КСРО халық санағы (1989)

1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы — 12-19 қаңтар аралығында өткен соңғы КСРО халық санағы.

1989 жылғы КСРО халық санағы
Жалпы мағлұматы
Мемлекет	КСРО
өткізілген күні	1989 жылы 12-19 қаңтар
Жалпы саны	286,7 миллион адам
Көп тұрғынды аймақ	Мәскеу 8 769 117
1979

Өткізу

1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағының санақ парағы (толық санақ)

Санақ 8 күн бойы, 1989 жылдың 12-19 қаңтары аралығында азаматтардың нақты тұрғылықты жері бойынша сауалнама жүргізу арқылы жүргізілді. Сауалнама мен жазбаларды санақ парақшаларына жазуды кәсіпорындардан, мекемелерден, ұйымдардан алынған арнайы дайындалған санақ қызметкерлері жүргізді. Ақпарат жауаптардың дұрыстығын растайтын құжаттарды талап етпей, сауалнамаға қатысушылардың сөздерінен жазылды.

Санақ аяқталғаннан кейін үш ай өткен соң — 1989 жылдың сәуірінде — елдің жекелеген аймақтарындағы халықтың саны мен таралуының алдын ала қорытындылары жарияланды. 1990 жылдың басында санақ парақшаларын автоматтандырылған өңдеу негізінде халықтың саны мен жас құрамы, отбасылық жағдайы, отбасының саны мен мөлшері, білім деңгейі, ұлты мен тілі, күнкөріске қажетті қаражат көзі бойынша түпкілікті нәтижелер алынды.

Санақ ұрандары: «Жолдас! Сіздердің халық санағына қатысуларыңыз – ел жоспарлары нақтылығының кепілі».

Санақ нәтижелері

1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы туралы ақпарат парағы

Санақ бойынша халық саны 1989 жылғы 12 қаңтардағы жағдай бойынша 286,7 миллион адамды құрады. 1979 жылғы санақтан кейінгі 10 жыл ішінде ол 24,3 миллион адамға немесе 9%-ға өсті.

	Саны, млн. адам				Орташа жылдық өсу қарқыны, %
	1959 ж.	1970 ж.	1979 ж.	1989 ж.	1959-69	1970-78	1979-89
Бүкіл халық	208,8	241,7	262,4	286,7	1,3	0,9	0,9
Қала халқы	100,0	136,0	163,6	188,8	2,8	2,1	1,4
Ауыл халқы	108,8	105,7	98,8	97,9	-0,3	-0,7	-0,1

Санақ 73,1 миллион отбасын қамтыды, бұл 1979 жылмен салыстырғанда 6,8 миллионға (10%) көп. Отбасы санының ең көп өсімі Орта Азия республикалары мен Әзірбайжан КСР (22-29%), сондай-ақ Қазақ КСР (16%) мен Молдаван КСР (12%) болды. Республика бойынша отбасының орташа саны жалпы алғанда 3,5 адамды, қалалық елді мекендерде – 3,3 адамды, ауылдық жерде – 3,8 адамды құрады. Одақтас республикаларда отбасының орташа мөлшері Тәжік КСР, Латвия КСР және Эстон КСР-де 6,1 адамнан 3,1 адамға дейін ауытқиды, бұл негізінен отбасындағы бала санына байланысты.

1989 жылы отбасында 255,8 млн адам (ел халқының 89%) тұрды. Сонымен қатар, 13 миллион (5%) отбасы мүшелері отбасынан бөлек өмір сүрді, бірақ оған ортақ бюджет арқылы байланысты болды. 16,4 млн (6%) отбасы болмаған немесе онымен материалдық байланысын жоғалтқан (жалғызбасты адамдар). Отбасынан бөлек тұратын және жалғызбасты адамдардан тұратын отбасы мүшелерінің үлесі әсіресе Орталық Азия республикаларында, Грузин КСР және Әзірбайжан КСР-де аз, оларда 4-6%, РКФСР, Украина КСР, БКСР және Балтық республикаларында (11-15%) айтарлықтай көбірек болды.

Одақтас республикалардың халқы саны

	мың адам		1989 ж.	қала тұрғындары %		титулды ұлттар %		1989 ж.
	1979 ж.	1989 ж.	1979 ж. қатынасы %	1979 ж.	1989 ж.	1979 ж.	1989 ж.	1979 ж. қатынасы %
КСРО	262436	286731	109	62	66	52,4	50,8	-1,6
РКФСР	137551	147400	107	69	74	82,6	81,5	-1,1
Украин КСР	49755	51707	104	61	67	73,5	72,7	-0,8
Белорус КСР	9560	10200	107	55	65	79,4	77,9	-1,5
Өзбек КСР	15391	19905	129	41	41	68,7	71,4	+2,7
Қазақ КСР	14684	16536	113	54	57	36,0	39,7	+3,7
Грузин КСР	5015	5443	109	52	56	68,8	70,1	+1,3
Әзірбайжан КСР	6028	7038	117	53	54	78,1	82,7	+4,6
Литва КСР	3398	3690	109	61	68	80,0	79,6	-0,4
Молдован КСР	3947	4338	110	39	47	63,9	64,5	+0,6
Латвия КСР	2521	2680	106	68	71	53,7	52,0	-1,7
Қырғыз КСР	3529	4290	122	39	38	47,9	52,4	+4,5
Тәжік КСР	3801	5109	134	35	33	58,8	62,3	+3,5
Армян КСР	3031	3288	108	66	68	89,7	93,3	+3,6
Түрікмен КСР	2759	3534	128	48	45	68,4	72,0	+3,6
Эстон КСР	1466	1573	107	70	72	64,7	61,5	-3,2

Тұрғындардың ұлттық құрамы

Соңғы тізімге одақтық, автономиялық республикалардың, автономиялы облыстар мен округтердің «титулдық ұлттар» деп аталатын барлық өкілдері, сондай-ақ немістер мен поляктар кіреді.

	1979 ж., мың адам	1989 ж., мың адам	1989 ж. 1979 ж. қатынасы %
Бүкіл халқы	262085	285743	109
Орыстар	137397	145155	106
Украиндар	42347	44186	104
Өзбектер	12456	16698	134
Беларустар	9463	10036	106
Қазақтар	6556	8136	124
Әзербайжандар	5477	6770	124
Татарлар	6185	6649	107
Армяндар	4151	4623	111
Тәжіктер	2898	4215	145
Грузиндер	3571	3981	111
Молдовандар	2968	3352	113
Литвандар	2851	3067	108
Түрікмендер	2028	2729	135
Қырғыздар	1906	2529	133
Немістер	1936	2039	105
Чуваштар	1751	1842	105
Латыштар	1439	1459	101
Башқұрттар	1371	1449	106
Жебірейлер	1762	1378	76
Мордвалар	1192	1154	97
Поляктар	1151	1126	98
Эстондар	1020	1027	101
Шешендер	756	957	127
Ұдмұрттар	714	747	105
Марилер	622	671	108
Аварлар	483	601	124
Осетиндер	542	598	110
Лезгиндер	383	466	122
Қарақалпақтар	303	424	140
Буряттар	353	421	119
Кабардалар	322	391	121
Сахалар	328	382	116
Даргиндер	287	365	127
Коми	327	345	105
Құмықтар	228	282	123
Ингуштар	186	237	128
Тывалар	166	207	124
Қалмақтар	147	174	119
Қарашайлар	131	156	119
Коми-пермяктар	151	152	101
Карелдер	138	131	95
Адыгейлер	109	125	115
Лактар	100	118	118
Абхаздар	91	105	116
Табасарандар	75	98	130
Малқарлар	66	85	128
Хакастар	71	80	113
Ноғайлар	60	75	126
Алтайлықтар	60	71	118
Шеркестер	46	52	113
Ненецтер	30	35	116
Эвенкілер	27	30	111
Ханттар	21	23	108
Талыштар	-	21	-
Рутулдар	15	20	136
Сахурлар	13	20	148
Агулдер	12	19	155
Чукчалар	14	15	108
Долғандар	5,1	6,9	137
Коряктар	7,9	9,2	117
Мансилер	7,6	8,5	112
Басқа халықтар	2811	3441	122

Әдебиет

• Лабутова Т. Ежегодник Большой советской энциклопедии. выпуск 34. стр. 007—011, Москва 1990 г. ISBN 5-85270-041-X.
• В. А. Болдырев. Итоги переписи населения СССР / Госкомстат. — М.: Финансы и статистика, 1990. — 49 с.