Қазақстан халық санағы (1999)

1999 жылғы Қазақстан халық санағы
	1999 жылғы Қазақстан халық санағы
Жалпы мағлұматы
Мемлекет	Қазақстан
өткізілген күні	1999 жылы 25 ақпан-4 наурыз
Жалпы саны	14 953 126 адам
Көп тұрғынды аймақ	ОҚО 1 978 393 адам
	1989 жылғы КСРО халық санағы 2009

Қазақстан Республикасының 1999 жылғы халық санағы КСРО-ның 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағынан тура 10 жылдан кейін ақпан айында өтті. Қазақстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы халық санағы. Ол 1999 жылдың 25 ақпаны мен 4 наурызы аралығында өтті. 2000 жылдың соңына қарай елдегі алғашқы халық санағының негізгі нәтижелері жарияланды. 1999 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша ресми түрде республикада 16,4 миллион адам тұрған кездегі 1989 жылғы берілген Бүкілодақтық халық санағының қазақстандық тексеріс (16199,2) мәліметтерімен салыстырғанда Қазақстан Республикасының халқы 1246,1 мың адамға (7,7%) азайып, 14953,1 мың адамды құрады.

Сын

Кейбір сыншылардың пікірінше, мұндай түзетулер, сондай-ақ санақ деректерінің қазіргі халықты тіркеу деректеріне сәйкес келмеуі бірінші санақтың саясаттануына және үкіметтің халықты жеделдетіп қазақтандыруға бағытталған жалпы беталысы соңғы кезекте болмады. Осылай, ағымдағы есеп бойынша қазақтардың үлесі 48,7% болуы керек еді, ал санақ 53,4% көрсетті. Дегенмен, соңғы көрсеткішті орыстілді халықтың тіркелмеген эмиграциясының жоғары деңгейімен түсіндіруге болады. 1989-1999 жылдар аралығындағы Қазақстан халқының санының азаюын қазақ емес топтардың өте қарқынды эмиграциясымен анықталады. Орыстар, украиндар мен татарлар үшін де бұл халықтың табиғи азаюының пайда болуымен қатар жүрді. Қазақтардың табиғи көбеюі сақталды, бірақ ұзақ уақыт бойы көшіп-қонудың орнын толтыруға жеткіліксіз болды. 1990 жылдары Қазақстанға кемінде 150 000 оралман қазақтар да көшіп келді. Оның үстіне республика қалаларына қазақтардың ағылуы күшейді. Орыс тілді халықтың кетуіне осы ішкі көші-қон да ықпал еткен болса керек.

Ұлттық құрамы

Санақ барысында Қазақстан тұрғындарының санының төмендеу үрдісі байқалды, бұл 1950-1990 жылдардағы Кеңес Одағы кезіндегі ұзақ өсу кезеңін алмастырды. Бұл еуропалық этникалық топтардың эмиграциясының азаюымен байланысты. Ең көп ұлттар бұрынғыдай қазақтар (8,0 млн) мен орыстар (4,4 млн) болып қала берді. Бұл ретте 1986 жылы республикадағы қазақтар мен орыстардың саны тең болды. Ел халқының санындағы қазақтардың үлесі 53,4% (1989 ж. 39,7%), орыстар – 30,0% (37,8%), өзбектер – 2,5% (2,0%) болды. Әсіресе қатты — немістердің саны — үш есе қысқарды. Осыған қарамастан олар Қазақстанда табиғи өсімді сақтап қалды.

Әртүрлі этностар санының біркелкі емес өзгеруі, әсіресе, қалалық жерлерде күрт этномәдени ауысуларға түрткі болды. Мәселен, Астанада (Целиноград) қазақтардың үлесі 17,7%-дан 41,3%-ға дейін; Ақтау қаласында (Шевченко) 23,5%-дан 55,6%-ға дейін; Жаңаөзен қаласында 50,6%-дан 95,3%-ға дейін өсті. Қалалардағы қазақтардың саны 45%, ауылда 9% өсті.

1999 жылғы облыстары бойынша ұлттары

1999 жылғы халық санағы бойынша^[1]:

Облыс	Аумағы, км²	Тұрғыны, адам.	Қазақтар	Орыстар	Украиндар	Өзбектер	немістер	Татарлар	Ұйғырлар	Беларустар	Кәрістер	Поляктар	басқалар
Қазақстан Республикасы	2724900	14953126	7985039	4479620	547064	370663	353411	248954	210365	111927	99665	47297	78295 — әзірбай- жандар^[2]
Ақмола	121100	836271	313488	329454	62228	758	52334	17272	240	19475	1489	11404
Ақтөбе	298700	682558	482285	114416	46848	566	10721	11675	105	2569	1383	336
Алматы	223900	1558534	926137	339984	13512	2650	18927	15647	140725	2053	17488	2106	28187 — түріктер^[3]
Атырау	112000	440286	391672	68016	1442	145	687	2728	41	347	2600	32
Шығыс Қазақстан	283300	1531024	743098	694705	15696	1203	32141	24506	1389	4525	1574	498
Жамбыл	144600	988840	640346	179258	10013	22501	11394	12576	2569	1481	14000	378	30333 — дүнгендер^[4]
Шығыс Қазақстан	151200	616800	399030	174018	19634	251	2434	10104	44	3577	713	243
Қарағанды	313400	1410218	529478	614416	78755	2325	57229	39313	686	21579	14097	5572	^[5]
Қостанай	196600	1017729	314801	430242	130449	795	57410	20070	170	25018	4160	2357	^[6]
Қызылорда	228100	596215	561630	17155	844	1051	376	2309	121	215	8982	35
Маңғыстау	166600	314669	247644	46630	4124	3394	554	2490	63	612	716	77
Павлодар	127500	806983	311862	337924	62858	767	43835	17064	251	8781	1013	1447
Солтүстік Қазақстан	97990	725980	214697	361461	46980	322	41157	16472	115	11184	534	18757
Оңтүстік Қазақстан	116300	1978393	1340889	162098	13039	332202	5261	23672	3258	1312	9780	264	24732 — әзірбай- жандар^[7]
Алматы қаласы	339	1129356	434397	510366	22835	4304	9390	24770	60427	3438	19090	1254	6529 — әзірбай- жандар
Астана қаласы	722	319324	133585	129480	18070	429	9591	8286	161	5761	2028	2537

Санақ нәтижелері

1999 жылғы халық санағы Қазақстан Республикасында 14953,1 мың тұрақты тұрғындарды тіркеді, санақ аралық кезеңде олардың саны 7,7%-ға азайды.

Санақ кезінде ерлер елдегі жалпы халықтың 48%, әйелдер 52% құрады. Әрбір 1000 еркекке 1076 әйелден келді. Әйелдер санының басым болуы 25 жастан бастап байқалады.

	1989		1999		Өзгеріс %-бен
	мың адам	%	мың адам	%	Өзгеріс %-бен
Барлығы	16199,2	100	14953,1	100	92,3
қазақтар	6496,9	40,1	7985	53,4	122,9
орыстар	6062	37,4	4479,6	30	73,9
украиндар	875,7	5,4	547,1	3,7	62,5
немістер	946,9	5,8	353,4	2,4	37,3
татарлар	320,7	2	249	1,7	77,6
басқалары	1497	9,2	1339	9	89,4

Тағы қараңыз

Сілтеме

Дереккөздер

↑ Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі. Мұрағат Мұрағатталған 13 қарашаның 2013 жылы.: Қазақстан Республикасы және оның облыстары халқының ұлттық құрамы (1 том) Мұрағатталған 16 тамыздың 2011 жылы.
↑ әзербайжандар — 78295 адам, түріктер — 75900 адам, дүнгендер — 36945 адам
↑ түріктер — 28187 адам, әзербайжандар — 16073 адам
↑ дүнгендер — 30333 адам, түріктер — 24823 адам, әзербайжандар — 10593 адам
↑ башқұрттар — 5652 адам, шешендер — 4660 адам
↑ мордвалар — 2852 адам, башқұрттар — 2459 адам, шешендер — 2167 адам
↑ әзербайжандар — 24732 адам, күрдтер — 6661 адам

[1] Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі. Мұрағат Мұрағатталған 13 қарашаның 2013 жылы.: Қазақстан Республикасы және оның облыстары халқының ұлттық құрамы (1 том) Мұрағатталған 16 тамыздың 2011 жылы.

[2] әзербайжандар — 78295 адам, түріктер — 75900 адам, дүнгендер — 36945 адам

[3] түріктер — 28187 адам, әзербайжандар — 16073 адам

[4] дүнгендер — 30333 адам, түріктер — 24823 адам, әзербайжандар — 10593 адам

[5] башқұрттар — 5652 адам, шешендер — 4660 адам

[6] мордвалар — 2852 адам, башқұрттар — 2459 адам, шешендер — 2167 адам

[7] әзербайжандар — 24732 адам, күрдтер — 6661 адам

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]