Қазақстан демографиясы

Қазақстан халқыҚазақстан Республикасының аумағын мекендейтін барлық тұрғындардың жиынтығы. 2023 жылғы 16 қарашадағы жағдай бойынша Қазақстан халқы 20 000 000 құрайды.[1] Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан әлемде алпыс екінші орында (62).

2023 жылы Қазақстанның демографиялық пирамидасы
2020 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша Қазақстанның демографиялық пирамидасы

Қазақстандағы халық тығыздығы әлемдегі ең төмен елдердің бірі-7,05 адам/км2. Бірінші деңгейдегі әкімшілік-аумақтық бірліктердің ең жоғары тығыздығы Республикалық маңызы бар Алматы қаласында — 3131 адам/км2, ең азы — Ұлытау облысында — 1,25 адам/км2 байқалады. Алайда, егер соңғы уақытта елде болып жатқан демографиялық жарылыс байқалса, Қазақстан халқының тығыздығы 6-7 есе артады.Және шамамен 49,05 адам/км2 болуы мүмкін

2021 жылғы шілдедегі жағдай бойынша Қазақстанның қала халқы жалпы санының 59,2% -8, ауыл халқы — 40,8% -8 құрады [2]. 2022 жылғы наурыздағы жағдай бойынша Қазақстанның 22 қаласында 100 мыңнан астам адам тұрады, олардың 3-миллиона бір миллионнан астам халық бар. 2021 жылы халықтың болжамды өсімі 246 494 адамды құрады, бұл жалпы халықтың 1,3% құрайды[3]. 2020 жылғы жағдай бойынша туудың жалпы коэффициенті 3,13 құрады. БҰҰ Экономикалық және әлеуметтік мәселелер департаментінің орташа болжамы бойынша 2050 жылы Қазақстан халқы 40 миллионнан астам адамды құрауы мүмкін. Ал 2100-де ол 75 миллионды құрауы мүмкін.Этникалық қазақтардың елімізде туу көрсеткіші жоғары болғандықтан, қазақтар өз елінде өз халқын тез арттыра алады. Себебі Қазақстанда урбанизация өте баяу жүріп жатыр.

Егеменді Қазақстан

Тұрғындар тығыздығы

Қазақстан жер аумағы үлкен (2724,9 мың км²) болғанымен халық сирек қоныстанған елге жатады. Оның аумағының сәйкес түрде 1 км²-не 5,4 адамнан келеді. Тұрғындар үшін табиғат жағдайы неғұрлым қолайлы өңірлер – Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстары (Алматы қаласын қоса алғанда). Мұнда республика тұрғындарының 37,8%-ы орналасқан, тұрғындар тығызд. 1 км²-ге 16,9; 6,9 және 7 адамнан келеді. Салыстырмалы түрде тұрғындары көп келесі аймақтар – Солтүстік Қазақстан аймағы: Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ақмола және Павлодар облыстарының аумағы. Мұнда ел тұрғындарының 24,8%-ы орналасқан, тұрғындар тығыздығы 1 км²-ге 5,2; 7,4; 5,7 және 6,5 адамнан келеді. Шығыс Қазақстанда республика тұрғындарының 10,2%-ы тұрады, тұрғындар тығыздығы 1 км²-ге 5,4 адамнан. Орталық Қазақстанда (Қарағанды облысы) республика тұрғындарының 9,4%-ы орналасқан. 1 км²-ге 3,3 адамнан келеді. Халық ең аз қоныстанған аудандар батыс аймақтар – Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан, Ақтөбе облыстары және Түркістан аймағындағы Қызылорда облысы. Мұнда бүкіл тұрғындардың 17,7%-ы орналасқан, 1 км²-ге келетін орташа тығыздығы, тиісінше, 1,9; 3,7; 4,1; 2,3 және 2,6 адамнан.

Қала және ауыл халқы

1999 жылғы санақ жүргізілген кездегі ҚР-ның әкімшілік аумағы бірлігінде 84 қала, 200 кент, 2036 ауылдық округ, 7684 ауылдық елді мекен болады. Ресми статистика мәлімет бойынша, Қазақстан тұрғындарының 56%-ы қалалық елді мекендерде, 44%-ы ауылдық елді мекендерде тұрады.

Қала тұрғындары ең көп облыстар: Қарағанды (қала тұрғындарының үлесі 82,2%), Маңғыстау (78,4%), Павлодар (63,4%), Қызылорда (60,5%), Атырау (58,2%), Ақтөбе (56,2%), Қостанай (54,2%). Республиканың ең ірі қалалары – Алматы (1129356 адам), Қарағанды (43664), салыстырмалы түрде ірілері: Шымкент (360078), Тараз (330125), Астана (312965), Өскемен (310950), Павлодар (300503), Семей (269574), Ақтөбе (253088), Қостанай (221429), Петропавл (203533), Орал (195459), Теміртау (170481), Қызылорда (157364), Атырау (142497), Ақтау (143396), Екібастұз (127197), Көкшетау (123389), Рудный (109515). Қалған қалалардағы тұрғындар саны 100 мың адамнан кем.

Байырғы тұрғындардың үлес салмағы көп облыстар: Қызылорда (94,2%), Атырау (89%), Маңғыстау (78,7%), Ақтөбе (70,7%) облыстары, ең азы – Солтүстік Қазақстан (29,6%), Қостанай (30,9%), Ақмола (37,5%), Қарағанды (37,6%) облыстары) .

Көші-қон

Соңғы он жылдықта олардың қалаларға көшу қарқыны жоғары болды. 1989 жылы қалада тұратын қазақтардың үлесі 38,3% болса, 1999 жылы 45,3%-ға жетті. Консулдық қызмет департаменті басқармасының соңғы мәліметі бойынша (2003) әрбір үшінші қазақ шет елдерде тұрады, олардың жалпы саны 3,5 млн. адам. Алыс шет елдерде: Қытайда – 1258500, Моңғолияда – 83000, Ауғанстанда – 28000, Түркияда – 20000, Иранда 3450; Балтық жағалауы елдерінде – 2500, Германияда – 700, Жапонияда – 400, Аустралияда – 400. Бельгияда – 28, Сауд Арабиясында 28, Норвегияда – 20, Кубада – 2 адам тұрады. Барлығы 1397028 адам. Сонымен бірге Францияда – 172, Швецияда – 51, Пәкістанда – 36, АҚШ-та – 23; Аустрияда – 18, Швейцарияда – 4, Данияда – 4 отбасы тұрады. Жақын шет елдерде 1814300 қазақ, оның ішінде Өзбекстанда – 966000, Ресейде – 687800, Түрікменстанда – 87600, Қырғызстанда – 42600, Украинада – 10500, Тәжікстанда – 10000, Әзірбайжанда – 4000, Грузияда – 3000, Молдовада – 2000, Арменияда – 500, Беларусьте – 300 адам тұрады.

 
Халық саны жазылған Қазақстан картасы

Жас-жыныстық құрамы

Қазақстанда ер балалардың дүниеге келуі басым болғанымен әйелдер саны 30 – 34 жастан бастап айтарлықтай көбейеді. 60 – 69 жаста 1,5 есе, 70 жаста 3 есе артады. Тұтастай алғанда, республикада әйелдер саны ерлерден басым.

Қазақ халқы жас ұлтқа жатады. Оның жас айырмашылығы құрылымында 9 жасқа дейінгі балалар 22,0%. Ал тұтастай алғанда, 19 жасқа дейінгі жастар 43,9%; 60 және одан жоғары жастағы тұрғындар үлесі 6,1%. Орташа арифметикалық жас – небәрі 25 жас. Яғни қазақ халқының басым бөлігі жастар мен балалар.

Сауаттылық

Қазақстан халқының білімділік индексі мен сауаттылық көрсеткіші жоғары деңгейде. 1990/91 оқу жылы Қазақстандағы 55 жоғары оқу орнында 287,4 мың студент оқыған болса, 1999/2000 оқу жылында жоғары оқу орындарының саны 163-ке, ал ондағы оқитындар саны 365,4 мыңға жетті. Соңғы он жылдықта жергілікті тұрғындардың білім алуында серпіліс пайда болды. Әрбір 1000 адамның 126-сы жоғары білімді. Әсіресе, студенттер санының қазақ жастары есебінен күрт өсуі 90-жылдардың басынан басталды. Қазіргі кезде жоғары оқу орындарындағы қазақ студенттерінің үлесі 67%. Экономика салаларында еңбек ететіндер арасындағы жоғары және арнаулы орта білімділер үлесі айтарлықтай өсті: егер 1989 жылы 1000 адамға шаққанда жоғары білімділер саны орта есеппен 130 адам болса, 1999 жылы 212; арнаулы орта білімділер тиісінше 234 және 296 болды.

Қазіргі кезде жалпы білім беретін мемлекеттік мектептерде 3101,4 мың оқушы оқиды, олардың 1661,3 мыңы ауылдық жерлерде білім алуда. 1997 жылы республикадағы жалпы білім беретін жеке меншік мектеп саны 124 болды, онда 13,5 мың оқушы оқыды. Қазіргі кезде 3455 мектеп мемл. тілде жұмыс істейді. Онда 1530,1 мың оқушы оқиды. Сонымен бірге сабақ орыс тілінде жүргізілетін 2522 мектеп (1462,4 мың оқушы); өзбек тілінде – 78 мектеп (77,2 мың оқушы); ұйғыр тілінде – 14 мектеп (22,3 мың оқушы); тәжік тілінде – 3 мектеп (2,5 мың оқушы), украин тілінде – 1 мектеп (0,1 мың оқушы) және аралас тілде оқытатын 2112 мектеп бар. Қазақстан үшін табиғи өсім тұрғындар саны өсуінің негізгі көзі болып табылады әрі қазақ халқы өсімінің басты факторы болып қала береді. Мысалы, қазақтардың табиғи оң өсімі 1989 жылы Қазақстан тұрғындарының бүкіл табиғи өсімінің 63,5%-ын құраған болса, бұл өсім 1991 жылы – 72,4%, 1993 жылы – 88,2%, 1995 жылы – 88,0% болды.

 
Туу көрсеткіші

Фертильділік көрсеткіші

Қазақстан өңірлері бойынша туудың жалпы коэффициенті: Маңғыстау – 3,80, Оңтүстік Қазақстан–3,71, Қызылорда – 3,42, Атырау – 3,29, Жамбыл – 3,20, Ақтөбе – 2,70, Алматы облысы – 2,65, Алматы (қала) – 2,65, Астана қаласы – 2,44, Батыс Қазақстан – 2,29, Ақмола–2.19, Шығыс Қазақстан - 2,07, Қарағанды – 2,04, Павлодар – 1,98, Солтүстік Қазақстан–1,72, Қостанай – 1,70, Қазақстан - 2,65. Осылайша, туу коэффициенті дәстүрлі және діни оңтүстік пен Батыста жоғары, ал солтүстік пен шығыста славян және неміс халқының пайызы әлі де салыстырмалы түрде жоғары екенін көруге болады.

1999 жылы жүргізілген Қазақстанның демографиясы мен денсаулық сақтау зерттеуіне сәйкес, қазақтар үшін фертильдік көсеткіш 2,5, ал орыстар үшін 1,38 құрады. 1989 жылы қазақтар мен орыстар үшін ФК тиісінше 3,58 және 2,24 құрады.

 
1868 жылдан бастап өмір сүру ұзақтығының графигі
 
Жынысқа байланысты өмір сүру ұзақтығы <br>Қызғылт-әйел, көк-еркек, жасыл-екеуін қоса алғанда

Туған кездегі өмір сүру ұзақтығы

Период Өмір сүру ұзақтығы

Жылдар

Период Өмір сүру ұзақтығы

Жылдар

1950–1955 55.1 1985–1990 67.5
1955–1960 57.3 1990–1995 65.5
1960–1965 59.5 1995–2000 63.0
1965–1970 61.7 2000–2005 64.6
1970–1975 63.3 2005–2010 66.0
1975–1980 64.3 2010–2015 69.1
1980–1985 65.9

Халық саны

1950-2023 жылдардағы халық санының динамикасы
1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959
8 091 600 8 131 000 8 342 000 8 516 000 8 737 000 8 892 000 8 971 000 9 065 000 9 169 000 9 294 700
1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969
9 754 800 10 236 000 10 723 000 11 192 000 11 449 000 11 771 000 12 047 000 12 323 000 12 588 000 12 800 000
1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979
13 009 000 13 211 000 13 430 000 13 637 000 13 847 000 14 063 000 14 209 000 14 349 000 14 501 000 14 685 000
1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989
14 858 000 15 053 000 15 253 000 15 452 000 15 648 000 15 842 000 16 028 000 16 244 000 16 332 000 16 537 000
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
16 690 000 16 793 000 16 964 000 16 986 000 16 942 000 16 679 000 16 544 000 15 993 000 15 804 000 15 000 000
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
14 900 000 14 800 000 14 851 100 14 866 900 14 951 200 15 074 767 15 219 291 15 396 878 15 571 506 15 776 492
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
16 204 617 16 441 959 16 675 392 16 911 911 17 165 239 17 417 447 17 870 957 18 226 000 18 557 337 18 895 567
2020 2021 2022 2023
19 131 779 19 479 552 19 703 159 20 000 000

Демографиялық ақпараттар (1950-2022)

Жыл Халық саны (мың. адам.) Туылғандар саны Қайтыс болғандар саны Табиғи өсім Туылудың жалпы көрсеткіші (1000 адамға) Қайтыс болудың жалпы көрсеткіші (1000 адамға) Табиғи өсім (1000 адамға) Жиынтық туу коэффициенті (жалпы)
1950 6703 252 000 97 000 155 000 37.6 14.4 25.9
1951 6831 256 000 98 000 158 000 37.5 26.3
1952 7042 264 000 101 000 163 000 37.5 26.8
1953 7316 262 000 104 000 158 000 35.8 25.7
1954 7637 286 000 106 000 180 000 37.5 27.7
1955 7992 300 000 109 000 191 000 37.5 12.9 28.2
1956 8371 313 000 112 000 201 000 37.4 28.8
1957 8765 326 000 115 000 211 000 37.2 29.2
1958 9169 340 000 116 000 224 000 37.1 29.7
1959 9581 354 000 118 000 236 000 36.9 29.9
1960 9995 371 800 121 000 250 800 37.2 11.3 30.6
1961 10 480 377 000 124 000 253 000 36.0 24.1
1962 10 958 368 300 127 000 241 300 33.6 22.0
1963 11 321 352 400 125 000 227 400 31.1 20.1
1964 11 610 330 500 125 000 205 500 28.5 17.7
1965 11 910 320 600 124 000 196 600 26.9 9.6 16.5
1966 12 185 313 500 124 000 189 500 25.7 15.6
1967 12 456 307 200 123 000 184 200 24.7 14.8
1968 12 694 302 000 121 000 181 000 23.8 14.3
1969 12 900 302 200 122 000 180 200 23.4 13.9
1970 13 105 306 700 121 000 185 700 23.4 9.2 17.4
1971 13 320 317 400 124 000 193 400 23.8 14.4
1972 13 533 318 600 125 000 193 600 23.5 14.2
1973 13 742 321 100 126 000 195 100 23.4 14.1
1974 13 955 338 300 127 000 211 300 24.2 15.1
1975 14 136 343 700 127 000 216 700 24.3 8.8 15.3
1976 14 279 350 400 128 000 222 400 24.5 15.6
1977 14 425 349 400 128 000 221 400 24.2 15.3
1978 14 588 355 300 127 000 228 300 24.4 15.6
1979 14 753 354 320 113 687 240 633 24.0 16.3
1980 14 919 356 013 119 078 236 935 23.9 8.0 15.9
1981 15 096 367 950 120 974 246 976 24.4 8.0 16.4
1982 15 279 373 416 120 165 253 251 24.4 7.9 16.6
1983 15 463 378 577 123 807 254 770 24.5 8.0 16.5
1984 15 647 399 403 129 796 269 607 25.5 8.3 17.2
1985 15 780 396 929 126 786 270 143 25.2 8.0 17.1
1986 15 965 410 846 119 149 291 697 25.7 7.5 18.3
1987 16 167 417 139 122 835 294 304 25.8 7.6 18.2
1988 16 362 407 116 126 898 280 218 24.9 7.8 17.1
1989 16 537 382 269 126 378 255 891 23.1 7.6 15.5
1990 16 670 362 081 128 576 233 505 22.2 7.9 14.3
1991 16 525 353 174 134 324 218 850 21.5 8.2 13.3 2.67
1992 16 440 337 612 137 518 200 094 20.5 8.4 12.1 2.62
1993 16 381 315 482 156 070 159 412 19.3 9.5 9.8 2.54
1994 16 146 305 624 160 339 145 285 18.9 9.9 9.0 2.43
1995 15 816 276 125 168 656 107 469 17.5 10.7 6.8 2.21
1996 15 578 253 175 166 028 87 147 16.3 10.7 5.6 2.02
1997 15 334 232 356 160 138 72 218 15.2 10.4 4.7 1.93
1998 15 072 222 380 154 314 68 066 14.8 10.2 4.5 1.81
1999 14 928 217 578 147 416 70 162 14.6 9.9 4.7 1.79
2000 14 882 222 054 149 778 72 276 14.9 10.1 4.9 1.88
2001 14 854 221 487 147 876 73 611 14.9 10.0 5.0 1.84
2002 14 854 227 171 149 381 77 790 15.3 10.1 5.2 1.88
2003 14 901 247 946 155 277 92 669 16.6 10.4 6.2 2.03
2004 15 013 273 028 152 250 120 778 18.2 10.1 8.1 2.21
2005 15 147 278 977 157 121 121 856 18.4 10.4 8.0 2.22
2006 15 307 301 756 157 210 144 546 19.7 10.3 9.4 2.36
2007 15 481 321 963 158 297 163 666 20.8 10.2 10.6 2.47
2008 15 672 356 575 152 706 203 869 22.8 9.7 13.1 2.68
2009 15 989 357 552 142 780 214 772 22.0 9.0 13.0 2.55
2010 16 324 367 752 145 875 221 877 22.5 8.9 13.6 2.60
2011 16 559 372 544 144 213 228 331 22.5 8.7 13.8 2.59
2012 16 900 379 121 141 220 237 901 22.5 8.4 14.1 2.62
2013 17 035 393 421 137 630 255 791 22.7 8.0 14.7 2.64
2014 17 289 401 066 132 236 268 830 23.1 7.6 15.5 2.76
2015 17 557 398 561 131 867 266 694 22.7 7.5 15.2 2.73
2016 17 818 400 640 131 373 269 567 22.52 7.4 15.6 2.8
2017 18 014 390 520 130 033 260 487 21.7 7.2 14.4 2.73
2018 18 437 397 947 130 515 267 432 21.8 7.1 14.7 2.84
2019 18 789 403 064 133 489 269 575 21.8 7.2 14.6 2.90
2020 18 129 425 625 162 613 263 062 22.8 8.7 14.1 3.13
2021 19 386 450 652 183 357 267 295 23.4 9.5 13.9 3.32
2022 19 765 403 500 134 700 268 800

Халық санақтары

1999 жылғы Қазақстандағы халық санағы 1989 жылғы КСРО-ның Бүкілодақтық халық санағынан тура 10 жыл өткен соң ақпан айында өтті. Тәуелсіздік алғаннан кейінгі алғашқы халық санағы 1999 жылдың 25 ақпаны мен 4 наурызы аралығында өтті. 2000 жылдың аяғында елдің алғашқы санағының негізгі нәтижелері жарияланды. 1999 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының халық саны 14.953,1 мың адамды құрады, республикада ресми түрде 16,4 млн адам тұрған 1989 жылғы Бүкілодақтық халық санағы деректерімен (16.199,2) салыстырғанда 1.246,1 мың адамға (7,7% - ға) қысқарды.

2009 жылғы Қазақстандағы халық санағы егемендік алғаннан кейінгі екінші, Қазақстан Республикасының Халық санағы. 2009 жылғы 24-25 ақпан аралығында өткізілді. Санақтың алдын ала ресми нәтижелері 2010 жылғы 4 ақпанда Қазақстан мемстатының сайтында жарияланды. 2009 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының халық саны 16.004,8 мың адамды құрады, 1999 жылғы халық санағымен салыстырғанда 1.022,9 мың адамға (6,8% - ға) ұлғайды. Санақтың күтпеген нәтижелерінің бірі қала халқының үлесінің 56,3% - дан 52,0% - ға дейін күрт төмендеуі және ауыл халқының үлесінің тиісті өсуі болды. Ал 2011 жылдың 1 қаңтарына 16 441 959 адамды құрады. 2010 жылдың басында халық саны 16 204 617 адам болатын[4]. Оның ішінде, 8763,9 мың (57,3%) адамды қалалық тұрғындар, 7537,5 мың адамды (42,7%) ауылдық тұрғындар құрап отыр.

2021 жылғы Қазақстандағы халық санағы егемендік алғаннан кейінгі үшінші, Қазақстан Республикасының Халық санағы. Санақтың қысқаша нәтижелері 2022 жылдың 1 қыркүйегінде Ұлттық статистика бюросының сайтында жарияланды. 2021 жылғы халық санағының қорытындысы бойынша Қазақстан Республикасының халық саны 19 186,0 мың адамды құрады, 2009 жылғы халық санағымен салыстырғанда 3 176,4 мың адамға (19,8% - ға) ұлғайды.

 
Қазақстан түрлі халық өкілдерінің әнұран шырқау сәті

Ұлттық құрамы

 
1897-1970 жылдардағы басым ұлт өкілдері

2022 жылғы 1 қыркүйекте жарияланған 2021 жылғы санақтың қысқаша қорытындысына сәйкес негізгі этностардың саны: қазақтар — 13 497 891 адам (халықтың 70,4%), орыстар — 2 981 946 (15,5 %), өзбектер — 614 047 (3,2 %), украиндар — 387 327 (2,0 %), ұйғырлар-290 337 (1,5 %), немістер — 226 092 (1,2) %, татарлар — 218 653 (1,1 %), басқа этностар және ұлтын көрсетпеген — 969 722 (5,1 %). [5].

Салыстырмалы кесте (1897—2012)
Ұлт 1897 1926 1939 1959 1970 1979 1989 1999 2009[6] 2012 [7]
қазақтар 3 392 751 3 627 612 2 327 625 2 794 966 4 161 164 5 289 349 6 534 616 7 985 039 10 096 763 10 979 511
орыстар 454 402 1 275 055 2 458 687 3 974 229 5 449 826 5 991 205 6 227 549 4 479 620 3 793 764 3 726 722
өзбектер 29 564 129 399 120 655 136 570 207 514 263 295 332 017 370 663 456 997 493 783
украиндар 79 573 860 201 658 319 762 131 930 158 897 964 896 240 547 052 333 031 313 698
ұйғырлар 55 815 62 313 35 409 59 840 120 784 147 943 185 301 210 365 224 713 228 582
татарлар 55 984 79 758 108 127 191 925 281 849 312 626 327 982 248 954 204 229 204 171
немістер 2 613 51 094 92 571 659 751 839 649 900 207 957 518 353 441 178 409 180 832
корейлер 42 96 457 74 019 78 078 91 984 103 315 99 665 100 385 103 456
түріктер 68 523 9 916 18 397 25 820 49 567 75 900 97 015 98 013
әзірбайжандар 12 996 38 362 56 166 73 345 90 083 78 295 85 292 87 190
белорустар 25 584 31 614 107 463 197 592 181 491 182 601 111 927 66 476 63 694
дүңгендер 4 888 8 455 7 415 9 980 17 283 22 491 30 165 36 945 51 944 55 819
күрдтер 2 387 6 109 12 299 17 692 25 425 32 764 38 325 40 026
тәжіктер 7 666 11 229 8 075 7 166 19 293 25 514 25 657 36 277 37 112
поляктар 1 254 3 762 54 809 53 102 61 335 61 136 59 956 47 297 34 057 33 901
шешендер 3 2 639 130 232 34 492 38 256 49 507 31 799 31 431 31 809
қырғыздар 9 612 9 352 13 718 10 925 23 274 б/з
башқұрттар 2 528 841 3 450 8 742 21 134 32 499 41 847 23 224 17 263 17 073
ингуштар 3 322 47 867 18 356 18 337 19 914 16 893 15 120 б/з
молдовандар 2 855 2 992 14 844 25 711 30 256 33 098 19 458 14 245 б/з
гректер 157 1 374 55 543 39 241 49 930 46 746 12 703 8 846 б/з
мордвалар 11 911 27 244 25 334 25 499 34 129 31 424 30 036 16 147 8 013 б/з
чуваштар 2 267 6 590 11 255 22 690 22 310 22 305 11 851 7 301 б/з
еврейлер 1 651 4 499 19 240 28 048 26 954 22 762 18 492 6 743 3 485 б/з
басқалары 30 591 70 342 101 379 136 606 142 668 17 4670 б/з
барлығы 6 198 469 6 151 102 9 309 847 12 848 573 14 684 283 16 464 464 14 953 126 16 009 597 16 675 392

Халықтың орналасуы

 
Қазақстан халқының тығыздығы

Халықтың қоныстануы әрқилы. Алтай, Тянь-Шань таулары өзен атыраптарында жиірек қоныстанған. Қазақстанның ірі қалалары немесе облыс орталықтарының көпшілігі (Астана, Қарағанды, Жезқазған қалаларынан басқасы) шекараларға айнала жақын орналасқан. Халық тығыздығы ең жоғары облыстар Алматы, Түркістан облыстары, ең сирек қоныстанған облыстар Маңғыстау, Атырау, Қызылорда облыстары.

Қазақстан жер аумағы үлкен (2724,9 мың км²) болғанымен халық сирек қоныстанған елге жатады. Оның аумағының сәйкес түрде 1 км²-не 5,4 адамнан келеді. Тұрғындар үшін табиғат жағдайы неғұрлым қолайлы өңірлер – Түркістан, Жамбыл, Алматы облыстары (Алматы қаласын қоса алғанда). Мұнда республика тұрғындарының 37,8%-ы орналасқан, тұрғындар тығызд. 1 км²-ге 16,9; 6,9 және 7 адамнан келеді. Салыстырмалы түрде тұрғындары көп келесі аймақтар – Солтүстік Қазақстан аймағы: Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Ақмола және Павлодар облыстарының аумағы. Мұнда ел тұрғындарының 24,8%-ы орналасқан, тұрғындар тығыздығы 1 км²-ге 5,2; 7,4; 5,7 және 6,5 адамнан келеді. Шығыс Қазақстанда республика тұрғындарының 10,2%-ы тұрады, тұрғындар тығыздығы 1 км²-ге 5,4 адамнан. Орт. Қазақстанда (Қарағанды облысы) республика тұрғындарының 9,4%-ы орналасқан. 1 км²-ге 3,3 адамнан келеді. Халық ең аз қоныстанған аудандар батыс аймақтар – Маңғыстау, Атырау, Батыс Қазақстан, Ақтөбе облыстары және Түркістан аймағындағы Қызылорда облысы Мұнда бүкіл тұрғындардың 17,7%-ы орналасқан, 1 км²-ге келетін орташа тығыздығы, тиісінше, 1,9; 3,7; 4,1; 2,3 және 2,6 адамнан.


Дереккөздер

  1. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ СТРАТЕГИЯЛЫҚ ЖОСПАРЛАУ ЖӘНЕ РЕФОРМАЛАР АГЕНТТІГІ ҰЛТТЫҚ СТАТИСТИКА БЮРОСЫ. Тексерілді, 16 қараша 2023.
  2. Қазақстанда халық саны 19 млн 700 мыңға жуықтады. Тексерілді, 3 тамыз 2023.
  3. Қазақстан халқының саны бір жылда 1,3% өсті. Тексерілді, 3 тамыз 2023.
  4. Қазақстан Республикасының Статистика агенттігі, Қазақстан Республикасы халықының 2011 жыл басына нақтыланған саны туралы, http://www.stat.kz
  5. "2009 Жылғы Қазақстан Республикасы халық санағы, Қысқаша қорытындылар" Статистикалық жинақ, Редакциясын басқарған Ә.А. Смайылов, Астана, 2010 - 110 бет
  6. Қазақстан Республикасы Статистика жөнiндегi агенттiгi. Санақ 2009. Мұрағатталған 1 мамырдың 2012 жылы. (Жұрттың ұлттық құрамы Мұрағатталған 11 мамырдың 2011 жылы..rar)
  7. Қазақстан Республикасы Статистика жөнiндегi агенттiгi Мұрағатталған 15 қарашаның 2012 жылы.