Алакөл ауданы

Алакөл ауданыЖетісу облысының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлік. 1928 жылы құрылған. Аудан орталығы — Үшарал қаласы.

Қазақстан ауданы
Алакөл ауданы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы

Жетісу облысы

Аудан орталығы

Үшарал

Ауылдық округтер саны

23

Қалалық әкімдіктер саны

1

Ауыл саны

55

Қала саны

1

Әкімі

Алмас Сапарғалиұлы Абдинов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Үшарал қаласы, Қонаев көшесі, №74

Тарихы мен географиясы
Координаттары

44°13′48″ с. е. 76°51′00″ ш. б. / 44.23000° с. е. 76.85000° ш. б. / 44.23000; 76.85000 (G) (O) (Я)Координаттар: 44°13′48″ с. е. 76°51′00″ ш. б. / 44.23000° с. е. 76.85000° ш. б. / 44.23000; 76.85000 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1928

Жер аумағы

23,7 мың км²

Уақыт белдеуі

UTC+5:00

Тұрғындары
Тұрғыны

75 204[1] адам (2023)

Ұлттық құрамы

қазақтар (85,28%), орыстар (13,18%), татарлар (0,73%), шешендер (0,40%), немістер (0,11%), басқалары (0,3%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

040200-040238[3]

Автомобиль коды

19

Алакөл ауданының әкімдігі

Облыс картасындағы Алакөл ауданы

Географиялық орны өңдеу

Аудан солтүстігінде Абай облысының Аягөз, Үржар, Мақаншы аудандарымен, батысында Сарқан ауданымен, оңтүстігінде Қытаймен шектеседі.

Жер бедері, су жүйесі өңдеу

Алакөл ауданы Балқаш-Алакөл ойысы мен Жетісу (Жоңғар) Алатауы аралығында орналасқан. Жерінің оңтүстік-шығысын Жетісу Алатауының Шыбынды, Қайқаң, Жабық, Күнгей Тастау, т.б. жоталары алып жатыр. Ауданның қалған бөлігі салыстырмалы түрде жазық келеді. Бұл жерлерде аласа таулар (Арғанаты, Арқарлы, т.б.) мен құмды алқаптар (Қарақұс, Сарықұм, Тасқарақұм) алып жатыр. Солтүстігінде Алакөл топ көлдері (Алакөл, Қошқаркөл, Сасықкөл, Жалаңашкөл) орналасқан. Жетісу Алатауынан бастау алатын Лепсі, Тентек, Шынжылы, Көксуат өзендері аудан аумағын кесіп өтіп, солтүстіктегі Алакөл, Сасықкөл көлдеріне құяды.

Климаты, топырағы, өсімдіктері мен жануарлар дүниесі өңдеу

Алакөл ауданының климаты тым континенттік, қысы суық. Қаңтардың орташа температурасы –12 – 16°С, шілдеде 18 – 23°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері жазық аймақтарда 150 – 260 мм, тау бөктерлері мен аңғарларында 350 – 550 мм. Жерінің басым көпшілігін шөлейт белдемнің сұр топырағы, ал тау бөктері мен аңғарларында қара қоңыр, бозғылт қоңыр топырақ құрайды. Құмды алқаптарда сор, сортаң топырақ түрлері кездеседі. Даласында жусан, ебелек, баялыш, күйреуік, изен, қияқ, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі. Биік тау беткейлері мен аңғарларын шыршалы-қарағайлы орман қамтыған. Аңдардан қасқыр, түлкі, қоңыр аю, қабан, борсық, таутеке, арқар, марал; құстардан үйрек, қаз, аққу, реликті шағала, қырғауыл мекендейді; суларында сазан, алабұға, маринка, ақ амур, көксерке кездеседі. Алакөл ауданына аумағы 12,5 мың га жерді алып жатқан Алакөл мемлекеттік сулы-сазды қорығы, жалпы аумағы 27 мың га болатын Тоқты және алма ағаштарынан тұратын ауданы 32 мың га Лепсі қорықшалары кіреді. Кен байлықтарынан Андреев және Ілдерсай бентонитті кендері бар.

Ауыл шаруашылығы өңдеу

Алакөл ауданында суғармалы және тәлімі егін шаруашылығы дамыған. Онда негізінен астық тұқымдастар, техникалық дақылдар (қызылша) және картоп өсіріледі. Алакөл ауданына пайдаланылатын жерінің аумағы 165,5 мың га, оның ішінде жыртылған жері 76,7 мың га, шабындығы 87,3 мың га, жайылымы 1,46 мың га. Аудан жерінен Ақтоғай-Достық темір жолы және Алматы – Өскемен автомобиль жолдары өтеді. Үшаралдан облыс орталығы — Алматы қаласына дейінгі қашықтық 570 км.[4]

Халқы өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[5] 1999 2009[6] 2021
 15432 26413 43726 48452 51619 79773 69398 75554

Тұрғындар саны – 69679 (2019).

Әкімшілік бөлінісі өңдеу

Аудандағы 56 елді мекен 23 ауылдық әкімшілік округ пен 1 қалалық әкімдікке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)[7]
Ауылдық округтері 2009 2021 2021 2009-ға пайызбен Ерлер 2009 Ерлер 2021 2021 2009-ға пайызбен Әйелдер 2009 Әйелдер 2021 2021 2009-ға пайызбен
Ақжар ауылдық округі 2255 2182 96,8 1114 1112 99,8 1141 1070 93,8
Ақтүбек ауылдық округі 1239 1215 98,1 655 628 95,9 584 587 100,5
Арқарлы ауылдық округі 611 558 91,3 310 288 92,9 301 270 89,7
Бескөл ауылдық округі 7462 7910 106 3707 3897 105,1 3755 4013 106,9
Достық ауылдық округі 4819 6381 132,4 2384 3260 136,7 2435 3121 128,2
Екпінді ауылдық округі 2174 2134 98,2 1100 1092 99,3 1074 1042 97
Еңбекші ауылдық округі 1465 1249 85,3 731 669 91,5 734 580 79
Жағатал ауылдық округі 2038 2020 99,1 1042 1006 96,5 996 1014 101,8
Жайпақ ауылдық округі 1564 1629 104,2 794 852 107,3 770 777 100,9
Жанама ауылдық округі 2260 2043 90,4 1174 1036 88,2 1086 1007 92,7
Жыланды ауылдық округі 2151 1632 75,9 1120 821 73,3 1031 811 78,7
Көлбай ауылдық округі 2893 2771 95,8 1501 1448 96,5 1392 1323 95
Қабанбай ауылдық округі 6182 6711 108,6 3037 3361 110,7 3145 3350 106,5
Қайнар ауылдық округі 905 3076 339,9 478 1606 336 427 1470 344,3
Қамысқала ауылдық округі 930 841 90,4 493 438 88,8 437 403 92,2
Қызылащы ауылдық округі 1696 1717 101,2 886 889 100,3 810 828 102,2
Лепсі ауылдық округі 1442 1348 93,5 720 708 98,3 722 640 88,6
Сапақ ауылдық округі 1039 683 65,7 513 350 68,2 526 333 63,3
Теректі ауылдық округі 2192 1854 84,6 1116 949 85 1076 905 84,1
Тоқжайлау ауылдық округі 2682 2288 85,3 1353 1164 86 1329 1124 84,6
Үшарал қалалық әкімдігі 17265 21272 123,2 8530 10684 125,3 8735 10588 121,2
Үшбұлақ ауылдық округі 1298 835 64,3 662 440 66,5 636 395 62,1
Ынталы ауылдық округі 529 729 137,8 262 367 140,1 267 362 135,6
Ырғайты ауылдық округі 2307 2476 107,3 1154 1256 108,8 1153 1220 105,8
ЖАЛПЫ САНЫ 69398 75554 108,9 34836 38321 110 34562 37233 107,7

Ірі елді мекендері өңдеу

Атауы Халқы
(2021)
Үшарал 21122
Қабанбай 6605
Достық 6314
Бескөл 4355
Бұлақты 3375
Тоқжайлау 2288
Қазақстан 1956
Көктұма 1935
Теректі 1784
Ж. Балапанов 1717
Жайпақ 1629
Көлбай 1465

Дереккөздер өңдеу