Қазақстан сүтқоректілері тізімі

Қазақстан сүтқоректілері тізімі — Қазақстан Республикасы аймағында табылған сүтқоректілер тізімі. 164 биологиялық түрдің 2 жойылып кету шегінде тұр, 6 -жойылып бара жатқан түрлер, 7 осал, 10 сирек кездесетін түрлер.

Қазақстанда нағыз аңдардың (ұрықжолдастылардың) 8 отрядына жататын 178 түрі белгілі.^[1] Олардың 40 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген.

Кеміргіштер жасағы (лат. Rodentia)

Европалық орман тоқалтісі

Су тоқалтісі

Hystricognathi суботряды
- Тұқымдас: Жайралар (лат. Hystricidae)
  - Тегі: Жайра (Hystrix)
    - Үнді жайрасы - Hystrix indica LR/lc
Суботряд: Sciurognathi
- Тұқымдас: Тиінтәрізділер (Sciuridae)
  - Тұқымдас тармағы: Sciurinae
    - Tribe: Sciurini
      - Тегі: Sciurus
        Тиін - Sciurus vulgaris
    - Tribe: Ұшарлар (лат. Pteromyini)
      - Тегі: Pteromys
        Кәдімгі ұшар - Pteromys volans
  - Тұқымдас тармағы: Xerinae
    - Tribe: Xerini
      - Тегі: Spermophilopsis
        Тараққұйрык - Spermophilopsis leptodactylus LR/lc
    - Tribe: Суырлар - Marmotini
      - Тегі: Суыр - Marmota
        Сұр cуыр - Marmota baibacina LR/lc
        
        Дала суыры - Marmota bobak LR/cd
        
        Мензбир суыры - Marmota menzbieri VU
        
        Қызыл суыр - Marmota caudata ?
      - Тегі: Сарышұнақтар - Spermophilus
        Қызылұрт сарышұнақ - Spermophilus erythrogenys LR/lc
        
        Зорман - Spermophilus fulvus LR/lc
        
        Балпақ - Spermophilus major LR/nt
        
        Кіші сарышұнақ - Spermophilus pygmaeus LR/lc
        
        Реликт сарышұнақ - Spermophilus relictus LR/lc
        
        Қызғылт жирен сарышұнақ - Spermophilus undulatus LR/lc
      - Тегі: Tamias
        Борша тышқан - Tamias sibiricus LR/lc
- Тұқымдас: Қарақастар Gliridae
  - Тұқымдас тармағы: Leithiinae
    - Тегі: Dryomys
      - Орман қарақасы - Dryomys nitedula LR/nt
    - Тегі: Selevinia
      - Жалман - Selevinia betpakdalaensis EN
- Тұқымдас: Қосаяқтар Dipodidae
  - Тұқымдас тармағы: Allactaginae
    - Тегі: Allactaga
      - Кіші қосаяқ - Allactaga elater LR/lc
      - Үлкен қосаяқ - Allactaga major LR/lc
      - Северцов косаяғы - Allactaga severtzovi LR/lc
      - Секіргіш қосаяқ - Allactaga sibirica LR/lc
      - Vinogradov's jerboa - Allactaga vinogradovi LR/lc
    - Тегі: Pygeretmus
      - Житков қосаяғы - Pygeretmus platyurus LR/lc
      - Тікқұлақ қосаяқ - Pygeretmus pumilio LR/lc
      - Greater fat-tailed jerboa - Pygeretmus shitkovi LR/nt
  - Тұқымдас тармағы: Cardiocraniinae
    - Тегі: "Cardiocranius"
      - Бессаусақты ергежейлі қосаяқ - Cardiocranius paradoxus VU
    - Тегі: Үш жынысты ергежейлі қосаяқ лат. Salpingotus
      - Үшсаусақты ергежейлі қосаяқ - Salpingotus crassicauda VU
      - Гептнер ергежейлі қосаяғы - Salpingotus heptneri LR/nt
      - Ергежейлі боз қосаяқ - Salpingotus pallidus LR/lc
  - Тұқымдас тармағы: Dipodinae
    - Тегі: Dipus
      - Жүндес қосаяқ - Dipus sagitta LR/lc
    - Тегі: Eremodipus
      - Лихтенштейн қосаяғы - Eremodipus lichtensteini LR/lc
    - Тегі: Paradipus
      - Тарақжүндес косаяқ - Paradipus ctenodactylus LR/lc
    - Тегі: Stylodipus
      - Тақылдағыш қосаяқ - Stylodipus telum LR/lc
  - Тұқымдас тармағы: Sicistinae
    - Тегі: Sicista
      - Орман тышқаны - Sicista betulina LR/nt
      - Алтай тышқаны - Sicista napaea LR/lc
      - Сұр тышқан - Sicista pseudonapaea DD
      - Дала тышқаны - Sicista subtilis LR/nt
      - Тянь-шань тышқаны - Sicista tianschanica LR/lc
- Тұқымдас: Spalacidae
  - Тұқымдас тармағы: Myospalacinae
    - Тегі: Myospalax
      - Бұраубас - Myospalax myospalax LR/lc
  - Тұқымдас тармағы: Spalacinae
    - Тегі: Spalax
      - Алып көртышқан - Spalax giganteus VU
- Тұқымдас: Аламантәрізділер Cricetidae
  - Тұқымдас тармағы: Cricetinae
    - Тегі: Allocricetulus
      - Эверсман атжалманы - Allocricetulus eversmanni LR/lc
    - Тегі: Cricetulus
      - Ұзынқұйрық атжалман - Cricetulus longicaudatus LR/lc
      - Дауыр атжалманы - Cricetulus barabensis
      - Сұр атжалман - Cricetulus migratorius LR/nt
    - Тегі: Cricetus
      - Аламан тышқаны - Cricetus cricetus LR/lc
    - Тегі: Phodopus
      - Роборовский атжалманы - Phodopus roborovskii LR/lc
      - Жоңғар атжалманы - Phodopus sungorus LR/lc
  - Тұқымдас тармағы: Arvicolinae
    - Тегі: Alticola
      - Жалпақбасты тоқалтіс - Alticola strelzowi LR/lc
    - Тегі: Clethrionomys
      - Европалық орман тоқалтісі - Clethrionomys glareolus LR/lc
      - Қызыл тоқалтіс - Clethrionomys rutilus LR/lc
    - Тегі: Соқыртышқан Ellobius
      - Кəдімгі соқыртышқан - Ellobius talpinus LR/lc
      - Шығыс соқыртышқаны - Ellobius tancrei LR/lc
    - Тегі: Eolagurus
      - Сары алақоржын - Eolagurus luteus LR/cd
    - Тегі: Lagurus
      - Дала алақоржыны - Lagurus lagurus LR/lc
    - Тегі: Microtus
      - Шабындық тоқалтісі - Microtus agrestis LR/lc
      - Қырғыз тоқалтісі - Microtus kirgisorum LR/lc
      - Су тоқалтісі - Microtus oeconomus LC
      - Табанды тоқалтіс - Microtus socialis LR/lc
- Тұқымдас: Muridae
  - Тұқымдас тармағы: Gerbillinae
    - Тегі: Құмтышқан (Meriones )
      - Қызылқұйрық құмтышқан - Meriones libycus LC
      - Кіші құмтышқан - Meriones meridianus LR/lc
      - Жыңғыл құмтышқаны - Meriones tamariscinus LR/lc
    - Тегі: Rhombomys
      - Үлкен құмтышқан - Rhombomys opimus LR/lc
  - Тұқымдас тармағы: Murinae
    - Тегі: Apodemus
      - Apodemus uralensis LR/lc
      - Орман қаптесері - Apodemus sylvaticus
      - Азия орман қаптесері - Apodemus peninsulae
      - Дала қаптеcepi - Apodemus agrarius

Қоянтәрізділер жасағы (лат. Lagomorpha)

Тұқымдас: Қояндар (лат. Leporidae)
- Тегі: Қоян
  - Ор қоян - Lepus europaeus LC
  - Құм қоян - Lepus tolai LC
  - Ақ қоян - Lepus timidus

Тұқымдас: Шақылдақтар (лат. Ochotonidae)
- Тегі: Ochotona
  - Алтай шақылдағы - Ochotona alpina LR/lc
  - Қалқанқұлақты шақылдақ - Ochotona macrotis LR/lc
  - Дала шақылдағы - Ochotona pusilla VU
  - Қызыл шақылдақ - Ochotona rutila LR/lc
  - Моңғол шақылдағы - Ochotona pallasi

Кірпітәрізділер жасағы (лат. Erinaceomorpha)

Brandt's hedgehog

Тұқымдас: Кірпітәрізділер - Erinaceidae
- Тұқымдас тармағы: Кірпітәрізділер - Erinaceinae
  - Тегі: Еуразия кірпісі - Erinaceus
    - Оңтүстік кірпісі - Erinaceus roumanicus
  - Тегі: Құлақты кірпі - Hemiechinus
    - Құлақты кірпі - Hemiechinus auritus
  - Тегі: Paraechinus
    - Қара кipпi - Paraechinus hypomelas LR/lc

Жертесертәрізділер жасағы (лат. Soricomorpha)

Тұқымдас: Жертесерлер (лат. Soricidae)
- Тұқымдас тармағы: Crocidurinae
  - Тегі: Crocidura
    - Crocidura gueldenstaedtii LR/lc
    - Crocidura serezkyensis LR/lc
    - Кішi ақтісті жертесер - Crocidura suaveolens LR/lc
  - Тегі: Diplomesodon
    - Ала жертесер - Diplomesodon pulchellum LR/lc
  - Тегі: Көптісті
    - Көптісті жертесер - Suncus etruscus LC
- Тұқымдас тармағы: Soricinae
  - Tribe: Nectogalini
    - Тегі: Neomys
      - Су жертесері - Neomys fodiens LR/lc
  - Tribe: Soricini
    - Тегі: Қоңыр тістілер - Sorex
      - Тянь-шань жертесері - Sorex asper LR/lc
      - Орташа жертесер - Sorex caecutiens LR/lc
      - Кіші жертесер - Sorex minutus LR/lc
Тұқымдас: Көртышқандар (лат. Talpidae)
- Тұқымдас тармағы: Talpinae
  - Tribe: Desmanini
    - Тегі: Desmana
      - Жұпартышқан - Desmana moschata VU
  - Tribe: Talpini
    - Тегі: Көртышқан - Talpa
      - Алтай көртышқаны - Talpa altaica

Жарқанаттар жасағы (лат. Chiroptera)

Greater Noctule bat

Тұқымдас: Жалтыртұмсықтылар (лат. Vespertilionidae)
- Тұқымдас тармағы: Myotinae
  - Тегі: Myotis
    - Үш құлақты жарқанат - Myotis blythii LR/lc
    - Брандт жарқанаты - Myotis brandti LR/lc
    - Тоған жарқанаты - Myotis dasycneme VU
    - Үш түсті жарқанат - Myotis emarginatus VU
    - Мұртты жарқанат - Myotis mystacinus
    - Иконников жарқанаты - Myotis ikonnikovi
    - Су жарқанаты - Myotis daubentoni
- Тұқымдас тармағы: Vespertilioninae
  - Тегі: Eptesicus
    - Бобринский жарқанаты - Eptesicus bobrinskoi LR/lc
    - Шөл жарқанаты - Eptesicus bottae LC
  - Тегі: Hypsugo
    - Жарғақты жарқанат - Hypsugo savii LR/lc
  - Тегі: Nyctalus
    - Greater noctule bat - Nyctalus lasiopterus LR/nt
    - Түн жарқанаты - Nyctalus leisleri LR/nt
    - Қызғылт жарқанат - Nyctalus noctula LR/lc
  - Тегі: Pipistrellus
    - Жерорта теңізі жарқанаты - Pipistrellus kuhlii LC
    - Ергежейлі жарқанат - Pipistrellus pipistrellus LC
    - Тоғай жарқанаты - Рipistrellus nathusii
  - Тегі: Вarbastella
    - Азия жалпаққұлақты жарқанаты - Вarbastella leucomelas
  - Тегі: Құлақты жарқанат
    - Қоңырқұлақты жарқанат - Plecotus auritus
    - Сұрқұлақты жарқанат - Plecotus austriacus LR/lc
Тұқымдас: Тағатұмсықтылар (лат. Rhinolophidae)
- Тұқымдас тармағы: Rhinolophinae
  - Тегі: Rhinolophus
    - Үлкен тағатұмсықты жарқанат - Rhinolophus ferrumequinum LR/nt
    - Кіші тағатұмсықты жарқанат - Rhinolophus hipposideros LC
    - Бұхар тағатұмсықты жарқанаты - Rhinolophus bocharicus
Тұқымдас: Бульдогты жарқанаттар (лат. Molossidae)
- Тегі: Rhinolophus
  - Кеңқұлақты жарқанат - Тadarida teniotis

Жыртқыштар жасағы (лат. Carnivora)

Суботряд: Мысықтәрізділер (ағылш. Feliformia)
- Тұқымдас: Мысықтәрізділер (лат. Felidae)
  - Тұқымдас тармағы: Felinae
    - Тегі: Acinonyx
      - Қабылан - Acinonyx jubatus venaticus CR
    - Тегі: Caracal
      - Қарақұлақ - Caracal caracal LC
    - Тегі: Мысық Felis
      - Қамыс мысығы - Felis chaus LC
      - Шағыл мысығы - Felis margarita thinobia NT
      - Мәлін - Felis silvestris ornata LC
      - Сабаншы - Felis manul NT
    - Тегі: Lynx
      - Сілеусін - Lynx lynx isabellinus NT
  - Тұымдас тармағы: Pantherinae
    - Тегі: Пантералар (Panthera)
      - Жолбарыс - Panthera tigris virgata EX
    - Тегі: Uncia
      - Барыс - Uncia uncia EN
Суботряд: Иттәрізділер лат. Caniformia
- Тұқымдас: Ит тұқымдастар (лат. Canidae)
  - Тегі: Vulpes
    - Қарсақ - Vulpes corsac LC
    - Түлкі - Vulpes vulpes LC
  - Тегі: Canis
    - Қасқыр - Canis lupus LC
    - Шиебөрі - Canis aureus
  - Тегі: Cuon
    - Қызыл қасқыр - Cuon alpinus hesperius EN
- Тұқымдас: Аюлар (лат. Ursidae)
  - Тегі: Аюлар лат. Ursus
    - Қоңыр аю - Ursus arctos LR/lc
- Тұқымдас: Жанаттар (лат. Procyonidae )
  - Тегі: Жанаттар
    - Жанат - Рrocyon lotor
- Тұқымдас: Сусарлар (лат. Mustelidae)
  - Тегі: Күзендер (Mustela)
    - Сарғыш күзен - Mustela altaica LR/lc
    - Ақкіс - Mustela erminea LR/lc
    - Сасықкүзен - Mustela eversmannii LR/lc
    - Еуропа қара күзені - Mustela lutreola EN
    - Аққалақ - Mustela nivalis LR/lc
  - Тегі: Шұбар күзен
    - Шұбар күзен - Vormela peregusna LR/lc
  - Тегі: Сусарлар - Martes
    - Тас сусары - Martes foina LR/lc
    - Орман сусары - Martes martes
  - Тегі: Meles
    - Борсық - Meles leucurus LR/lc
  - Тегі: Мellivora
    - Итаю - Мellivora capensis
  - Тегі: Lutra - құндыз
    - Құндыз - Lutra lutra NT
- Тұқымдас: Нағыз итбалықтар (Phocidae)
  - Тегі: Pusa
    - Каспий итбалығы - Pusa caspica VU

Тақтұяқтылар жасағы (лат. Perissodactyla)

Керқұлан

Тұқымдас: Жылқылар (лат. Equidae)
- Тегі: Жылқылар (лат. Equus)
  - Керқұлан - Equus ferus przewalskii EN
  - Құлан - Equus hemionus EN
    - Mongolian wild ass - Equus hemionus hemionus EN
    - Түрікмен құланы - Equus hemionus kulan EN

Жұптұяқтылар жасағы (лат. Artiodactyla)

Ақбөкен

Тұқымдас: Бұғылар (Cervidae)
- Тұқымдас тармағы: Нағыз бұғылар (Cervinae)
  - Тегі: Нағыз бұғылар
    - Кермарал - Cervus elaphus LR/lc
      - Тоғай кермаралы (Бұхар бұғысы) - Cervus elaphus bactrianus
- Тұқымдас тармағы: Capreolinae
  - Тегі: Alces
    - Бұлан - Alces alces LR/lc
  - Тегі: Capreolus
    - Елік - Capreolus pygargus LR/lc
Тұқымдас: Қуысмүйізділер (Bovidae)
- Тұқымдас тармағы: Bovinae
  - Тегі: Bos
    - Жабайы өгіз - Bos primigenius EX
- Тұқымдас тармағы: Бөкендер (Antilopinae)
  - Тегі: Газел (Gazella)
    - Қарақұйрық - Gazella subgutturosa VU
  - Тегі: Procapra
    - Жайран - Procapra gutturosa LC
  - Тегі: Saiga
    - Ақбөкен - Saiga tatarica CR
- Тұқымдас тармағы: Caprinae
  - Тегі: Тау текелері (Capra)
    - Таутеке - Capra sibrica LR/lc
  - Тегі: Ovis
    - Арқар - Ovis ammon VU
      - Алтай арқары - Ovis ammon ammon
      - Қызылқұм арқары - Ovis ammon severtzovi
      - Қазақстан арқары - Ovis ammon collium
      - Тянь-Шань арқары - Ovis ammon karelini
      - Қаратау арқары - Ovis ammon nigrimontana
    - Азия муфлоны - Ovis orientalis (Ovis vignei)
      - Үстірт арқары - Ovis orientalis arkal

Дереккөздер

↑ Қазақстан фаунасы сүтқоректілерінің тізімі Мұрағатталған 10 наурыздың 2016 жылы. : Список видов млекопитающих фауны Казахстана. Источник: Книга генетического фонда фауны Казахской ССР. Ч. 1. Позвоночные животные.- Алма-Ата: Наука, 1989.- 215 с.. авторы раздела «Млекопитающие» - A. Б. Бекенов, Ю. А. Грачев, В. Н. Мазин, B. И. Шубин.

References

The IUCN Red List of Threatened Species: Mammals of Kazakhstan. IUCN (2001). Тексерілді, 22 мамыр 2007. ^{[dead link]}
Mammal Species of the World. Smithsonian National Museum of Natural History (2005). Басты дереккөзінен мұрағатталған 27 сәуір 2007. Тексерілді, 22 мамыр 2007.
Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology (1995–2006). Тексерілді, 22 мамыр 2007.

Тағы қараңыз

Сүтқоректілердің жіктелуі

[1] Қазақстан фаунасы сүтқоректілерінің тізімі Мұрағатталған 10 наурыздың 2016 жылы. : Список видов млекопитающих фауны Казахстана. Источник: Книга генетического фонда фауны Казахской ССР. Ч. 1. Позвоночные животные.- Алма-Ата: Наука, 1989.- 215 с.. авторы раздела «Млекопитающие» - A. Б. Бекенов, Ю. А. Грачев, В. Н. Мазин, B. И. Шубин.

[1]