ЮНЕСКО
(Юнеско бетінен бағытталды)
ЮНЕСКО (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization — UNESCO) — Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы.
| Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы. | |
|---|---|
|
| |
| Түрі | Халықаралық ұйым |
| Бас кеңсесі |  Париж, Франция |
| Ресми тілдері | Ағылшын тілі, Испан тілі, Орыс тілі, Француз тілі, Қытай тілі, Араб тілі |
| Бас директор | Одри Азуле |
| Атқарушы кеңесінің төрағасы |  Син Сүй (Xing Qu) |
| Бас мекемесі | Штаб-пәтер |
| Туысты ұйымдары | Біріккен Ұлттар Ұйымы |
| Қызметкерлер саны | 2,341 (2022) |
| Ресми торабы | unesco.org |
Ұйым 1945 жылы 16 қарашада құрылды. Штаб-пәтері Францияның Париж қаласында орналасқан. Ұйым құрамына әлемнің түкпір-түкпірінде орналасқан 67 бюро мен бөлімшелер кіреді. Қазіргі таңда ұйымның 193 мүше-мемлекеті және 2 қараушы-мемлекеті бар.
1972 жылы ЮНЕСКО Әлемдік мәдени және табиғи мұраларды қорғау конвенциясын қабылдайды, қазір бұл конвенция 184 елде бекітілген.
XX ғасырда ЮНЕСКО-ның аса мәнді жобалары мыналар: II дүниежүзілік соғыс жылдарында әскери әрекеттерден зардап шеккен кітапхана және мұражай қорларын қалпына келтіру; Азияда, Африкада, Латын Америкасында бастауыш білім беру жүйелерін дамыту; құнды еңбектерді аудару, тікелей байланыстар орнату арқылы Батыс пен Шығыстың арасында мәдени алмасуды дамыту; дамушы елдердегі сауатсыздықты жойып, "негізгі білім беру" жүйесін қалыптастыру (оқу орталықтары Камбоджада, Үндістанда, Таиландта, Оңтүстік Кореяда, Либерияда, Түркияда, сондай-ақ бірқатар, Латын американдық елдерде, Таяу Шығыс елдерінде); өркениет ескерткіштерін сақтау. 1959 ж. ЮНЕСКО-ның қамқорлығымен Мәдени құндылықтарды сақтау және қалпына келтіру бойынша Халықаралық комитет жұмыс істей бастады.
Мақсаты
өңдеуЮНЕСКО негізгі мақсаты — бейбітшілік пен қауіпсіздікті елдердің білім, ғылым және мәдениет салаларындағы ынтымақтастығын БҰҰ Қаулысында айтылғандай жалпыға бірдей құрметпен қарап, әділеттілік пен заңдардың орындалуын, адам құқығы, әрі негізгі бостандықтар негізінде барлық елге, түрі-түсіне, жынысына, тілі мен дініне қарамастан қамтамасыз ету арқылы нығайту.
Мақсатына жету үшін ЮНЕСКО бес негізгі функцияларды жүзеге асырады:
- болашағы бар, келешекте адамзатқа керек білім, ғылым, мәдениет пен байланыс формаларын зерттеу;
- білімді ғылыми зерттеудің нәтижесіне сүйене отырып таныту, алмасу, таратумен айналысу;
- заңнамалық іскерлікпен: ұсыныстарды іске асыруға міндет болатын халықаралық актілерді дайындау және қабылдау;
- мүше-мемлекеттерге «техникалық ынтымақтастық» түрінде жобалар жасау мен дамыту салаларындағы саясатын анықтауда эксперттерінің қызметтерін ұсынады;
- арнайы ақпаратпен алмасуды жүзеге асырады.
Мүше елдер
өңдеу2009 жылдың қазан айына сәйкес ЮНЕСКО ұйымына 193 мемлекет мүше және 7 мемлекет серіктес мүше дәрежелеріне ие.
- Аустралия, ұйымға қосылу күні - қарашаның 4, 1946
- Аустрия - тамыздың 13, 1948
- Албания - қазанның 16, 1958
- Алжир - қазанның 15, 1962
- Америка Құрама Штаттары - қазанның 1, 2003
- Андорра - қазанның 20, 1993
- Ангола - наурыздың 11, 1977
- Антигуа және Барбуда - шілденің 15, 1982
- Аргентина - қыркүйектің 15, 1948
- Армения - маусымның 9, 1992
- Ауғанстан - мамырдың 4, 1948
- Әзербайжан - маусымның 3, 1992
- Багам аралдары - сәуірдің 23, 1981
- Бангладеш - қазанның 27, 1972
- Барбадос - қазанның 24, 1968
- Бахрейн - қаңтардың 18, 1972
- Беларусь - мамырдың 12, 1954
- Бельгия - қарашаның 29, 1946
- Белиз - мамырдың 10, 1982
- Бенин - қазанның 18, 1960
- Болгария - мамырдың 17, 1956
- Боливия - қарашаның 13, 1946
- Босния және Герцеговина - маусымның 2, 1993
- Ботсвана - қаңтардың 16, 1980
- Бразилия - қарашаның 4, 1946
- Бруней - наурыздың 17, 2005
- Біріккен Араб Әмірліктері - сәуірдің 20, 1972
- Буркина-Фасо - қарашаның 14, 1960
- Бурунди - қарашаның 16, 1962
- Бутан - сәуірдің 13, 1982
- Вануату - ақпанның 10, 1994
- Мажарстан - қыркүйектің 14, 1948
- Венесуэла - қарашаның 25, 1946
- Вьетнам - шілденің 6, 1951
- Габон - қарашаның 16, 1960
- Гаити - қарашаның 18, 1946
- Гайана - наурыздың 21, 1967
- Гамбия - тамыздың 1, 1973
- Гана - сәуірдің 11, 1958
- Гватемала - қаңтардың 2, 1950
- Гвинея - ақанның 2, 1960
- Гвинея-Бисау - қарашаның 1, 1974
- Германия - шілденің 11, 1951
- Грекия - қарашаның 4, 1946
- Гренада - ақпанның 17, 1975
- Гондурас - желтоқсанның 16, 1947
- Грузия - қазанның 7, 1992
- Дания - қарашаның 4, 1946
- Джибути - тамыздың 31, 1989
- Доминика - қаңтардың 9, 1979
- Доминикан Республикасы - қарашаның 4, 1946
- Мысыр - қарашаның 4, 1946
- Жаңа Зеландия - қарашаның 4, 1946
- Жапония - шілденің 2, 1951
- Замбия - қарашаның 9, 1964
- Зимбабве - қыркүйектің 22, 1980
- Израиль - қыркүектің 16, 1949
- Индонезия - мамырдың 27, 1950
- Иордания - маусымның 14, 1950
- Иран - қыркүйектің 6, 1948
- Ирак - қазанның 21, 1948
- Ирландия - қазанның 3, 1961
- Исландия - маусымның 8, 1964
- Испания - қаңтардың 30, 1953
- Италия - қаңтардың 27, 1948
- Йемен - сәуірдің 2, 1962
- Камбоджа - шілденің 3, 1951
- Камерун - қарашаның 11, 1960
- Канада - қарашаның 4, 1946
- Кабо-Верде - ақпанның 15, 1978
- Катар - қаңтардың 27, 1972
- Кения - сәуірдің 7, 1964
- Кипр - ақпанның 6, 1961
- Кирибати - қазанның 24, 1989
- Колумбия - қазанның 31, 1947
- Комор аралдары - наурыздың 22, 1977
- Конго - қазанның 24, 1960
- Конго Демократиялық Республикасы - қарашаның 25, 1960
- Солтүстік Корея - қазанның 18, 1974
- Корея Республикасы - маусымның 14, 1950
- Коста-Рика - мамырдың 19, 1950
- Кот-д’Ивуар - қазанның 27, 1960
- Куба - тамыздың 29, 1947
- Кувейт - қарашаның 18, 1960
- Кук аралдары - қазанның 25, 1989
- Қазақстан - наурыздың 2, 1992
- Қырғызстан - маусымның 2, 1992
- Қытай - қарашаның 4, 1946
- Лаос - шілденің 9, 1951
- Латвия - қазанның 14, 1991
- Ливан - қарашаның 4, 1946
- Лесото - қыркүйектің 29, 1967
- Либерия - наурыздың 6, 1947
- Ливия - маусымның - 27, 1953
- Литва - қазанның 7, 1991
- Люксембург - қазанның 27, 1947
- Маврикий - қазанның 25, 1968
- Мавритания - қаңтардың 10, 1962
- Мадагаскар - қарашаның 10, 1960
- Македония Республикасы - Маусымның 28, 1993
- Малави - қазанның 27, 1964
- Малайзия - маусымның 16, 1958
- Мали - қарашаның 7, 1960
- Мальдивтер - шілденің 18, 1980
- Мальта - ақпанның 10, 1965
- Маршалл аралдары - маусымның 30, 1995
- Мексика - қарашаның 4, 1946
- Микронезия Федерациялық Штаттары - қазанның 19, 1999
- Мозамбик - қазанның 11, 1976
- Молдова Республикасы - мамырдың 27, 1992
- Монако - шілденің 6, 1949
- Моңғолия - қарашаның 1, 1962
- Марокко - қарашаның 7, 1956
- Мьянма - маусымның 27, 1949
- Намибия - қарашаның 2, 1978
- Науру - қазанның 17, 1996
- Нидерланд - қаңтардың 1, 1947
- Непал - мамырдың 1, 1953
- Никарагуа - ақпанның 22, 1952
- Нигер - қарашаның 10, 1960
- Нигерия - қарашаның 14, 1960
- Ниуэ 26 қазан, 1993
- Норвегия - қарашаның 4, 1946
- Оман - ақпанның 10, 1972
- Орталық Африка Республикасы - қарашаның 11, 1960
- Оңтүстік Африка - желтоқсанның 12, 1994
- Өзбекстан - қазанның 26, 1993
- Палау - қыркүйектің 20, 1999
- Панама - қаңтардың 10, 1950
- Папуа — Жаңа Гвинея - қазанның 4, 1976
- Парагвай - маусымның 20, 1955
- Пәкістан - қыркүйектің 14, 1949
- Перу - қарашаның 21, 1946
- Польша - қарашаның 6, 1946
- Португалия - қыркүйектің 11, 1974
- Ресей - сәуірдің 21, 1954
- Руанда - қарашаның 7, 1962
- Румыния - шілденің 27, 1956
- Самоа - сәуірдің 3, 1981
- Сан-Марино - қарашаның 12, 1974
- Сан-Томе және Принсипи - қаңтардың 22, 1980
- Сауд Арабиясы - қарашаның 4, 1946
- Эсватини - қаңтардың 25, 1978
- Сейнт Винсент және Гренадинес - қаңтардың 14, 1983
- Сент Киттс және Невис - қазанның 26, 1983
- Сейнт Люсия - наурыздың 6, 1980
- Сейшель аралдары - қазанның 18, 1976
- Сенегал - қарашаның 10, 1960
- Сербия - желтоқсанның 20, 2000
- Сингапур - қазанның 8, 2007
- Сирия - қарашаның 16, 1946
- Словакия - ақпанның 9, 1993
- Словения - мамырдың 27, 1992
- Соломон аралдары - қыркүйектің 7, 1993
- Сомали - қарашаның 15, 1960
- Судан - қарашаның 26, 1956
- Суринам - шілденің 16, 1976
- Съерра-Леоне - наурыздың 28, 1962
- Тайланд - қаңтардың 1, 1949
- Танзания - наурыздың 6, 1962
- Тәжікстан - сәуірдің 6, 1993
- Того - қарашаның 17, 1960
- Тонга - қыркүйектің 29, 1980
- Тринидад және Тобаго - қарашаның 2, 1962
- Тунис - қарашаның 8, 1956
- Түркия Республикасы - қарашаның 4, 1946
- Түрікменстан - тамыздың 17, 1993
- Тувалу - қазанның 21, 1991
- Уганда - қарашаның 9, 1962
- Украина - мамырдың 12, 1954
- Уругвай - қарашаның 8, 1947
- Үндістан - қарашаның 4, 1946
- Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығы - шілденің 1, 1997
- Фиджи - шілденідің 14, 1983
- Филиппин - қарашаның 21, 1946
- Финляндия - қазанның 10, 1956
- Франция - қарашаның 4, 1946
- Хорватия - маусымның 1, 1992
- Чад - желтоқсанның 19, 1960
- Черногория - наурыздың 1, 2007
- Чехия - ақпанның 22, 1993
- Чили - шілденің 7, 1953
- Швеция - қаңтардың 23, 1950
- Швейцария - қаңтардың 28, 1949
- Шри Ланка - қарашаның 14, 1949
- Шығыс Тимор - маусымның 5, 2003
- Эквадор - қаңтардың 22, 1947
- Экваторлық Гвинея - қарашаның 29, 1979
- Сальвадор - сәуірдің 28, 1948
- Эритрея - қыркүйектің 2, 1993
- Эстония - қазанның 14, 1991
- Эфиопия - шілденің 1, 1955
- Ямайка - қарашаның 7, 1962
Серіктес мүше елдер
өңдеу- Аруба - қазанның 20, 1987
- Британдық Виргиния аралдары - қарашаның 24, 1983
- Кайман аралдары - қазанның 30, 1999
- Макао, Қытай - қазанның 25, 1995
- Недерландықтардың Антиллері - қазанның 26, 1983
- Токелау - қазанның 15, 2001
- Фарер аралдары - қазанның 12, 2009
Бақылаушы елдер
өңдеуСыртқы сілтемелер
өңдеуДереккөздер
өңдеу- ↑ WADA Summary update on Government progress to become a State Party to the UNESCO International Convention against Doping in Sport (PDF). Тексерілді, 28 шілде 2009.