Қ
Қ, қ — кириллицаға негізделген әліпби әрпі.
| Қазақ кирил әліпбиі | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| -{Аа}- | -{Әә}- | -{Бб}- | -{Вв}- | -{Гг}- | -{Ғғ}- | -{Дд}- | |||||||
| -{Ее}- | -{Ёё}- | -{Жж}- | -{Зз}- | -{Ии}- | -{Йй}- | -{Кк}- | |||||||
| -{Ққ}- | -{Лл}- | -{Мм}- | -{Нн}- | -{Ңң}- | -{Оо}- | -{Өө}- | |||||||
| -{Пп}- | -{Рр}- | -{Сс}- | -{Тт}- | -{Уу}- | -{Ұұ}- | -{Үү}- | |||||||
| -{Фф}- | -{Хх}- | -{Һһ}- | -{Цц}- | -{Чч}- | -{Шш}- | -{Щщ}- | |||||||
| -{Ъъ}- | -{Ыы}- | -{Іі}- | -{Ьь}- | -{Ээ}- | -{Юю}- | -{Яя}- | |||||||
Тілдің артқы шені таңдайдың артқы шеніне нық тиіп, содан кейін бірден ажырасуынан жасалатын дауыссыз дыбысты таңбалайтын әріп. Қ-ны айтқанда фонациялық ауа ауызқуысы арқылы үзіліп, шұғыл шығады. Қ - дауыс қатысы жағынан қатаң, айтылу жолы жағынан шұғыл, жасалу жағынан тіл асты дыбыс. Оның ұяң сыңары - "ғ". Сөз ортасында орналасқан кездерде, қ - дан кейінгі хәріп дауыссыз болған жағдайда қ - ның бәсендеуіне байланысты х - дыбысына айналады (мақсат - махсат, мұқтаж - мұхтаж). Қ, Ғ және Х дыбыстары увулярлы дауыссыз дыбыстарға жатады (терең артқы тілдік дауыссыздар). Латынша романдалынуы: "Q, q". Дыбыс түркі халықтарында (өзбек, татар, қазақ), араб, парсы және кавказ халықтарында кездеседі.
Қ қазақ тілінде өте жиі қолданылып, сөздің барлық буынында кездеседі және көбінесе жуан дауыстылармен тіркеседі. Мысалы, қайық, ақын, аққу, ботақан, құлыншақ, бардық[1][2].
| Әліпби | Реттік № | ІРА |
|---|---|---|
| Қазақ әліпбиі | 15 | q |
| Тәжік әліпбиі | 15 | q |
| Өзбек әліпбиі | 33 | q |
| Қарақалпақ әліпбиі | 15 | q |
| Абхаз әліпбиі | 25 | kʰ |
Дереккөздер
өңдеу| Ортаққорда бұған қатысты медиа файлдар бар: Cyrillic alphabet |