Есіл ауданы (Ақмола облысы)

Есіл ауданыАқмола облысының батысындағы әкімшілік аудан. 1936 жылы құрылған. Жерінің аумағы 8,0 мың км². Әкімшілік орталығы — Есіл қаласы.

Қазақстан ауданы
Есіл ауданы
Елтаңбасы
Елтаңбасы
Әкімшілігі
Облысы

Ақмола облысы

Аудан орталығы

Есіл

Ауылдық округтер саны

13

Кенттік әкімдіктер саны

1

Қалалық әкімдіктер саны

1

Ауыл саны

30

Қала саны

1

Әкімі

Серік Мырзасейітұлы Балжанов

Аудан әкімдігінің мекенжайы

Есіл қаласы, Қонаев көшесі, №15

Тарихы мен географиясы
Координаттары

51°49′29″ с. е. 67°05′42″ ш. б. / 51.82472° с. е. 67.09500° ш. б. / 51.82472; 67.09500 (G) (O) (Я)Координаттар: 51°49′29″ с. е. 67°05′42″ ш. б. / 51.82472° с. е. 67.09500° ш. б. / 51.82472; 67.09500 (G) (O) (Я)

Құрылған уақыты

1936

Жер аумағы

8000 км²

Уақыт белдеуі

UTC+6:00

Тұрғындары
Тұрғыны

20 859[1] адам (2023)

Тығыздығы

2,6 адам/км²

Ұлттық құрамы

орыстар (39,88%), қазақтар (30,19%), украиндар (12,44%), немістер (5,32%), беларустар (3,11%), татарлар (2,88%), башқұрттар (1,27%), молдовандар (0,77%), поляктар (0,65%), әзірбайжандар (0,6%), мордвалар (0,45%), басқалары (2,44%)[2]

Сандық идентификаторлары
Пошта индексі

020900-020920[3]

Автомобиль коды

03

Есіл ауданының әкімдігі

Қазақстан картасындағы Есіл ауданы

Облыс картасындағы Есіл ауданы

 Басқа мағыналар үшін Есіл ауданы деген бетті қараңыз.

Географиялық орны өңдеу

Аудан солтүстігінде СҚО-ның Ғабит Мүсірепов ауданымен, шығысында Жақсы ауданымен, батысында Қостанай облысының Қарасу ауданымен, оңтүстігінде Жарқайың ауданымен шектеседі.

Аудан Есіл өзенінің екі жағын (Көке және Қоңырау өзендерінің аралығында) алып жатқан дала белдемінде орналасқан. Аудан аумағында құрылыстық материалдар (тас, құм, керамзит, саз, т.б.) кен орындары кездеседі.

Тарихы өңдеу

Есіл ауданы 1936 жылы Солтүстік Қазақстан облысының құрамында құрылды. Орталығы Қима ауылы болды.

1939 жылы Ақмола (1961-1992 жж. Целиноград) облысының құрамына енді. 1955 жылы 22 қазанда Есіл ауданынан Баранкөл және Қима аудандары бөлініп шығуына байланысты,[4] аудан орталығы Есіл кентіне көшірілді.[5] 1963 жылы Есіл кенті қалаға айналды. 1970-1988 және 1990-1997 жылдары аудан Торғай облысының құрамында болды.

Климаты өңдеу

Климаты тым континенттік: қысы суық, қары жұқа (20 см), жазы ыстық әрі құрғақ. Ауаның жылдық орташа температурасы қаңтарда –17 — 18ºС, шілдеде 20 — 21ºС. Жауын-шашынның жылдық орташа мөлшері 300 — 350 мм.

Су жүйесі өңдеу

Аудан жерінен Есіл өзені ағып өтеді, оған сол жағынан Қарақол, оң жағынан Қызылсу салалары құяды. Үлкен көлдері: Обалыкөл, Жыландыкөл (тұщы).

Топырағы, өсімдігі мен жануарлар дүниесі өңдеу

Солтүстігінде, негізінен, карбонатты қара топырақ, оңтүстік бөлігінде карбонатты күңгірт қызыл қоңыр топырақ тараған. Тың және тыңайған жерлерді игерген жылдары аудан жерінің 75%-і жыртылған. Ауданның солтүстігінде түрлі шөп, қызғылт селеу, қылқан селеу, оңтүстігінде бетеге, қылқан селеу, қараған, сұлыбас өседі. Өзен аңғарларында түрлі астық тұқымдасты шалғын, тал, бұта тараған. Жануарлардан қасқыр, түлкі, қарсақ, суыр, қоян, сарышұнақ, қосаяқ, т.б. мекендейді.

Халқы өңдеу

1939 1959 1970 1979 1989[6] 1999 2009[7] 2021
 19796 36423 43329 41880 44466 37309 27697 23263

1999 жылы тұрғындар саны 37309 адам (18428 ер адам және 18881 әйел адам) болса, 2009 жылы 27697 адамды (13379 ер адам және 14318 әйел адам) құрады.[8]

Тұрғындарының орташа тығыздығы 1 км²-ге 3,8 адамнан келеді.

Ауылдық округтер өңдеу

Аудандағы 31 елді мекен 1 қалалық, 1 кенттік, 1 ауылдық әкімдік пен 12 ауылдық округке біріктірілген:

Әкімшілік бірлік Орталығы Елді мекендері Халқы (2009)
Ақсай ауылдық округі Ақсай ауылы 1 972
Бұзылық ауылдық округі Бұзылық ауылы 2 1051
Двуречный ауылдық округі Двуречное ауылы 3 2085
Есіл қалалық әкімдігі Есіл қаласы 1 11551
Жаныспай ауылдық округі Жаныспай ауылы 2 988
Заречное ауылдық округі Заречное ауылы 2 1220
Знаменка ауылдық әкімдігі Знаменка ауылы 1 553
Интернациональный ауылдық округі Интернациональное ауылы 3 898
Красивое ауылдық округі Красивое ауылы 5 2169
Красногор кенттік әкімдігі Красногор кенті 3 1467
Қаракөл ауылдық округі Қаракөл ауылы 2 759
Мәскеу ауылдық округі Мәскеу ауылы 1 711
Орлов ауылдық округі Орловка ауылы 1 547
Свободный ауылдық округі Свободное ауылы 2 1738
Юбилейный ауылдық округі Юбилейное ауылы 2 988

Шаруашылығы өңдеу

Бұрынғы 2 ұжымшар, 18 кеңшар және ауданаралық арнаулы шаруашылық бірлестігі негізінде ауыл шаруашылық мекемелер, жеке шаруа қожалықтары, өндірістік кооперативтер мен серіктестіктер жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығына пайдаланылатын жерінің аумағы 768,6 мың га, оның ішінде егістігі 579,9 мың га, шабындығы 20 мың га, жайылымы 186,7 мың га, орман алқабы 12,5 мың га жерді қамтиды. Аудан тұрғындары, негізінен, егін шаруашылығымен айналысады. Дәнді дақылдар мен жемшөп, картоп, көкөніс, техникалық дақылдар өсіріледі. Мал шаруашылығынан сиыр, шошқа, жылқы өсіріледі. Ауданда 3 элеватор, 3 астық қабылдау пункті, май, нан зауыттары, ауылдық құрылыс материалдары комбинаттар, тұрмыстық қызмет көрсету комбинаттары, локомотив депосы, баспахана, т.б. бар.

Инфрақұрылымы өңдеу

Есіл ауданында жалпы білім беретін 31 мектеп, музыка, спорт мектептері, 3 кәсіптік-техникалық мектеп, клубтар мен мәдениет үйлері, қонақ үйі, емдеу-сауықтыру мекемелері, санитарлық-эпидемиологиялық станция, 14 фельдшерлік-акушерлік, 9 дәрігерлік пункттер бар. Аудан жері арқылы Нұр-Сұлтан — Есіл — Қараталды, Есіл — Арқалық темір жолдары, Есіл — Атбасар — Көкшетау, Есіл — Атбасар — Астана, Есіл — Жақсы — Чистополье, Арқалық — Ломоносовка автомобиль жолдары өтеді.

Дереккөздер өңдеу