Болгар тілі

	болгар тілі
Өз атауы:	български език
Елдер:	Болгария, Солтүстік Македония, Украина, Сербия, Румыния, Грекия, Түркия, Молдова, Албания, Ресей
Аймақтар:	Балқан түбегі
Ресми күйі:	Болгария; Еуропа одағы; Афон ; Аймақтық немесе азшылық тілі:; Румыния ; Словакия ; Сербия (Босилеград пен Димитровград қауымдастықтары)
Реттейтін мекеме:	Болгар тілі институты (болг.)қаз.; Болгария ғылым академиясы
Сөйлеушілер саны:	8 бен 9 миллион аралығында
Рейтинг:	86
Классификация
Санаты:	Еуразия тілдері
	Үнді-Еуропа әулеті Славян бұтағы Оңтүстік славян тобы Шығыс топ тармағы
Жазуы:	кириллица (болгар алфавиті)
Тіл коды
МЕСТ 7.75–97:	бол 115
ISO 639-1:	bg
ISO 639-2:	bul
ISO 639-3:	bul
	Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика

Бұл мақала славян тілдеріне жататын тіл туралы. Басқа, өлі тіл туралы мына мақаланы қараңыз Бұлғар тілі.

Болгар тілі (болг. български език) — Үнді-Еуропа тіл шоғырындағы славян тілдерінің оңтүстік славян топшасына жататын тіл, болгарлардың ана тілі. Болгария Республикасының ресми тілі. Болгар тілінде кең көлемде көркем және ғылыми әдебиет жазылған. 2014 жылы әлемдегі болгар тілінде сөйлейтіндердің жалпы саны шамамен 9 миллион адамды құрады.

Көптеген славян тілдермен салыстырғанда болгар тілінде септіктер жоғалған десе де болады, есесіне белгілі және белгісіздік артикльдері^[2] және де «нөлдік» деп аталатын артикль қолданылады. Болгар тілі мен оған бауырлас македон тілінен өзге славян тілдерінде артикль жоқ.

Лексикасы жағынан болгар тілі шіркеу славян тіліне едәуір жақын және онда әлі күнге дейін шығыс славян тілдерінде архаизм болып саналып кеткен көптеген сөздер бар. Тарихи себептерге байланысты болгар тілінде түркі тектес сөздер де көп кездеседі. Орыс және болгар лексикондарының ұқсастығына шіркеу әсер еткен, ал стилистикалық тұрғыдан болгар тілі серб, хорват және македон тілдеріне әлдеқайда жақын.

Жазуы

Болгар алфавитінің (българска азбука) негізі — кириллица, ол 30 әріптен тұрады:

Әріп	болгарша атауы	Негізгі аллофон (ХФӘ)	өзге аллофондар
Аа	а	[a]
Бб	бъ	[b]
Вв	въ	[v]
Гг	гъ	[g]
Дд	дъ	[d]
Ее	е	[ɛ]
Жж	жъ	[ʒ]
Зз	зъ	[z]
Ии	и	[i]
Йй	и кратко	[j]
Кк	къ	[k]
Лл	лъ	[l]
Мм	мъ	[m]
Нн	нъ	[n]
Оо	о	[ɔ]	[о]

Әріп	болгарша атауы	Негізгі аллофон (ХФӘ)	өзге аллофондар
Пп	пъ	[p]
Рр	ръ	[r]
Сс	съ	[s]
Тт	тъ	[t]
Уу	у	[u]
Фф	фъ	[f]
Хх	хъ	[x]
Цц	цъ	[t͡s]
Чч	чъ	[ʧ]
Шш	шъ	[ʃ]
Щщ	штъ	[ʃt]
Ъъ	ер голям	[ɤ̞]	[ə]
Ьь	ер малък	-
Юю	йу	[ju]	[u]
Яя	йа	[ja]	[jɐ]

1945 жылы жүргізілген лингвистикалық реформаның нәтижесінде болгар алфавитінен ять Ѣ («е двойно» - «е двойное» деп аталады) және үлкен юс Ѫ (голям юс) әріптері алынып тасталды^[3]^[4]. Ять әрпі я немесе е әріптеріне , үлкен юс әрпі ъ әрпіне ауыстырылды. 1945 жылғы реформа сонымен қатар сөз соңында ъ және ь әріптерінің жазылуын жойды (градъ — қазіргі град, царь — қазіргі цар).

1945 жылдан кейінгі емле өзгерістерінің мысалдары:
реформаға дейін	реформадан кейін
бѣли цѣлъ	бели цял
търгъ царь човѣкъ	търг цар човек
ще бѫдѫ тѣ сѫ	ще бъда те са

Дереккөздер

↑ Council of Europe (ағыл.). — List of declarations made with respect to treaty No. 148. European Charter for Regional or Minority Languages. Басты дереккөзінен мұрағатталған 24 қараша 2012.Үлгі:Проверено
↑ «Әулие Климент Охридски» София университеті, "Болгар филологиясы" мамандығына арналған оқу бағдарламалары — «Қазіргі заманғы болгар тілі. Морфология» Мұрағатталған 24 ақпанның 2007 жылы. (болгар тілінде)
↑ Правила и речник за употреба на ят от 1940
↑ Правила за ят в Правописното упътване на Тодор Иванчев

[European_Charter_for_Regional_or_Minority_Languages-1] Council of Europe (ағыл.). — List of declarations made with respect to treaty No. 148. European Charter for Regional or Minority Languages. Басты дереккөзінен мұрағатталған 24 қараша 2012.Үлгі:Проверено

[unisofia-2] «Әулие Климент Охридски» София университеті, "Болгар филологиясы" мамандығына арналған оқу бағдарламалары — «Қазіргі заманғы болгар тілі. Морфология» Мұрағатталған 24 ақпанның 2007 жылы. (болгар тілінде)

[3] Правила и речник за употреба на ят от 1940

[4] Правила за ят в Правописното упътване на Тодор Иванчев

[1]

[2]

[3]

[4]