим ауылдық округі	Повозочное ауылы	4	1376
Семиполь ауылдық округі	Семиполка ауылы	4	1769
Сергеев қалалық әкімдігі	Сергеев қаласы	1	7661
Сухорабов ауылдық округі	Сухорабовка ауылы	2	1244
Юбилейный ауылдық округі	Крещенка ауылы	6	1707

Аудан экономикасы (2009 жылдың қорытындылары)

Ауданда 2010 жылғы 1 қаңтарға 261 кәсiпорын тiркелген, оның iшiнде 2 - iрi, 16 - орта, 243 - шағын кәсiпорындар. Олардан 120 заңды тұлға мемлекеттiк меншiк нысанына, 139 - жеке меншiк, 2 - заңды тұлға шетел меншiгi нысанына жатады.Ауданда облыстың ауыл шаруашылығының жалпы өнiмiнiң 5,3%-ы өндiрiлген (12 637,9 млн.теңге). Өнеркәсiп кәсiпорындарымен (қаржылық емес корпорация секторы) 963,5 млн.теңгенiң өнiмi өндiрiлген, облыстағы үлесi 1,4%. Өнеркәсiп өнiмiнiң физикалық көлемiнiң индексi 106,6% құрайды. Бөлшек тауарайналымының көлемi (қоғамдық тамақтандырусыз) 341,9 млн.теңге сомасын құрайды. Тауарайналымның физикалық көлемiнiң индексi 82,4% құрады. 2009 жылдың басына аудан кәсiпорындарының негiзгi құрал-жабдықтары 5 217,4 млн.теңге сомасын құрап, тозу деңгейi 37,9% болды. Негiзгi капиталға салынған инвестиция көлемi 1 185,7 млн.теңге құрады. Пайдалануға 5,3 мың шаршы метр тұрғын үй берiлдi. Ауданның экономикасында 16,5 мың адам жұмыс iстейдi. Орташа айлық жалақы (кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын шағын кәсiпорындарсыз) өткен жылмен салыстырғанда 19,4% өсiп, 39 373 теңгенi құрады. Нақты жалақы 11,6% өстi. Орташа жан басына шағып есептегенде атаулы ақшалай табыс 27 836 теңге құрады. Орташа жан басына шаққандағы күн көрiстiң ең төменгi деңгейiнiң шамасы жыл аяғына 11 673 теңге құрады.