Алакөл ауданы

Алакөл ауданы — Жетісу облысының солтүстік-шығыс бөлігінде орналасқан әкімшілік бөлік. 1928 жылы құрылған. Аудан орталығы — Үшарал қаласы.

Қазақстан ауданы
Алакөл ауданы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы	Жетісу облысы
Аудан орталығы	Үшарал
Ауылдық округтер саны	23
Қалалық әкімдіктер саны	1
Ауыл саны	55
Қала саны	1
Әкімі	Алмас Сапарғалиұлы Абдинов
Аудан әкімдігінің мекенжайы	Үшарал қаласы, Қонаев көшесі, №74
Тарихы мен географиясы
Координаттары	44°13′48″ с. е. 76°51′00″ ш. б.44.23000° с. е. 76.85000° ш. б. / 44.23000; 76.85000
Құрылған уақыты	1928
Жер аумағы	23,7 мың км²
Уақыт белдеуі	UTC+5:00
Тұрғындары
Тұрғыны	75 204 адам (2023)
Ұлттық құрамы	қазақтар (85,28%), орыстар (13,18%), татарлар (0,73%), шешендер (0,40%), немістер (0,11%), басқалары (0,3%)
Сандық идентификаторлары
Пошта индексі	040200-040238
Автомобиль коды	19
Алакөл ауданының әкімдігі

Географиялық орны

Аудан солтүстігінде Абай облысының Аягөз, Үржар, Мақаншы аудандарымен, батысында Сарқан ауданымен, оңтүстігінде Қытаймен шектеседі.

Жер бедері, су жүйесі

Алакөл ауданы Балқаш-Алакөл ойысы мен Жетісу (Жоңғар) Алатауы аралығында орналасқан. Жерінің оңтүстік-шығысын Жетісу Алатауының Шыбынды, Қайқаң, Жабық, Күнгей Тастау, т.б. жоталары алып жатыр. Ауданның қалған бөлігі салыстырмалы түрде жазық келеді. Бұл жерлерде аласа таулар (Арғанаты, Арқарлы, т.б.) мен құмды алқаптар (Қарақұс, Сарықұм, Тасқарақұм) алып жатыр. Солтүстігінде Алакөл топ көлдері (Алакөл, Қошқаркөл, Сасықкөл, Жалаңашкөл) орналасқан. Жетісу Алатауынан бастау алатын Лепсі, Тентек, Шынжылы, Көксуат өзендері аудан аумағын кесіп өтіп, солтүстіктегі Алакөл, Сасықкөл көлдеріне құяды.

Климаты, топырағы, өсімдіктері мен жануарлар дүниесі

Алакөл ауданының климаты тым континенттік, қысы суық. Қаңтардың орташа температурасы –12 – 16°С, шілдеде 18 – 23°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері жазық аймақтарда 150 – 260 мм, тау бөктерлері мен аңғарларында 350 – 550 мм. Жерінің басым көпшілігін шөлейт белдемнің сұр топырағы, ал тау бөктері мен аңғарларында қара қоңыр, бозғылт қоңыр топырақ құрайды. Құмды алқаптарда сор, сортаң топырақ түрлері кездеседі. Даласында жусан, ебелек, баялыш, күйреуік, изен, қияқ, т.б. шөптесін өсімдіктер өседі. Биік тау беткейлері мен аңғарларын шыршалы-қарағайлы орман қамтыған. Аңдардан қасқыр, түлкі, қоңыр аю, қабан, борсық, таутеке, арқар, марал; құстардан үйрек, қаз, аққу, реликті шағала, қырғауыл мекендейді; суларында сазан, алабұға, маринка, ақ амур, көксерке кездеседі. Алакөл ауданына аумағы 12,5 мың га жерді алып жатқан Алакөл мемлекеттік сулы-сазды қорығы, жалпы аумағы 27 мың га болатын Тоқты және алма ағаштарынан тұратын ауданы 32 мың га Лепсі қорықшалары кіреді. Кен байлықтарынан Андреев және Ілдерсай бентонитті кендері бар.

Ауыл шаруашылығы

Алакөл ауданында суғармалы және тәлімі егін шаруашылығы дамыған. Онда негізінен астық тұқымдастар, техникалық дақылдар (қызылша) және картоп өсіріледі. Алакөл ауданына пайдаланылатын жерінің аумағы 165,5 мың га, оның ішінде жыртылған жері 76,7 мың га, шабындығы 87,3 мың га, жайылымы 1,46 мың га. Аудан жерінен Ақтоғай-Достық темір жолы және Алматы – Өскемен автомобиль жолдары өтеді. Үшаралдан облыс орталығы — Алматы қаласына дейінгі қашықтық 570 км.

Халқы

1939	1959	1970	1979	1989	1999	2009	2021
15432	▲26413	▲43726	▲48452	▲51619	▲79773	▼69398	▲75554

Тұрғындар саны – 69679 (2019).

• ұлттық құрамы – қазақтар (84,74%), орыстар (13,64%), украиндар (0,01%), немістер (0,13%), шешендер (0,40%), татарлар (0,74%), ұйғырлар (0,07%), басқалары (0,27%).

Әкімшілік бөлінісі

Аудандағы 56 елді мекен 23 ауылдық әкімшілік округ пен 1 қалалық әкімдікке біріктірілген:

Халқының саны (2009, 2021)

Ауылдық округтері	2009	2021	2021 2009-ға пайызбен	Ерлер 2009	Ерлер 2021	2021 2009-ға пайызбен	Әйелдер 2009	Әйелдер 2021	2021 2009-ға пайызбен
Ақжар ауылдық округі	2255	▼2182	96,8	1114	▼1112	99,8	1141	▼1070	93,8
Ақтүбек ауылдық округі	1239	▼1215	98,1	655	▼628	95,9	584	▲587	100,5
Арқарлы ауылдық округі	611	▼558	91,3	310	▼288	92,9	301	▼270	89,7
Бескөл ауылдық округі	7462	▲7910	106	3707	▲3897	105,1	3755	▲4013	106,9
Достық ауылдық округі	4819	▲6381	132,4	2384	▲3260	136,7	2435	▲3121	128,2
Екпінді ауылдық округі	2174	▼2134	98,2	1100	▼1092	99,3	1074	▼1042	97
Еңбекші ауылдық округі	1465	▼1249	85,3	731	▼669	91,5	734	▼580	79
Жағатал ауылдық округі	2038	▼2020	99,1	1042	▼1006	96,5	996	▲1014	101,8
Жайпақ ауылдық округі	1564	▲1629	104,2	794	▲852	107,3	770	▲777	100,9
Жанама ауылдық округі	2260	▼2043	90,4	1174	▼1036	88,2	1086	▼1007	92,7
Жыланды ауылдық округі	2151	▼1632	75,9	1120	▼821	73,3	1031	▼811	78,7
Көлбай ауылдық округі	2893	▼2771	95,8	1501	▼1448	96,5	1392	▼1323	95
Қабанбай ауылдық округі	6182	▲6711	108,6	3037	▲3361	110,7	3145	▲3350	106,5
Қайнар ауылдық округі	905	▲3076	339,9	478	▲1606	336	427	▲1470	344,3
Қамысқала ауылдық округі	930	▼841	90,4	493	▼438	88,8	437	▼403	92,2
Қызылащы ауылдық округі	1696	▲1717	101,2	886	▲889	100,3	810	▲828	102,2
Лепсі ауылдық округі	1442	▼1348	93,5	720	▼708	98,3	722	▼640	88,6
Сапақ ауылдық округі	1039	▼683	65,7	513	▼350	68,2	526	▼333	63,3
Теректі ауылдық округі	2192	▼1854	84,6	1116	▼949	85	1076	▼905	84,1
Тоқжайлау ауылдық округі	2682	▼2288	85,3	1353	▼1164	86	1329	▼1124	84,6
Үшарал қалалық әкімдігі	17265	▲21272	123,2	8530	▲10684	125,3	8735	▲10588	121,2
Үшбұлақ ауылдық округі	1298	▼835	64,3	662	▼440	66,5	636	▼395	62,1
Ынталы ауылдық округі	529	▲729	137,8	262	▲367	140,1	267	▲362	135,6
Ырғайты ауылдық округі	2307	▲2476	107,3	1154	▲1256	108,8	1153	▲1220	105,8
ЖАЛПЫ САНЫ	69398	▲75554	108,9	34836	▲38321	110	34562	▲37233	107,7

Ірі елді мекендері

Атауы	Халқы (2021)
Үшарал	▲21122
Қабанбай	▲6605
Достық	▲6314
Бескөл	▲4355
Бұлақты	▼3375
Тоқжайлау	▼2288
Қазақстан	▲1956
Көктұма	▲1935
Теректі	▼1784
Ж. Балапанов	▲1717
Жайпақ	▲1629
Көлбай	▼1465