Елдер тізімі

(Ел тізімі бетінен бағытталған)

Осы бетте әліппемен сұрыпталған бүкіл әлем Ел тізімі беріледі, оның ішіне кіретін: халықаралық танылған және жалпы танылмаған тәуелсіз мемлекеттер, тұрғынсыз тәуелді жерлер, сонымен бірге арнайы егемендігі бар аумақтар. Тізімделген елдердің құқықтық биліктегі барлық аумақтар кіреді, соның ішінде ел жері, ел суы (соның ішінде ішкі су аумағы және ұласқан аумағы), Ерекше экономикалық аумақ, құрылық шельф және әуе кеңістігі. Тек тәуелсіз ел тізімін көру үшін, егеменді ел тізімін қараңыз.

Осы тізімдегі ел атаулары қазақ тілінің фонетикасы заңымен беріледі. Тізімнің негізі қазақтың ел атау дәстүрімен беріледі. Сосын ҚазАқпарат агенттігі және Егемен Қазақстан газетінің қолданысымен, Қазақстанның шетелдегі елшіліктері атауымен беріледі. Атау аударуы бауырлас түрік тілімен салыстырылған, және араб не ислам ел атаулары қазақ мәдениетіне ықпал еткен араб тілі бойынша, сосын фонетика құрылысы түркі тілдеріне жақын француз тілі негіздерінде жасалған.

Сонымен, қазақша қысқартылған атаулар нұсқасын (мысалы, Ауғанстан) және қазақша толық атаулар нұсқасын (мысалы, Ауғанстан Ислам Республикасы) төменде қараңыз.[1]

Осі тізімге кірген қайсы болса атау әрбір ел арасындағы атау талқылауында ресми көзқарас боп есептелмейді. Кейбір ескірген ел атауларын мынадан қараңыз.

Мазмұны: Кірген елдер — Кірмеген елдер — Басқа тізімдеулер

А Ә Б В Г Ғ Д Е Ж З И Й К Қ Л М Н О Ө П Р С Т У Ұ Ү Ф Х Ч Ш І Ю
Сыртқы сілтемелер — Түсініктемелер — Тағы қараңыз

Осы тізімге кірген елдер

Осы тізімде ел деп саналатын 243 дана бар. Осыған лайықтылар:

  • 202 егеменді ел:
    • 192 Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше ел.
    • 1 ел жалпы халықаралық тануы бар, бірақ БҰ мүшесі емес, Әзірет Тақ (БҰ тұрақты қараушы ел) басқарған, Ватикан қаласы.
    • 9 жалпы халықаралық тануы жоқ ел], біреуі де БҰ мүшесі емес, дегенмен Монтевидео келсімі бойынша әдеттегі халықаралық заң, ел деп белгілейді:
      • 1 ел, 1971 жылы аяғынан БҰ мүшесі емес, бірақ 25 БҰ мүшесі және Әзірет Тақтың Ватикан қаласы таныған, ағымда de facto басқаларымен халықаралық қатынастары бар Қытай Республикасы (Тайвань деп жалпы аталған).
      • 1 ел, 46 БҰҰ мүшесі таныған Ерікті Аумақ аталған Батыс Сахарадағы (солтүстік өлкелері Марокко әскері басқаруында) Сахара Араб Демократиялық Республикасы, бірақ БҰҰ өзіне ешқашан қабылдамаған.
      • 1 ел, 92 БҰҰ мүшесі (соның ішінде 2 тұрақты БҰҚК мүшесі — Ресей мен Қытай Халық Республикасы) және Әзірет Тақ таныған, үміттеген жерінің тек жарым-жартылай de facto Палестин ұлттық өкіметі басқаруы бар, Палестин жерідегі Палестин Елі (БҰ тұрақты қараушы елі), бірақ БҰ өзіне ешқашан жіберілмеген.
      • 2 de facto тәуелсіз ел, ешбір елден көзге түсетіндей дипломатиялық тануы жоқ:
      • 4 de facto басқа елге тәуелді (протекторат) ел:
        • 1 de facto Армения протектораты Қарабағ,[4]
        • 3 de facto Ресей протектораты, атап айтқанда: Абхазия,[5] Транснистрия,[6] және Оңтүстік Осетия,[7] ешбір БҰ мүшелерінің тануы жоқ.
  • 36 тұрақты тұрғыны жоқ тәуелді жер:
    • 3 Аустралия тысқы жерлері (Рождество аралы, Какос (Килинг) аралдары және Норфолк аралы).
    • 2 Дания Патшалығына кіретін теңіз ар жағы елі (Гренландия және Фарерлар).
    • 5 Францияның теңіз ар жағы жерлері:[8]
      • 1 sui generis (арнайы күйі бар) коммуна (Жаңа Каледония).
      • 4 теңіз ар жағы коммуналар:
        • 1 теңіз ар жағы коммуна (Сен-Пьер және Микелон)
        • 1 жер (Уоллис және Футуна)
        • 1 теңіз ар жағы ел (Француз Полинезиясы)
        • 1 департамент деңгейдегі коммуна (Майот)
    • 2 теңіз ар жағы ел, Нидерланд Патшалығы ішіндегі (Аруба және Антийлер (Нидерланд)).
    • 3 Жаңа Зеландияның теңіз ар жағы елі:
      • 2 ел, Жаңа Зеландиямен ерік құрамдылығы бар (Кук Аралдары және Ниуэ).
      • 1 теңіз ар жағы жер (Токелау).
    • 16 Құрама Патшалығы тәуелді жері:
      • 3 тәж тәуелдісі (Гернси, Жерси және Ман аралы).
      • 13 теңіз ар жағы жері (Англия, Бермуд, Вирджиния аралдары (британ), Кайман Аралдары, Фолкленд Аралдары, Жебелітарық, Монсеррат, Питкерн Аралдары, Сент-Хелена (және олардың тәуелділері: Әскенжен Аралы және Тристан-да-Куния), Төркс және Кәйкөс Аралдары, және Акротири мен Декелия Егеменді Негізгі Аумақтар).
    • 5 АҚШ ықпалдаспаған жері:
      • 2 достастық (Солтүстік Мариана Аралдары және Пуерто-Рико).
      • 2 ұйымдасқан арал жері (Гуам және [АҚШ Вирджиния Аралдары).
      • 1 de facto ұйымдасқан арал жері Organic Act құжатына кірмеген (Американ Самоа).
  • 5 арнайы егемендік аумағы:

Қосымшада осы тізімге кірмеген ел мен жер атап өтілген.

Елдер тізімі

А

  •   Абхазия — Абхазия Республикасы
  •   Акротири мен Декелия — Акротири мен Декелия Егеменді Негізгі Жерлері (Британ теңіз ар жағы жері)[9]
  •   Албания — Албания Республикасы
  •   Алжир — Алжир Халықтық Демократиялық Республикасы[10]
  •   Германия — Германия Федеративтік Республикасы[11]
  •   Андорра — Андорра Княздігі
  •   Антигуа және Барбуда - Антигуа және Барбуда
  •   Антийлер (нед.) (Нидерланд Корольдігінің өздігінен басқарылатын елі)
  •   Ангилья (Британ теңіз ар жағы жері)
  •   Ангола — Ангола Республикасы
  •   Сауд Арабиясы — Сауда Арабия Корольдігі
  •   Аруба (Нидерланд Корольдігінің өздігінен басқарылатын елі)
  •   Ауғанстан — Ауғанстан Ислам Республикасы
  •   Армения — Армения Республикасы
  •   Аргентина — Аргентина Республикасы[12]
  •   Макао — Қытай Халық Республикасының Ауомын Арнайы әкімшілік өлкесі (Арнайы егемендік аумағы)[1][13]
  •   Аустралия — Австралия Одағы
  •   Аустрия — Австрия Республикасы


үстіге ↑

Ә

  •   Әзірбайжан — Әзірбайжан Республикасы[14]
  •   Әскенжін Аралы (Сент-Хелена Британ теңіз ар жағы жерінің тәуелдісі)


үстіге ↑

Б


үстіге ↑

В


үстіге ↑

Г

  •   Габон — Габон Республикасы
  •   Гаити — Гаити Республикасы
  •   Гайана — Гайана Коперативті Республикасы
  •   Гамбия — Гамбия Республикасы
  •   Гана — Гана Республикасы
  •   Гватемала — Гватемала Республикасы
  •   Гвинея — Гвинея Республикасы
  •   Гвинея-Бисау — Гвинея-Биссау Республикасы
  •   Гернси — Гернси Жасаулдығы (Британ Тажі тәуелдісі)[16]
  •   Гонконг — Қытай Халық Республикасының Гонг-Конг Арнайы әкімшілік өлкесі (Арнайы егемендік аумағы)[17]
  •   Гондурас — Гондурас республикасы
  •   Грекия — Грекия Республикасы[18]
  •   Гренада
  •   Гренландия (Дания Патшалығының өздігінен басқарылатын елі)
  •   Грузия[19]
  •   Гуам — Гуам Жері (АҚШ теңіз ар жағы жері)


үстіге ↑

Д


үстіге ↑

Е


үстіге ↑

Ж


үстіге ↑

З


үстіге ↑

И


үстіге ↑

Й

  •   Йемен — Йемен Республикасы


үстіге ↑

К


үстіге ↑

Қ


үстіге ↑

Л

  •   Лаос — Лаос Халық Демократиялық Республикасы
  •   Латвия — Латвия Республикасы
  •   Лесото — Лесото Патшалығы
  •   Либерия — Либерия Республикасы
  •   Ливия — Ұлы Социалистік Халық Либиялық Араб Жамахириясы (Демократиялық Республикасы)
  •   Литва — Литва Республикасы
  •   Лихтенштейн — Лихтенштейн Тархандығы
  •   Ливан — Ливан Республикасы
  •   Люксембург — Люксембург Ұлы Тархандығы


үстіге ↑

М


үстіге ↑

Н


үстіге ↑

О


үстіге ↑

Ө


үстіге ↑

П


үстіге ↑

Р


үстіге ↑

С


үстіге ↑

Т


үстіге ↑

У


үстіге ↑

Ұ

  •   Уганда — Уганда Республикасы
  •   Оман — Оман Сұлтандығы
  •   Иордания — Иордания Һашемит Патшалығы


үстіге ↑

Ү


үстіге ↑

Ф


үстіге ↑

Х


үстіге ↑

Ч


үстіге ↑

Ш

Э


үстіге ↑

Ш


үстіге ↑

Түсініктемелер

  1. ↑ a b c d e f g h i Кейбір кезде ел өкіметі ағылшын тілінде ресми (бұрын қалыпталған дәстүрден бөлек) атауын қабылдаған, сонда аудару сол халықаралық атауға сүйенген. Осыған тиістілер: Қотдивуар/Піл Сүйегі Жағасы, Мақау/Макао, Мйанмар/Бирма, Транснистрия/Приднестровие және Тимор-Лесте/Шығыс Тимор.
  2. ↑ a b Қыбыр ішіндегі de facto тәуелсіз ел, басқа БҰҰ мүшелерінің, Түркияны қоспағанда, дипломатиялық тануы жоқ. Әмбепап дипломатиялық тануы жоқ болса да, осы ел Исләм Маслихаты Ұйымына қарауышы ел есебінде Түрік Қыбырлық Елі деп 1979 жылы қабылданған. Толықтау үшін, Нахшыван Аутономиялық Республикасы Солтүстік Кипр Түрік Республикасын егеменді деп қарайды, бірақ Әзірбайжан (Нахшыван тәуелді боп тұрған егеменді ел) осыған ерген жоқ. The World Factbook — Cyprus (Қаңтардың 10, 2006). Орталықталған Барлау Агенттігі. 2006 жылы Қаңтардың 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  3. ↑ a b Сомалиленд Сомали ішіндегі, ешбір БҰ мүшелерінің дипломатиялық тануы жоқ, de facto тәуелсіз ел. Regions and territories: Somaliland (30 желтоқсан 2005). BBC News. 2006 жылы Қантар 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  4. ↑ a b Таулы Қарабағ Әзірбайжан ішіндегі, басқа БҰҰ мүшелерінің, Арменияды қоспағанда, дипломатиялық тануы жоқ, de facto Армения протектораты. Regions and territories: Nagorno-Karabakh (Қаңтардың 17 2006). BBC News. 2006 жылы Қантар 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  5. ↑ Абхазия Гүржістан ішіндегі, басқа БҰҰ мүшелерінің дипломатиялық тануы жоқ, de facto Ресей протектораты. Regions and territories: Abkhazia (14 желтоқсан 2005). BBC News. 2006 жылы Қантар 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  6. ↑ a b Транснистрия (Приднестровие) Молдова ішіндегі, ешбір БҰҰ мүшелерінің дипломатиялық тануы жоқ, de facto Ресей протектораты. Regions and territories: Trans-Dniester (13 желтоқсан 2005). BBC News. 2006 жылы Қантар 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  7. ↑ a b Оңтүстік Осетия Гүржістан ішіндегі, ешбір БҰ мүшелерінің дипломатиялық тануы жоқ, de facto Ресей протектораты. Regions and territories: South Ossetia (14 желтоқсан 2005). BBC News. 2006 жылы Қантар 17 күні алынған мәліметті қараңыз.
  8. ↑ Франзуз Гиана, Гуаделупе, Мартиника және Реүнйон теңіз ар жағы өлкелер/теңіз ар жағы департаменттер Францияның кіріктілген бөлігі есебінде бұл тізімге енгізбеген.
  9. ↑ Агротур және Дикелия деп те аталуға мүмкін.
  10. ↑ Тағы да Алжир деп те аталады
  11. ↑ Қазақша тағы бір атауы Алмания елі
  12. ↑ Аргентина тағы да заңнама үшін Аргентина Ұлты деп аталады.
  13. ↑ Ауомын — Қытай Халық Республикасының арнайы әкімшілік өлкесі. Сыртқы істер қатынасында бұл Макау, Қытай деп белгілі.
  14. ↑ Тағы Таулы Қарабақ сілтемесін қараңыз.
  15. ↑ Батыс Сахарадағы Сахара Араб Демократиялық Республикасын ағымда 46 БҰҰ мүшесі танады. Бұл ел ешқашан БҰҰ өзіне жіберілген жоқ, бірақ Африка одағының мүшелігіне қабылданған. Ел Батыс Сахараның бүкіл жеріне үміттенеді, бірақ тек Марокко жотасының шығысындағы Ерік аумағын тиімді басқарады, a оңтүстіктегі кең аумақтарын Марокко басып алып еліне кіріктірген.
  16. ↑ Гернси Жасауылдығына өздігінен басқарылатын тәуелді Олдерни, Ерм және Сарк аралдары қосылады.
  17. ↑ Хонқоң Қытай Халық Республикасының арнайы әкімшілік өлкесі. Сыртқы істер қатынасында Хонқоң, Қытай деп белгілі.
  18. ↑ Грекия деп те аталады.
  19. ↑ Тағы да Абхазия және Оңтүстік Осетия сілтемелерін қараңыз.
  20. ↑ Гибралтар деп те аталады.
  21. ↑ Ирландия көпшілікте Ирландия Республикасы деп бүкіл Ирландия аралынан айыру үшін ресми «сипаттамасы» ретінде аталады.
  22. ↑ Тағы да Канада ресми түрде (бірақ сирек қолданылады) Канада Доминионы деп те аталады.
  23. ↑ Корея Демократиялық Халық Республикасы көпшілікке Солтүстік Корея боп белгілі.
  24. ↑ Корея Республикасы көпшілікке Оңтүстік Корея боп белгілі.
  25. ↑ Бұрын Конго Демократиялық Республикасы Заир боп кең танымал. Тағы да Конго Республикасынан айыру үшін Конго-Киншаса деп те аталады.
  26. ↑ Конго Республикасын Конго Демократиялық Республикасынан айыру үшін Конго-Браззавиль деп те аталады.
  27. ↑ Косова Сербияның автономиялық өлкесі ағымда БҰҰ уақытша әкімшілігімен басқарылады.
  28. ↑ Бұрын Жасыл Мүйіс деп те аталған.
  29. ↑ Камбоджа деп те аталады
  30. ↑ Көпшілікте Ұлы Британия, Британия деп те аталады.
  31. ↑ Көбінесе АҚШ деп қысқатылып та аталады.
  32. ↑ Тағы да Солтүстік Қыбыр сілтемесін қараңыз.
  33. ↑ Қытай Республикасы (Тайвань)) елін халықаралық қатынаста жалпы Тайвань деп атайды. It is also diplomatically occassionally known as Chinese Taipei or other names and regarded by UN as Taiwan, Province of China (see One-China policy). The Republic of China (Taiwan) is no longer an UN member since late 1971. It is currently recognized by Vatican City of the Holy See and 24 UN member states and with de facto international relations with most others. The political status of the Republic of China (Taiwan) and the legal status of Taiwan (alongside the territories currently under the ROC jurisdiction) are in dispute. The Republic of China (Taiwan) is currently a de-facto independent country should not be confused with the de-jure independent Republic of Taiwan proposed by supporters of Taiwan independence.
  34. ↑ Жұнгө деп те аталады. Қытай өкіметі қаз. Қытай (орыс. Китай) атауын қорлап кеміті атау деп санайды, сондықтан Қазақстан-Қытай халықаралық қатынастарда қолданылмайды. Қытай Халық Республикасы Шәнғаң және Макао арнайы әкімшілік өлкелерімен қатынасында, сонымен бірге Қытай Республикасымен (Тайвань) қатынасында да, кейде Қытай негізгі жері деп те аталады.
  35. ↑ Тағы да Батыс Сахара сілтемесін қараңыз.
  36. ↑ Мәкедөнияны БҰ, бір қатар ел және халықаралық ұйымдар Бұрынғы Югославтық Македония Республикасы деп атайды.
  37. ↑ Кейде Мексика деп те аталады.
  38. ↑ Тағы да Транснистрия сілтемесін қараңыз.
  39. ↑ Заң бойынша Нидерланд деп Нидерланд Патшалығынның негізгі Еуропа бөлігі аталады, соңғысына Нидерланд өзі және екі теңіз ар жағы елдер кіреді, атап айтқанда Аруба және Антийлер (недерланд). Кейде Голландия деп те аталады
  40. ↑ Тағы да Орта-Африкалық Республикасы Орта Африка деп те (сирек қолданылады) аталады.
  41. ↑ The State of Palestine in the Palestinian territories is currently recognized by the Holy See and 136 UN member states. It has never been admitted as a full UN member (only granted with a permanent observer status) but is a member of the Arab League and the Organization of the Islamic Conference. The State claims the whole Palestinian territories but only exercises de facto control over part of the territories administered through its shadow organ, the Palestinian National Authority (PNA). It is further supported by other countries according the PNA a pivotal role in the process that may involve their eventually recognizing the State as sovereign.
  42. ↑ Тағы да Полша, Лехистан деп те аталады.
  43. ↑ Сомали ағымда Қуғын Өтпелі Ұлттық Үкметімен бөлісте. Тағы да Сомалиленд сілтемесін қараңыз.
  44. ↑ Суалбард халықаралық келсіммен Норвегия теңіз ар жағы жері деп танылады.
  45. ↑ Тағы да Косово сілтемесін қараңыз.
  46. ↑ Тарихи деректерде Сиам деп те аталады.
  47. ↑ Тағы да Чад деп те аталуға мүмкін
  48. ↑ Ватикан қаласын Рим папасы (Әзірет Тақтың және бірдей Ватикан қаласының басы) тағайындаған Губернатор басқарады.
  49. ↑ Фолкленд Аралдары үшін тағы да Малвин Аралдары деп атап Аргентина үміттенеді.
  50. ↑ Тағы Чехия сирек Чехия деп те аталады.

Сыртқы сілтемелер

Тағы қараңыз


«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Елдер_тізімі&oldid=2738577» бетінен алынған