Уикипедия

Қазақстан халық санағы (1999)

Қазақстан Республикасының 1999 жылғы халық санағы КСРО-ның 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағынан тура 10 жылдан кейін ақпан айында өтті. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы халық санағы. Ол 1999 жылдың 25 ақпаны мен 4 наурызы аралығында өтті. 2000 жылдың соңына қарай елдегі алғашқы халық санағының негізгі нәтижелері жарияланды. 1999 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша ресми түрде республикада 16,4 миллион адам тұрған кездегі 1989 жылғы берілген Бүкілодақтық халық санағының қазақстандық тексеріс (16199,2) мәліметтерімен салыстырғанда Қазақстан Республикасының халқы 1246,1 мың адамға (7,7%) азайып, 14953,1 мың адамды құрады.

1999 жылғы Қазақстан халық санағы
Жалпы мағлұматы
Мемлекет

 Қазақстан

өткізілген күні

1999 жылы 25 ақпан-4 наурыз

Жалпы саны

14 953 126 адам

Көп тұрғынды аймақ

ОҚО 1 978 393 адам

1989 жылғы КСРО халық санағы
2009
пошта маркасы

Сын өңдеу

Кейбір сыншылардың пікірінше, мұндай түзетулер, сондай-ақ санақ деректерінің қазіргі халықты тіркеу деректеріне сәйкес келмеуі бірінші санақтың саясаттануына және үкіметтің халықты жеделдетіп қазақтандыруға бағытталған жалпы беталысы соңғы кезекте болмады. Осылай, ағымдағы есеп бойынша қазақтардың үлесі 48,7% болуы керек еді, ал санақ 53,4% көрсетті. Дегенмен, соңғы көрсеткішті орыстілді халықтың тіркелмеген эмиграциясының жоғары деңгейімен түсіндіруге болады. 1989-1999 жылдар аралығындағы Қазақстан халқының санының азаюын қазақ емес топтардың өте қарқынды эмиграциясымен анықталады. Орыстар, украиндар мен татарлар үшін де бұл халықтың табиғи азаюының пайда болуымен қатар жүрді. Қазақтардың табиғи көбеюі сақталды, бірақ ұзақ уақыт бойы көшіп-қонудың орнын толтыруға жеткіліксіз болды. 1990 жылдары Қазақстанға кемінде 150 000 оралман қазақтар да көшіп келді. Оның үстіне республика қалаларына қазақтардың ағылуы күшейді. Орыс тілді халықтың кетуіне осы ішкі көші-қон да ықпал еткен болса керек.

Ұлттық құрамы өңдеу

Санақ барысында Қазақстан тұрғындарының санының төмендеу үрдісі байқалды, бұл 1950-1990 жылдардағы Кеңес Одағы кезіндегі ұзақ өсу кезеңін алмастырды. Бұл еуропалық этникалық топтардың эмиграциясының азаюымен байланысты. Ең көп ұлттар бұрынғыдай қазақтар (8,0 млн) мен орыстар (4,4 млн) болып қала берді. Бұл ретте 1986 жылы республикадағы қазақтар мен орыстардың саны тең болды. Ел халқының санындағы қазақтардың үлесі 53,4% (1989 ж. 39,7%), орыстар – 30,0% (37,8%), өзбектер – 2,5% (2,0%) болды. Әсіресе қатты — немістердің саны — үш есе қысқарды. Осыған қарамастан олар Қазақстанда табиғи өсімді сақтап қалды.

Әртүрлі этностар санының біркелкі емес өзгеруі, әсіресе, қалалық жерлерде күрт этномәдени ауысуларға түрткі болды. Мәселен, Астанада (Целиноград) қазақтардың үлесі 17,7%-дан 41,3%-ға дейін; Ақтау қаласында (Шевченко) 23,5%-дан 55,6%-ға дейін; Жаңаөзен қаласында 50,6%-дан 95,3%-ға дейін өсті. Қалалардағы қазақтардың саны 45%, ауылда 9% өсті.

1999 жылғы облыстары бойынша ұлттары өңдеу

1999 жылғы халық санағы бойынша[1]:

Облыс Аумағы,
км²		 Тұрғыны,
адам.		 Қазақтар Орыстар Украиндар Өзбектер немістер Татарлар Ұйғырлар Беларустар Кәрістер Поляктар басқалар
Қазақстан Республикасы 2724900 14953126 7985039 4479620 547064 370663 353411 248954 210365 111927 99665 47297 78295 — әзірбай-
жандар[2]
Ақмола 121100 836271 313488 329454 62228 758 52334 17272 240 19475 1489 11404
Ақтөбе 298700 682558 482285 114416 46848 566 10721 11675 105 2569 1383 336
Алматы 223900 1558534 926137 339984 13512 2650 18927 15647 140725 2053 17488 2106 28187 — түріктер[3]
Атырау 112000 440286 391672 68016 1442 145 687 2728 41 347 2600 32
Шығыс Қазақстан 283300 1531024 743098 694705 15696 1203 32141 24506 1389 4525 1574 498
Жамбыл 144600 988840 640346 179258 10013 22501 11394 12576 2569 1481 14000 378 30333 — дүнгендер[4]
Шығыс Қазақстан 151200 616800 399030 174018 19634 251 2434 10104 44 3577 713 243
Қарағанды 313400 1410218 529478 614416 78755 2325 57229 39313 686 21579 14097 5572 [5]
Қостанай 196600 1017729 314801 430242 130449 795 57410 20070 170 25018 4160 2357 [6]
Қызылорда 228100 596215 561630 17155 844 1051 376 2309 121 215 8982 35
Маңғыстау 166600 314669 247644 46630 4124 3394 554 2490 63 612 716 77
Павлодар 127500 806983 311862 337924 62858 767 43835 17064 251 8781 1013 1447
Солтүстік Қазақстан 97990 725980 214697 361461 46980 322 41157 16472 115 11184 534 18757
Оңтүстік Қазақстан 116300 1978393 1340889 162098 13039 332202 5261 23672 3258 1312 9780 264 24732 — әзірбай-
жандар[7]
Алматы қаласы 339 1129356 434397 510366 22835 4304 9390 24770 60427 3438 19090 1254 6529 — әзірбай-
жандар
Астана қаласы 722 319324 133585 129480 18070 429 9591 8286 161 5761 2028 2537

Санақ нәтижелері өңдеу

1999 жылғы халық санағы Қазақстан Республикасында 14953,1 мың тұрақты тұрғындарды тіркеді, санақ аралық кезеңде олардың саны 7,7%-ға азайды.

Санақ кезінде ерлер елдегі жалпы халықтың 48%, әйелдер 52% құрады. Әрбір 1000 еркекке 1076 әйелден келді. Әйелдер санының басым болуы 25 жастан бастап байқалады.

1989 1999 Өзгеріс %-бен
мың адам % мың адам %
Барлығы 16199,2 100 14953,1 100 92,3
қазақтар 6496,9 40,1 7985 53,4 122,9
орыстар 6062 37,4 4479,6 30 73,9
украиндар 875,7 5,4 547,1 3,7 62,5
немістер 946,9 5,8 353,4 2,4 37,3
татарлар 320,7 2 249 1,7 77,6
басқалары 1497 9,2 1339 9 89,4

Тағы қараңыз өңдеу

Сілтеме өңдеу

Дереккөздер өңдеу

  1. ↑ Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі. Мұрағат Мұрағатталған 13 қарашаның 2013 жылы.: Қазақстан Республикасы және оның облыстары халқының ұлттық құрамы (1 том) Мұрағатталған 16 тамыздың 2011 жылы.
  2. ↑ әзербайжандар — 78295 адам, түріктер — 75900 адам, дүнгендер — 36945 адам
  3. ↑ түріктер — 28187 адам, әзербайжандар — 16073 адам
  4. ↑ дүнгендер — 30333 адам, түріктер — 24823 адам, әзербайжандар — 10593 адам
  5. ↑ башқұрттар — 5652 адам, шешендер — 4660 адам
  6. ↑ мордвалар — 2852 адам, башқұрттар — 2459 адам, шешендер — 2167 адам
  7. ↑ әзербайжандар — 24732 адам, күрдтер — 6661 адам
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Қазақстан_халық_санағы_(1999)&oldid=3304844» бетінен алынған